دکتر احمد اسمعیل‌زاده در گفت‌وگوی تفصیلی با ایسنا، با اشاره به شعار امسال روز جهانی غذا مبنی بر " آب زندگی‌ است، آب غذاست، هیچکس را محروم نکنید"، گفت: یکی از اقدامات مدنظر دفتر ما این است که ببینیم چگونه می‌توان ضایعات مواد غذایی را بویژه با تاکید بر ضایعات نان در کشور کاهش دهیم. زمانی که به راهکارهای مرتبط با تامین امنیت غذایی می‌پردازیم بحث‌های متعددی وجود دارد که یکی از مهم‌ترین آنها، بحث تولید است؛ که آیا غذای کافی در کشور برای همه تولید می‌شود یا خیر؟ این مهم بر عهده وزارت صمت و وزارت جهاد کشاورزی است که در بخش تولید غذا نقش دارند.

نقش تعیین‌کننده «قیمت» بر دسترسی به غذا

وی افزود: موضوع دیگر مرتبط با امنیت غذایی این است که مواد غذایی از نظر قیمتی به گونه‌ای باشد که به راحتی در دسترس مردم قرار گیرد که این امر هم مربوط به وزارت صمت، سازمان حمایت از تولید کننده و مصرف کننده، وزارت رفاه و وزارت جهاد کشاورزی است. بحث مرتبط با وزارت بهداشت این است که ببینیم آیا این غذا به صورت درستی مصرف می‌شود یا خیر؟ که ما مرتبا در سیستم بهداشتی در حال ارزیابی مصرف هستیم تا ببینیم میزان مصرف مواد غذایی در کشور چگونه است، کدام غذا مفید و کدامیک غیرمفید است.

مصرف انرژی بیش از نیاز واقعی

اسمعیل‌زاده با تاکید بر اهمیت آموزش و افزایش سواد سلامت جامعه، اظهار کرد: در این زمینه آموزش هم می‌دهیم که مردم بدانند اگر غذاهای تولید شده از نظر قیمتی هم مطلوب و در دسترس است، برای تهیه کدام یک هزینه کنند؟ از سوی دیگر ارزیابی سالانه مصرف در کشور هم انجام می‌شود که بر همین اساس مشخص شده است که مصرف انرژی و یا کربوهیدرات‌های تصفیه شده در کشور ما با وجود روند کاهشی سال‌های اخیر باز هم از نیاز مردم بیشتر است.

او تاکید کرد: در مورد روغن‌ها هم می‌دانیم که نوع چربی مصرفی در جامعه مطلوب نیست؛ زیرا متاسفانه مقدار زیادی اسید چرب اشباع و اسید چرب ترانس مصرف می‌شود. در مورد مصرف لبنیات، میوه و سبزیجات نیز مصرف نسبت به نیاز کمتر است.

مکمل‌یاری با هدف برقراری امنیت غذایی

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با تاکید بر اهمیت بهینه کردن مصرف مواد غذایی، تصریح کرد: در این خصوص مرتب در حال آموزش گروه‌های مختلف جامعه هستیم تا هم نیاز بدن به اقلام غذایی تامین شود و هم بتوان از ابتلا به بیماری‌های غیرواگیر پیشگیری کرد. در مواردی که به این نتیجه برسیم که مصرف مواد مغذی در جامعه کم است، از سایر برنامه‌ها کمک می‌گیریم که امنیت غذایی در جامعه ایجاد شود. به عنوان مثال در مورد برخی ریزمغذی‌ها برنامه‌ مکمل‌یاری را اجرا می‌کنیم که بتوانیم مواد مغذی که مردم از طریق مصرف مواد غذایی دریافت نمی‌کنند را از طریق مکمل‌ها به آنها برسانیم تا امنیت غذایی در سطح مطلوب خود برقرار باشد.

اهمیت افزایش کیفیت مواد غذایی و کاهش ضایعات غذا

وی با اشاره به آمار دورریز مواد غذایی، بیان کرد: در این راستا باید به سمت بهینه کردن شرایط برویم تا دور ریز به حداقلِ ممکن برسد. یک بحث ضایعات است و یک بحث دیگر این است که از این ضایعات استفاده شود و صنعت غذا و وزارت کشاورزی، برنامه‌ریزی کند تا از ضایعات به نحو بهینه برای خوراک دام یا سایر مصارف استفاده کند. دغدغه ما این است که کیفیت تولید مواد غذایی افزایش یابد و دور ریز کاهشی باشد.

آثار همه‌گیری کرونا بر تغذیه جامعه

اسمعیل‌زاده درباره تاثیر پاندمی کرونا بر بروز سوء تغذیه نیز بیان کرد: کشور ما هم مانند سایر نقاط جهان درگیر این پاندمی بود و طبیعتا در دوران کرونا تمام برنامه‌ها با یک رکود مواجه شد. یکی از اشکالاتی که در برنامه‌های دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت در دوره کرونا اتفاق افتاد، بحث اختلال در آموزش‌ها بود چون ما خیلی از آموزش‌های خود را در مدارس، صنف‌ها و مراکز جمعی داشتیم و چون در دوره کرونا بحث قرنطینه پیش آمد، آموزش‌های ما به جامعه دچار اشکال شد.

وی با بیان اینکه البته کرونا توانسته یک حسن هم داشته باشد، ‌ اظهار کرد: حسن این بود که مردم با اهمیت نقش تغذیه در تقویت سیستم ایمنی بدن آگاه شدند و متخصصین مردم را به سمت مصرف میوه و سبزیجات حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها سوق دادند. متاسفانه در کشور ما میزان مصرف میوه و سبزی کم است اما چون در دوره کرونا مردم آگاه شدند که اگر سیستم ایمنی بدن خود را به واسطه مصرف میوه‌ها و سبزیجات تقویت کنند احتمال ابتلا به کرونا در آنها کمتر می‌شود، در این زمینه یک اتفاق خوب رخ داد.

وی افزود: اثر دیگر کرونا بر برنامه‌های ما در برنامه مکمل‌یاری مشهود بود؛ این برنامه عمدتا از طریق مدارس اجرا می‌شد و مدارس هم غیرحضوری بودند و نتوانستیم برنامه مکمل‌یاری را در این زمینه به نحو احسن انجام دهیم هرچند همواره محدودیت اعتباری هم در این زمینه داشته‌ایم. از سوی دیگر افزایش قیمت مواد غذایی در دوره کرونا در تمام دنیا اتفاق افتاد و این امر دسترسی مردم به مواد غذایی مفید و مطلوب را کاهش داد.

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، ‌ گفت: البته افزایش قیمت مواد غذایی در دوره کرونا مقداری دسترسی به مواد غذایی را محدود کرد و این سبب بروز اختلال در دریافت‌های غذایی مردم شد اما اکنون بعد از ایام کرونا خوشبختانه وضعیت نسبتا مطلوبی داریم.

وضعیت نامطلوب مصرف لبنیات در ایران

وی با اشاره به اینکه مصرف لبنیات در کشور ما مطلوب نیست، اظهار کرد: اگر بر اساس آمارهای جهانی نگاه کنید در کشورهای غربی مصرف لبنیات بسیار بالا است و همین موضوع هم گاهی باعث دردسر شده است که به افزایش دریافت کالری دامن می‌زند؛ اما، مشکل در کشور ما این است که مصرف لبنیات کم است.

ااسمعیل‌زاده با اشاره به اینکه نیاز به لبنیات در گروه‌های سنی مختلف از ۲ تا ۴ واحد متفاوت است، بیان کرد: لبنیات منبع غنی تامین کلسیم، پروتئین و ویتامین B۲ است که اگر از طریق لبنیات تامین نشود یا مجبور هستیم مکمل‌های غذایی دریافت کنیم و یا باید سایر مواد غذایی را در حد زیادی مصرف کنیم که بتوانیم نیاز خود به این مواد را تامین کنیم.

برنامه‌ریزی ارتقای ۲۵ درصدی مصرف لبنیات تا ۱۴۰۵

وی با تاکیدبر اینکه مصرف لبنیات در کشور ما متاسفانه به اندازه یک واحد در روز است، ادامه داد: این در حالی است که نیاز ما در کشور مصرف روزانه دو تا سه واحد لبنیات است. این نیاز در کودکان و افراد سالمندی که مبتلا به پوکی استخوان هستند و زنان باردار و شیرده اهمیت دو چندان دارد. امسال در وزارت بهداشت به منظور ارتقای مصرف لبنیات، برنامه افزایش مصرف لبنیات را تدوین کردیم که با همکاری شورای عالی سلامت و امنیت غذایی پیش می‌رود. هدف نهایی این برنامه این است که بتوانیم از سال۱۴۰۲ تا سال ۱۴۰۵ مصرف لبنیات را در کشور حداقل ۲۵ درصد ارتقا دهیم. برای دستیابی به این هدف دو استراتژی انتخاب کردیم که یکی آموزش و یکی افزایش دسترسی است.

اسمعیل‌زاده افزود: در بخش آموزش، هم در مدارس و هم در مراکز جمعی و رسانه‌ها از طریق شهرداری‌ها و ... اقدام می‌کنیم و با همکاری شورای عالی سلامت و امنیت غذایی دست به دست هم داده‌ایم تا بتوانیم اهمیت مصرف لبنیات را برای تمام گروه‌های سنی روشن کنیم تا مردم از هزینه‌هایی که برای غذا می‌کنند، بخشی را به مصرف لبنیات اختصاص دهند. از سوی دیگر تاکید ما بر روی برقرار شدن برنامه شیر مدرسه است که خوشبختانه با خبرهایی که می‌رسد این برنامه هم امسال آرام آرام آغاز می‌شود.

تاکید ما این است که شیر مدرسه به صورت پنج بار در هفته برای گروه‌های در حال رشد در مدارس توزیع شود که فعلا با توجه به محدودیت اعتبار قرار است دو بار در هفته در مدارس آنهم با اولویت مناطق کم برخوردار و مدارس ابتدایی توزیع شود.

سرنوشت اجرای برنامه «شیرمدرسه»

او ادامه داد: تاکید ما این است که شیر مدرسه به صورت پنج بار در هفته برای گروه‌های در حال رشد در مدارس توزیع شود که فعلا با توجه به محدودیت اعتبار قرار است دو بار در هفته در مدارس آنهم با اولویت مناطق کم برخوردار و مدارس ابتدایی توزیع شود. خوشبختانه برنامه شیر مدرسه در برنامه هفتم توسعه هم دیده شده است که سبب افزایش دسترسی به لبنیات می‌شود.

تاکید وزارت بهداشت بر مداخله بر قیمت لبنیات یا تخصیص یارانه دولتی

وی درخصوص اقداماتی که برای افزایش دسترسی جامعه به لبنیات انجام شده است، توضیح داد: جلسات متعددی با وزارت رفاه، وزارت صمت، وزارت جهاد کشاورزی و ... داریم که بتوانیم یا روی قیمت لبنیات مداخله‌ای داشته باشیم و یا اینکه بر روی تخصیص یارانه به لبنیات از طریق دولت کار کنیم. با توجه به مالیات‌هایی که از کالاهای آسیب‌رسان گرفته می‌شود، دنبال این هستیم که دولت مقداری از این مالیات را به مواد غذایی مفید برای سلامت از جمله لبنیات تخصیص دهد. این مهم هنوز اجرایی نشده است اما شدیدا بر این تصمیم تاکید داریم.

طب ایرانی مخالفتی با مصرف لبنیات ندارد

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، تاکید کرد: یک بحث دیگری در مورد لبنیات در کشور بحث فضای مجازی و اطلاعات فضای مجازی و اختلافاتی است که از دید طب ایرانی و حوزه تغذیه و نظام سلامت در این زمینه وجود دارد. ما با دوستان دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت هم جلساتی برگزار می‌کنیم که بتوانیم یک "حقیقت‌نامه" به عنوان موضع واحد دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت و دفتر طب ایرانی منتشر کنیم که مشخص شود ما در این زمینه اختلافی نداریم و هر دو دفتر بر مصرف لبنیات تاکید دارند.

کمبود ریزمغذی‌ها؛ مشکل کشورهای منطقه

او در خصوص وضعیت کمبود ریزمغذی‌ها نیز به ایسنا تصریح کرد: کمبود مواد مغذی یکی از شاخص‌هایی است که بر مبنای آن، وجود یا عدم وجود امنیت غذایی در کشور بررسی می‌شود؛ البته کمبود ریزمغذی‌ها تنها محدود به کشور ما نیست و در خیلی از کشورهای منطقه این کمبود وجود دارد.

احتمال بازنگری در برنامه غنی‌سازی آراد و تقویت مکمل‌یاری

وی با اشاره به اینکه وزارت بهداشت در راستای دستیابی به امنیت غذایی برنامه‌های متعددی دارد، ‌ گفت: کمبودهای شایعی که در کشورهای منطقه وجود دارد عمدتا مربوط به کمبود آهن و کمبود ویتامین D است که در کشور ما هم وجود دارد و با وجود برنامه غنی‌سازی آرد با آهن و اسیدفولیک و همینطور برنامه مکمل‌یاری که در شبکه داریم هنوز این کمبودها ریشه‌کن نشده است. تلاش ما این است که با بازنگری برنامه‌ غنی‌سازی آرد و تقویت برنامه مکمل‌یاری بتوانیم آمار کمبودها در کشور را کمتر کنیم.

عدم تخمیر نان متهم اصلی کمبود "روی" در کشور

وی با اشاره به موضوع کمبود روی در کشور، اظهار کرد: کمبود روی برای اولین بار در دنیا از ایران و مصر گزارش شده است و این کمبود هنوز هم در کشور وجود دارد که دلیل اصلی آن عدم تخمیر نان است؛ در واقع نانوایی‌ها نمی‌گذارند خمیر نان تخمیر شود تا اسید موجود در آن تجزیه شود؛ این اسید عامل عمده مهار کننده جذب روی از مواد غذایی است که یکی از دلایل کمبود روی در کشور هم همین است. ما برنامه‌هایی را برای بهبود کیفیت نان در کشور داریم که اگر این برنامه اتفاق افتد به ما کمک می‌کند که کمبود روی را اصلاح کنیم. هرچند در بازنگری برنامه مکمل‌یاری قصد داریم ارائه مکمل روی را هم در برنامه‌های خود داشته باشیم که اطلاعات آن متعاقبا اعلام می‌شود.

نانوایی‌ها نمی‌گذارند خمیر نان تخمیر شود تا اسید موجود در آن تجزیه شود؛ این اسید عامل عمده مهار کننده جذب روی از مواد غذایی است که یکی از دلایل کمبود روی در کشور هم همین استوی افزود: ما علاوه بر کمبود آهن، ‌ ویتامین D و روی، در برخی مناطق و استان‌های کم برخوردار کشور کمبود ویتامین A را هم شاهد هستیم که به همین دلیل اکنون در ۳۳ دانشگاه علوم پزشکی کشور برای کودکان ۲ تا ۵ سال، مکمل‌یاری با مگادوز ویتامین A را انجام می‌دهیم که ان‌شاءالله این طرح به کل کشور گسترش یابد تا کمبود این ویتامین هم در کشور ریشه‌کن شود.

ادغام نظام مراقبت از غذا و تغذیه در شبکه بهداشت

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با اشاره به اهمیت رصد دقیق نتیجه مداخلات تغذیه‌ای، ‌ اظهار کرد: در این راستا قصد داریم نظام مراقبت از غذا و تغذیه را در نظام شبکه ادغام کنیم؛ در واقع از این پس ما سال به سال این آمار مربوط به ارزیابی ریزمغذی‌ها را در کشور در افرادی که به شبکه بهداشتی مراجعه کنند، خواهیم داشت. همینطور برنامه‌های ۷ الی ۱۰ سال یکبار مربوط به پایش کلی وضعیت غذا، تغذیه و امنیت غذایی در کشور هم تدوین شده است که ان‌شاءالله از سال بعد اجرایی می‌شود.

وی افزود: این برنامه‌ در یک جمعیت به نمایندگی از کل کشور وضعیت را به ما خواهد داد و تلفیق برنامه نظام مراقبت از تغذیه و پایش وزارت بهداشت یک تصویر روشنی از وضعیت کلی ریزمغذی‌ها در کشور به ما خواهد داد و مشخص می‌شود که مداخلاتی که وزارت بهداشت در این زمینه با همکاری سایر دستگاه ها انجام می‌دهد چقدر موثر است و آیا این برنامه‌ها نیاز به اصلاح و تغییر دارند یا خیر؟

وضعیت اجرای برنامه بسته امنیت غذایی

وی با بیان اینکه تمام برنامه‌های وزارت بهداشت در حوزه تغذیه با اولویت هشت استان انجام می‌شود که ان‌شاءالله ناامنی غذایی آنها کمتر شود، در مورد بسته امنیت غذایی (باغ) نیز توضیح داد: این برنامه سال‌ها قبل در دفتر بهبود تغذیه تدوین شد و در شورای عالی سلامت و امنیت غذایی مصوبه اولیه را گرفته است اما برای اجرایی شدن برنامه «باغ»، وزارت بهداشت تنها یک قسمت از ماجرا بود؛ چراکه مقرر شده بود تا همکاری بین بخشی بویژه در حوزه وزارت کشور، فرمانداری‌ها و شهرداری‌ها انجام شود که این بسته با اولویت استان‌های کمتر برخوردار اجرایی شود، اما این اتفاق به درستی رقم نخورد.

وی افزود: این برنامه پس از تدوین در دو استان به صورت پایلوت اجرایی شده است و برایمان مشخص شد که این برنامه مفید است. اجزای اصلی که در برنامه «باغ» دیده شد این بود که اقدام به توانمندسازی خانوارهای استان‌های ناامن غذایی کنیم. در واقع علت اصلی ناامنی غذایی در تمام دنیا از جمله کشور ما فقر، بیکاری و نداشتن درآمد است که این موضوع معمولا در خانوارهای فقیر اتفاق می‌افتد و یکی از اهداف اصلی برنامه «باغ»، توانمندسازی خانوارها بویژه خانوارهایی است که سرپرست آنها زنان هستند.

نقش اشتغال‌زایی در برقراری امنیت غذایی

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، تاکید کرد: باید بتوان با ایجاد اشتغال به فکر درآمدزایی برای این افراد بود و از سمت دیگر وزارت بهداشت این خانواده‌ها را آموش دهد که بدانند درآمد خود را برای کدام مواد غذایی و مکمل‌ها هزینه کنند تا امنیت غذایی برقرار شود. اجرای آزمایشی این برنامه موفقیت آمیز بود و ما بر اساس سند دانش بنیان امنیت غذایی به دنبال تداوم اجرای آن هستیم.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه سند دانش‌بنیان تغذیه و امنیت غذایی امسال مصوب و ابلاغ شده است، افزود: اجرا ی برنامه «باغ» در دل این سند دیده شده است؛ بنابراین دیگر چیزی تحت عنوان برنامه «باغ» وجود نخواهد داشت اما، سند دانش‌بنیان تغذیه و امنیت غذایی، اهداف آن برنامه را هم دنبال می‌کند.

اهمیت جلوگیری از سوءتغذیه در کودکان و مادران باردار

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت درباره برنامه‌های وزارت بهداشت برای جلوگیری از سوءتغذیه کودکان و مادران باردار، توضیح داد: یک برنامه حمایتی از کودکان مبتلا به سوءتغذیه و مادران باردار و شیردهی که بر اساس معیارهای ما دچار سوءتغذیه هستند، داریم. این برنامه در سال‌های قبل با همکاری کمیته امداد امام خمینی(ره) و بنیاد علوی در کشور در حال اجرا بود.

افزایش ۱۰ برابری بودجه حمایت از کودکان مبتلا به سوءتغذیه

وی افزود: اتفاق خوبی که با پیگیری‌های وزارت بهداشت اجرایی شده، این است که سازمان برنامه و بودجه برای سال جاری، بودجه این برنامه را تقریبا ۱۰ برابر افزایش داده است و این بودجه در اختیار وزارت رفاه قرار گرفته است. به دنبال این اتفاق از اول شهریور ماه امسال، برای کودکان مبتلا به سوءتغذیه در دهک‌های درآمدی یک تا ۷ (سنین زیر ۵ سال) در کشور بن‌ کارت‌هایی در نظر گرفته شده است. نقش وزارت بهداشت در اجرای این برنامه، شناسایی کودکان مبتلا به سوءتغذیه در نقاط مختلف کشور و ارائه اطلاعات آنها به وزارت رفاه است. این برنامه طی سالیان آتی می‌تواند در راستای تامین امنیت مواد غذایی و ریشه‌کن شدن سوءتغذیه کمک کننده باشد.

او با اشاره به اینکه یکی از تاکیدات این برنامه پیگیری آن است، بیان کرد: با تخصیص اعتبار برای این برنامه باید ارزشیابی آن هم اتفاق بی‌افتد یعنی کودکانی که ذیل برنامه خدمت دریافت می‌کنند ارزیابی می‌شوند که ببینیم آیا وضعیت تغذیه آنها در حال بهبود است یا خیر؟ اگر تا پایان سال در وضعیت تغذیه این کودکان شاهد تغییر باشیم، ‌ اعتبارات این برنامه در سال‌های آتی بیشتر می‌شود تا بتوانیم سوءتغذیه را در کشور ریشه کن کنیم.

از اول شهریور امسال برای کودکان دچار سوءتغذیه در دهک‌های درآمدی یک تا ۷ (سنین زیر ۵ سال) در کشور بن‌ کارت‌هایی درنظر گرفته شده است.

وضعیت تربیت دانشجویان تغذیه

وی بیان کرد: یکی از کارهایی که در حوزه بهداشت انجام می‌دهیم بهره‌گیری از پتانسیل دانشگاه‌ها در اجرای برنامه‌های بهداشتی است. در بحث درمان، ادغام خوبی اتفاق افتاده است و دانشجویان در فیلد، آموزش می‌بینند؛ در بحث بهداشت هم این ادغام اتفاق افتاده است، اما پررنگ نیست. از زمان حضور در دفتر تغذیه در حال تلاش هستیم تا ادغام را به معنای واقعی کلمه انجام دهیم. در بحث بهداشت نیز به دنبال این هستیم که تربیت دانشجویان تغذیه را در کل کشور به فیلد بهداشت سوق دهیم. ما اولویت‌های تحقیقاتی خود را اعلام کردیم تا دانشگاه‌ها کمک کنند.

اخذ مجوز جذب کارشناسان تغذیه در برنامه پزشک خانواده

اسمعیل‌زاده در پایان یکی دیگر از موفقیت‌های پر رنگ دفتر بهبود تغذیه در سال جاری را اخذ مجوز جذب کارشناس تغذیه در برنامه پزشک خانواده عنوان کرد و افزود: با همکاری سازمان بیمه سلامت و معاونت پیشگیری آن سازمان، خوشبختانه برای اولین بار مجوز جذب حدود ۴۰۰ کارشناس تغذیه در برنامه پزشک خانواده روستایی اخذ شده که با جذب این کارشناسنان تغذیه در این برنامه، خدمت رسانی در مناطق روستایی کشور از جانب کارشناسان تغذیه با قدرت ادامه خواهد یافت تا در سال‌های آتی در بهبود وضعیت تغذیه کشور و پیشگیری از بیماری‌ها گام موثری برداشته شود.

انتهای پیام