به گزارش ایسنا، نگاهی دقیق بر نقدهای ثابتی که سال‌هاست به جشنواره موسیقی فجر وارد می‌شود، ما را به سمت دغدغه ها و مشکلات مشابهی سوق می دهد؛ عواملی چون بی توجهی به موسیقی ایرانی، توجه بیش از حد و مخرب به موسیقی پاپ، کمبود بودجه، بی میلی پیشکسوتان موسیقی به جشنواره و البته «حضور چهره های ثابت به عنوان متولیان برگزاری بزرگترین رویداد موسیقایی در کشور».

اما گزینه آخر که موضوع مورد بحث در این گزارش هم هست، حالا با انتخاب مجدد حسن ریاحی در مقام دبیر جشنواره، پررنگ تر از قبل مطرح شده و این سوال ها را به ذهن متبادر می‌کند که چگونه ممکن است در جریان سی و هفت دوره از برگزاری جشنواره موسیقی فجر، نه تنها اغلب دغدغه‌ها و مشکلات ثابت مانده باشند که متولیان برگزارکننده هم تغییر چندانی نکرده باشند؟ و آیا با اعمال تغییراتی در چینش افراد، نمی توانستیم حداقل شانسی را برای بهتر شدن این فضا قایل شویم؟ آیا حقیقتا بضاعت موسیقی ما در حوزه نیروی انسانی، به چند گزینه تکراری محدود می شود و ... .

سی‌وهفتمین جشنواره موسیقی فجر هفته گذشته شورای سیاستگذاری خود را هم معرفی کرد؛ شورایی که تنها با نگاهی گذرا به اعضای آن باز هم به اسامی تکراری برخورد می کنیم که در جریان سی و هفت دوره برگزاری جشنواره موسیقی فجر، در سمت‌های مختلف دیده شده اند.

اعضای این شورا را افرادی چون مجید کیانی، داود گنجه‌ای، حسن ریاحی، شاهین فرهت، احمد صدری و محمد الهیاری تشکیل داده اند؛ که به جز دو نفر آخر که در حقیقت نمایندگانی از ارشاد و معاونت هنری محسوب می شوند، تاکنون بارها و بارها نام دیگر اعضای این شورا را در سمت‌های مختلف در جشنواره های موسیقی فجر به عنوان نمایندگانی از جامعه موسیقی کشور شنیده ایم.

به بیان دیگر می‌توان از اعضای شورای سیاست گذاری جشنواره سی و هفتم موسیقی فجر به عنوان پای ثابت‌ این رویداد فرهنگی در این سال ها یاد کرد؛ افرادی که اگر به عنوان دبیر یا اعضای شورای ارزیابی یا همان سیاست گذاری جشنواره موسیقی فجر انتخاب نشده‌اند، حداقل نامشان در بین داورهای جشنواره به چشم می‌خورد.

یکی از افرادی که بیشترین آمار را به عنوان دبیر این رویداد حداقل تا دوره بیستم به ثبت رسانده است، حسن ریاحی است؛ آهنگساز باسابقه و صاحب نظر در حوزه‌های دانشگاهی که تاکنون به لحاظ حرفه ای و اخلاقی هم پوئن منفی دریافت نکرده است. با این همه تکرار نام حسن ریاحی در سال‌های مختلف برگزاری جشنواره موسیقی فجر به عنوان دبیر، دیگر به مرز بهت آوری رسیده است.

در کنار نام او، به اسامی تکرارشونده دیگری چون شاهین فرهت، داود گنجه‌ای، محمد سریر و حمیدرضا نوربخش هم برمی خوریم که در اغلب موارد نام آنها هم با جشنواره موسیقی فجر در این سال ها گره خورده است و البته این فعالیت مکرر، با انتقادهایی از طرف برخی اهالی موسیقی و رسانه هم رو به رو بوده است.

به عنوان نمونه پس از پایان دوره سی و ششم جشنواره موسیقی فجر، علی مغازه‌ای (کارشناس و پژوهشگر موسیقی) با انتقاد از حضور همیشگی این افراد، این پرسش را مطرح کرده بود که چرا آنها جای را برای حضور دیگران باز نمی‌کنند وقتی آنگونه که باید فعالیت‌ها و حضورشان مثمرالثمر نیست؟

یا علی رهبری ـ رهبر ارکستر ـ پس از جشنواره سی و پنجم به ایسنا گفته بود: اشکال کار این است که سطح این جشنواره در حد افرادی است که با آن سر و کار دارند؛ یعنی از معاون وزیر گرفته تا فردی که شرکت‌کنندگان را انتخاب می‌کند. پس باید سطح این افراد را درست کرد. الآن ۲۰ سال است که در تمام شوراها تنها چند نفر ثابت حضور دارند که همه نیز آنها را می‌شناسند. این افراد حتی در دانشگاه‌ها نیز کار را به دست گرفته و سطح موسیقی را در حد خودشان نگه داشته‌اند. دولت باید جرأت داشته باشد این گروه‌ها را عوض کند تا سطح موسیقی بالاتر برود.

ایسنا در ادامه این گزارش نگاهی آماری دارد به اسامی برگزارکنندگان جشنواره موسیقی فجر تا پایان دوره چهاردهم.

حسن ریاحی ـ آهنگساز ـ با ۱۱ بار دبیری در جشنواره موسیقی فجر، بیشترین تعداد حضور را در این سمت طی ۲۴ دوره به ثبت رسانده است.

این هنرمند در دوره‌های حضورش در این جشنواره به عنوان دبیر، بیشترین تأکید را تمرکز بر موسیقی نواحی و کلاسیک ایرانی گذاشته است. از جمله انتقادهایی که همواره به او به عنوان دبیر جشنواره موسیقی فجر وارد بوده است، تصمیمات خنثی برای برگزاری این رویداد هنری است؛ تصمیماتی که موجب شده است جشنواره طی حضور او به عنوان دبیر، در سکون و بدون چالش و البته پیشرفتی برگزار شود. برخی علت انتخاب های مجدد ریاحی را به عنوان دبیر جشنواره، اتفاقا به همین رویه ثابت نسبت می دهند و البته یادآوری سابقه حضور این هنرمند به عنوان مدیر مرکز موسیقی سازمان صداوسیما، هم تا حدودی می تواند گویای مواضع او باشد.

ریاحی، دبیری جشنواره سی و یکم که در امتداد شش دوره دبیری او شکل گرفت را در دوره مدیریت حمیدرضا نوربخش گذراند و البته در مراسم اختتامیه این جشنواره، برخلاف رسم معمول دبیر دوره بعد معرفی نشد. حمیدرضا نوربخش ـ مدیر سی‌ویکمین دوره جشنواره موسیقی فجر ـ در این زمینه گفته بود: در این سال‌ها، کار دبیر صرفا پرداختن به مسائل فنی بود، اما همه امور را بخش اجرایی پوشش می‌داد، یعنی شخصی به اسم دبیر اجرایی همه کارها را یک‌تنه انجام می‌داد.

حمیدرضا نوربخش سال بعدی دبیری جشنواره موسیقی فجر را به مدت دو دوره از آن خود کرد. او در دوره‌های فعالیتش به عنوان دبیر جشنواره موسیقی فجر، بر ایجاد تعامل موسیقی ایران با دیگر کشورها تأکید داشته است. این خواننده از جمله افرادی است که همواره تا دوره سی و چهارم حضور فعالی در این جشنواره داشته است و البته حضور تقریبا دائمی او در خانه موسیقی، این روزها با حرف و حدیث‌های زیادی همراه بوده است؛ خصوصا که برگزاری انتخابات این نهاد صنفی، از بهار سال گذشته به بهانه شیوع ویروس کرونا بارها به تعویق افتاده است و هنوز هم خبری از برگزاری این انتخابات نیست.

شاهین فرهت دیگر پای ثابت این سال های جشنواره موسیقی فجر بوده است و به تازگی هم نامش در بین اعضای شورای سیاستگذاری جشنواره سی و هفتم دیده می شود. از جمله انتقادهایی که به شاهین فرهت در زمان دبیری وارد شد این بود که این آهنگساز، آثار خود را برای اجرا توسط شرکت کنندگان جشنواره در نظر می‌گرفته است؛ این در حالی است که فرهت در پاسخ به این صحبت‌ها به ایسنا گفته بود: «من اصلاً نگفتم آثار من را بنوازند. یکی از گروه‌های خارجی قصد داشت به شکل تریو اجرایی داشته باشد اما از آهنگسازان ایرانی قطعه‌ای برای تریو پیدا نکرده بود؛ بنابراین از اثر من استفاده کرد. من فقط دو قطعه به ارکستر سمفونیک تهران و ارکستر رتوریک برای اجرا داده‌ام. بقیه گروه‌ها خودشان اثر من را برای نواختن انتخاب کردند.»

کامبیز روشن روان دیگر نام در بین دبیرهای جشنواره موسیقی فجر است که در دوره های ۲۲ تا ۲۴ سه بار این سمت را عهده دار بوده است و تمرکزش هم بر رقابتی کردن جشنواره در تمام بخش های تکنوازی، گروه نوازی، ارکسترها و گروه های کر بوده است. با این همه روشن روان چند سال پس از دبیری جشنواره، در مصاحبه ای در سال ۹۸، اینگونه عنوان کرده بود که رقابت ها در جایزه باربد، رقابت درستی نیست؛ چراکه گروه‌های بسیاری در کشور امکان برگزاری کنسرت و انتشار آلبوم در طول سال را ندارند.

روشن روان که در سال های ۶۸ تا ۷۹ عضو هیات داوران جشنواره موسیقی فجر بوده است، در این سال ها از جشنواره موسیقی فجر فاصله گرفته است.

ولی محمدعلی خبری تنها فردی است که از دوره نوزدهم به بعد تنها یک بار آن هم در دوره بیست و پنجم در سمت دبیری جشنواره موسیقی فجر قرار گرفت. او یک سال قبل از این انتصاب (سال ۸۷) ، به عنوان مدیرکل دفتر موسیقی هم انتخاب شده بود و سال ۸۹ هم از این دفتر خداحافظی کرد. و البته مدت هاست که خبری از محمدعلی خبری نه تنها در جشنواره موسیقی فجر که در دیگر عرصه های مدیریتی موسیقی هم نیست.

علی مرادخانی نامی که در این ۲۲ دوره، دو بار به عنوان دبیر جشنواره موسیقی فجر تکرار شده است. مرادخانی سابقه دیرینه ای در مدیریت نهادهای مختلف موسیقی در کشور دارد. از مدیریت مرکز سرود و آهنگ های انقلابی که بعدها به مرکز موسیقی تغییر نام داد گرفته تا سرپا کردن ارکسترهای ملی و سمفونیک با همراهی هنرمندانی چون فرهاد فخرالدینی و البته تشکیل نهادی صنفی به نام خانه موسیقی که به دوره مدیریت او نسبت داده می شود. مرادخانی دبیری جشنواره موسیقی فجر در دوره هجدهم و هفدهم را عهده دار بوده است. از مهمترین اتفاقات این دو دوره میزبانی محمدرضا شجریان از گروه های بین الملل در جشنواره هجدهم و اجرای ارکستر سمفونیک تهران به رهبری لوریس چکناواریان و ارکستر موسیقی ملی ایران به رهبری فرهاد فخرالدینی در دوره هفدهم بوده است. در جشنواره هفدهم همچنین هنرمندانی چون بابک بیات،‌ شهرام ناظری و حسین دهلوی نشست های پژوهشی را در خانه هنرمندان ایران با موضوعات مختلف برگزار کردند.

مرادخانی از سال ۸۷ همکاری اش را با شهرداری و در قالب اداره موزه موسیقی ادامه داد و البته سال ۹۲ هم معاون هنری علی جنتی ـ وزیر ارشاد وقت ـ شد.

شانزدهمین، پانزدهمین و چهاردهمین جشنواره موسیقی فجر هم به دبیری علی آئینه ساز برگزار شد. در جشنواره شانزدهم که سال ۷۹ برپا شد، بخشی با عنوان ملل مسلمان برگزار شد که بهانه این حضور تاکید بر سال گفتگوی تمدن ها بود. آئینه ساز که عضو هیات علمی جهاددانشگاهی بود، سال ۸۴ به سمت رییس فرهنگسرای نیاوران منصوب شد و پیش از آن هم دو سال ریاست تالار وحدت را بر عهده داشت.

ایسنا در جدول زیر به اختصار نگاهی داشته است به دبیرهای جشنواره موسیقی فجر که از دوره چهاردهم تا سی و هفتم عهده دار این سمت بوده اند.

انتهای پیام