به گزارش ایسنا، فرهنگ به‌عنوان یکی از ارکان اساسی توسعه اجتماعی و هویت ملی، نیازمند مدیریت و برنامه‌ریزی دقیق است. در ایران، فعالیت‌های فرهنگی در بسیاری از موارد به‌صورت پراکنده و بدون شناسنامه‌ای منظم صورت گرفته است. این بدان معناست که علی‌رغم تلاش‌های گسترده در این زمینه، تاکنون کمتر نهاد یا سازمانی موفق به ارائه هویت جامع و مستند از فعالیت‌های خود شده است. این نوع از عدم ساختارمندی، به از دست رفتن تجربیات و دستاوردهای ارزشمند و همچنین کاهش مداومت و انباشت تجربه فعالیت‌های فرهنگی منجر شده است.

اما در این میان، جهاددانشگاهی به‌عنوان مولود مبارک انقلاب اسلامی و یکی از نهادهای فعال در حوزه فرهنگی، در پایان چهاردهه تجربه، توانسته است فعالیت‌های شاخص خود را به‌صورت مدون ارائه کند. این اقدام، نه‌تنها یک دستاورد در حوزه فرهنگی کشور به‌شمار می‌رود، بلکه می‌تواند الگویی موفق برای سایر دستگاه‌های اجرایی باشد تا از تجربیات و معرفی خود بهره‌برداری بیشتری کنند.

معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی به منظور معرفی و ارائه برنامه‌های فرهنگی، تسهیل در تحقق مأموریت‌های این نهاد و همکاری و هم افزایی با معاونت‌های فرهنگی وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها و با توجه به مصداق فرمایش رهبری معظم انقلاب اسلامی مبنی بر اینکه «جهاد دانشگاهی جریان اصلی است که باید در دانشگاه­ها بماند»، مجلد جریان اصلی با عناوین نظام نامه طرح ها و برنامه های فرهنگی، فعالیت های شاخص فرهنگی و شناسنامه طرح‌های شاخص فرهنگی تدوین نمود.

نظام نامه طرح ها و برنامه های فرهنگی بعنوان یکی از مجلدها، مشتمل بر چیستی فعل، فرایند و ساختار در تعامل صف، مراکز و سازمان‌های تخصصی و ستادفرهنگی، به منظور ایجاد برداشتی یکسان از برنامه ریزی فرهنگی تدوین شده است. مجلد دیگر به تبیین فعالیت‌های شاخص، و در دو مجلد دیگر شناسنامه طرح های فرهنگی گزین به تصویر آمده است که ضمن اشاره به مسئله محور بودن هر برنامه، ضرورت واهداف برگزاری برنامه تبیین شده و با معرفی قالب های مناسب اجرا برای رسیدن به وحدت رویه در واحدهای مجری، فرایند اجرای برنامه را بیان می دارد.  

در مجموع، جهاد دانشگاهی همواره با مفروض ماموریت فرهنگی در تلاش بوده ضمن مساله شناسی به هنگام و رصد فرهنگی و برنامه ریزی با ابتکارات علمی و فرهنگی نوآورانه یاری گر جامعه دانشگاهی و فرهنگی کشور باشد، که این چهار مجلد روایتگر این جریان ماندگار است.

*ویژگی های جریان اصلی

مجلد «جریان اصلی»  سه ویژگی شفافیت، ساختارمندی، مستند بودن برنامه فرهنگی به اسناد بالادستی را با خود دارد که به نوعی در سیاست گذاری فرهنگی جهاد دانشگاهی جاری و ساری است و در ادامه به تبیین آن می پردازیم.

۱-شفافیت؛ حلقه گمشده فعالیت‌های فرهنگی

یکی از مشکلات اساسی در حوزه فرهنگ، نبود شفافیت و عدم دسترسی وشناخت فعالیت‌های درحال انجام است. این مشکل باعث شده است که بسیاری از طرح‌ها و برنامه های فرهنگی، بدون آنکه شناخته شود، پایان یابند. مستندسازی و تهیه گزارش‌های دقیق، به نهادهای فرهنگی کمک می‌کند تا از تجربیات پیشین برای بهبود عملکرد خود استفاده کنند و همچنین به سایر نهادها و سازمان‌ها اجازه می‌دهد از این تجربیات نهادین بهره‌برداری کنند.

جهاددانشگاهی با تدوین و انتشار گزارش  فرهنگی، نشان داده است که مستندسازی نه‌تنها به افزایش بهره‌وری فعالیت‌ها کمک می‌کند، بلکه به ایجاد یک فرهنگ مدیریت دانش در سازمان‌های فرهنگی منجر می‌شود. چنین اقداماتی می‌تواند راه را برای توسعه پایدار در حوزه فرهنگی هموار سازد.

با انتشار فعالیت‌های فرهنگی جهاددانشگاهی در قالب پیش گفته، یک الگوی موفق برای سایر نهادهای فرهنگی و اجرایی ایجاد کرده است. این اقدام می‌تواند دستگاه‌های اجرایی دیگر را ترغیب کند که فعالیت‌های خود را نیز به‌صورت دقیق‌تر و مستندتر ارائه کنند. هر چه مستندات فرهنگی دقیق‌تر و جامع‌تر باشد، امکان مقایسه و ارزیابی فعالیت‌ها بیشتر می‌شود و نهادهای مختلف می‌توانند با توجه به نقاط ضعف و قوت خود، برنامه‌های بهتری برای آینده تدوین کنند.

۲- فعالیت‌های ساختارمند فرهنگی مانع موازی کاری

فعالیت‌های ساختارمند فرهنگی به نهادها این امکان را می‌دهد که به‌جای انجام فعالیت‌های پراکنده و با استفاده از چارچوب‌های علمی و مستند، به‌صورت هدفمند و پایدار در حوزه فرهنگ عمل کنند. چنین فعالیت‌هایی باعث می‌شود که نهادهای فرهنگی به‌طور مداوم عملکرد خود را ارزیابی کنند و با استفاده از داده‌ها و اطلاعات دقیق، به بهبود فرآیندهای خود بپردازند. همچنین، فعالیت‌های ساختارمند به نهادها این فرصت را می‌دهد که در زمان بحران‌ها و چالش‌های مختلف، با تکیه بر اطلاعات و تجربیات پیشین، بهترین تصمیمات را اتخاذ کنند. در واقع ساختاردهی به فعالیت‌های فرهنگی به نوعی می‌تواند به‌عنوان یک سپر حفاظتی در برابر چالش‌ها و ناملایمات عمل کند. در این مسیر مجلد جریان اصلی، گامی مهم در مسیر ساختارمندی فرهنگی در این نهاد است.

۳- مستند بودن به اسناد بالادستی

دیدار مقام معظم رهبری با اعضای شورای مرکزی جهاددانشگاهی در شهریور سال ۶۹ را می‌توان نقطه عطف و سرآغازی برای فعالیت‌های این نهادانقلابی دانست،‌ جایی که مقام معظم رهبری در بیانات خود جهاددانشگاهی را جریان اصلی خواند و تاکید کردند که این نهاد انقلابی باید در دانشگاه‌ها بماند. معظم له می فرمایند: "ما باید کاری بکنیم که در دانشگاه، وقتی دانشجو وارد شد، اینجا به عنوان مرحله ای باشد تا همچنان که بر علم خود می افزاید، بر تفکر و بینش صحیح و خط درست و هدایت خویش هم بیفزاید. به نظر من، جهاددانشگاهی می تواند در این کار، به نحو وافری سهیم باشد. البته انجمن های اسلامی، اگر خوب عمل بکنند ودفاتر نمایندگی، اگر پخته و کامل عمل بکنند، می توانند سهم زیادی داشته باشند، اما آن سهمی که جهاددانشگاهی، باتوجه به امکانات وبرنامه ریزی های دقیق ونیز ثباتی که دارد، می تواند به عهده بگیرد، هیچ یک از آنها آن سهم را نمی توانند به عهده بگیرند."( ۱۱/۶/۱۳۶۹  دیدار با اعضای شورای مرکزی جهاد دانشگاهی) این بیانات تاریخی در ادامه به عنوان شالوده و مستند اصلی فعالیت فرهنگی قرار گرفت که مستند فرهنگی حاضر  نیز عنوان جریان اصلی را برخود قرار داده است.

جهاد دانشگاهی به عنوان مولود مبارک انقلاب اسلامی در پی چهار دهه فعالیت مبتنی بر اسناد بالادستی نظیر فرمایشات امامین انقلاب اسلامی دوران تکوین و بلوغ خود را طی کرده است و رویش های حلاوت بخش در حوزه فرهنگ در مسیر مأموریت خدمت به جامعه از ثمرات آن بوده است؛ جامعه ای که آشنایی و شناخت خود از جهاد دانشگاهی را از گذر فرهنگ دارد.

این نهاد همواره با مفروض ماموریت فرهنگی در تلاش بوده با آسیب شناسی به هنگام، مطالعات فرهنگی و برنامه ریزی جهادی با راهبری علمی فرهنگی نوآورانه، یاری گر جامعه دانشگاهی و فرهنگی کشور باشد. با این فرض معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی در دوره جدید با توجه به ضرورت­های فرهنگی - اجتماعی جامعه و تغییرات وسیع در حوزه های شناختی و فرهنگی در دانشگاه ها و از سوی دیگر با توجه به اهداف متعالی بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و نقشه جامع علمی کشور با رویکردی کیفی، فعالیت های حوزه فرهنگی جهاد دانشگاهی را در بازآرایی دارد و جایگاهی تأویلی و هم افزا را در سپهر فرهنگی دانشگاه ها پی می گیرد.

بی تردید جامعه  در سالهای اخیر اقتضائات و نیازهای فرهنگی متفاوتی نسبت به گذشته دارد؛ چرا که فرهنگ امری زنده و پویا است و لازم است با بررسی تجربه گذشته در جهت بازآرایی فعال و با اهتمام به فرایندهای ذاتی و مورد انتظار، فرهنگ و امور فرهنگی با کمک همه دغدغه مندان به مطلوب نزدیک شود.

جهاددانشگاهی به عنوان یک نهاد فرهنگ‌ساز باید مجدد شروع کننده اقدامات شاخص و جریان ساز در در دانشگاه باشد. بنابراین جهاد دانشگاهی و متولیان باید با فهم این مهم، زمینه را برای توسعه فعالیت فرهنگی ایجاد کند.

*واکنش مثبت نسبت به سندفرهنگی جهاددانشگاهی

انتشار مجلد جریان اصلی با واکنش مثبت نهادهای فرهنگی مواجه شد،‌ حجت الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای انقلاب فرهنگی در نامه ای رسمی به رئیس جهاددانشگاهی، اقدام فرهنگی جهاددانشگاهی را ارزشمند عنوان کرد. عبدالحسین کلانتری معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری نیز اقدامات جهاددانشگاهی را مصداق جهاد فرهنگی دانسته که می‌تواند منجر به تقویت همکاری وزارت علوم و جهاددانشگاهی شود.

مهدی فاطمی پور؛ معاون فرهنگی سیاسی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها نیز در پیامی موفقیت  اقدامات جهاددانشگاهی را به دلیل تاکید این نهاد بر مفهوم محوری جهاد عنوان کرد که باعث برکت و موفقیت فعالیت های متنوع فرهنگی شده است.

تجربه جهاددانشگاهی نشان داد که می‌توان با برنامه‌ریزی دقیق و بهره‌گیری از تکنیک‌های مدیریتی مدرن، فعالیت‌های فرهنگی را به‌ صورت هدفمند و پایدار پیش برد. این نهاد توانسته است با ساختاردهی به فعالیت‌های خود و تهیه ملزومات، به‌عنوان الگویی موفق در این زمینه عمل کند.

در این راستا سایر نهادهای فرهنگی و اجرایی نیز لازم است که توجه بیشتری به مستندسازی و تهیه گزارش‌های دقیق از فعالیت‌های خود داشته باشند. بدون شک، این امر می‌تواند به بهبود عملکرد کلی حوزه فرهنگ در کشور منجر شود .

در نهایت، شفافیت، ساختارمندی و مستندبودن فعالیت‌های فرهنگی نه‌تنها به افزایش بهره‌وری و کارایی نهادهای فرهنگی کمک می‌کند، بلکه باعث می‌شود که تجربیات و دستاوردهای ارزشمند آن‌ها به‌صورت منظم ثبت شود و به‌عنوان منابع ارزشمند برای آیندگان باقی بماند.

جهاددانشگاهی با ارائه یک الگوی موفق در این زمینه، نشان داده است که می‌توان با برنامه‌ریزی دقیق و مدیریت اصولی، به نتایج مطلوب‌تری دست یافت.

انتهای پیام