مصدق کشاورزی در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه یکی از کارکردهای اصلی رسانه نظارت بر محیط است، افزود: لذا انجام این مهم و عملیاتی نمودن این کارکرد رسانه از ظرفت های خاصی برخوردار است همانطور که از ویژگی‌های دیگر رسانه هدایت افکار عمومی است که چگونگی تلفیق این دو با هم در شرایطی که با انسان روبرو هستیم اهمیت زیادی دارد.

وی با اشاره به حساسیت نقش اخبار در جلوگیری یا تشدید پدیده خودکشی گفت: هر گونه برخورد ناشیانه در رسانه ها با این موضوع، خود می‌تواند سبب القا و آموزش نحوه خودکشی در میان افراد یک جامعه شود. در هر جامعه‌ای افرادی هستند که به دلیل فشارهای اجتماعی، اقتصادی و مشکلاتی که دارند، پتانسیل گرایش به انجام این عمل را در ذهن خود دارند و این نوع معرفی با جزئیات می تواند منجر به ایجاد نوعی خود القائی شده و فرد خود را در این موقعیت قرار دهد.

این جامعه‌شناس اظهار کرد: رسانه ها باید در کنار بررسی علمی و کارشناسی عوامل خودکشی، به تشریح نتایج زیان بار آن نیز بپردازند و بخش پررنگ این بررسی ها باید دلایل و نتایج خودکشی باشد و از تیترهای ناشیانه ای مثل خودکشی برای موضوعات کوچک همچون موبایل یا مقررات سخت ورود و خروج از منزل پرهیز شود.

نقش ساختارها و الگوها

وی معتقد است افزایش میزان افسردگی و به طور کلی اختلالات روانی در جامعه، محصول ساختارهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی حاکم بر جامعه است.

کشاورزی تاکید کرد: این نوع اختلالات در کشورهای در حال توسعه یا در حال گذار به مراتب بیشتر از سایر جوامع است و به واسطه رشد روزافزون تکنولوژی و اثرات آن در جامعه بیشتر شاهد اختلالات روانی از جمله افسردگی هستیم.

این پژوهشگر حوزه علوم اجتماعی هشدار داد «اگر قبول کنیم که فرد در کنار اجتماع تعریف می‌شود، فشارها و مشکلات حاد اجتماعی منجر به کاهش اعتماد اجتماعی می‌شود و کاهش اعتماد اجتماعی باعث کاهش همبستگی اجتماعی و افزایش آسیب‌های اجتماعی می‌شود. خروجی این ارتباط متقابل می شود جامعه‌ای افسرده و تاثیر این افسردگی را در طبقات پایین‌تر قشربندی اجتماعی بیشتر شاهد هستیم.

واکاوی انگیزه های خودکشی

دکتر مصدق کشاورزی در واکاوی انگیزه های خودکشی پاسخ می دهد: مسائل اجتماعی تک علتی نیستند، لذا مسئله ای مانند نداشتن موبایل به تنهایی نمی تواند انگیزه و یا عامل خودکشی در فرد باشد.

وی افزود: زمانی که یک فرد تصمیم می گیرد به زندگی خود پایان دهد، مسائل متعددی منجر به این تصمیم شده است که شاید آخرین عامل و یا یک عامل دارای اهمیت کم، به عنوان دلیل خودکشی مطرح می شود اما این مسئله نباید منجر به پاک کردن صورت مسئله شود.

این استاد دانشگاه با اشاره به در هم تنیدگی حمایت های اجتماعی و سلامت جامعه گفت: جامعه شناسان معتقدند که داشتن سلامتی مشروط به داشتن حمایت اجتماعی است و هر چه میزان حمایت اجتماعی افزایش پیدا کند سطح سلامتی نیز افزایش پیدا می‌کند و عکس این موضوع نیز صدق می‌کند.

این پژوهشگر حوزه جامعه شناسی تصریح کرد: کاهش استرس و تنش نیاز به مرکز، نهادی یا سازمانی دارد، مثل نهاد خانواده که از گذشته با انسان همراه بوده است یا نهاد آموزش و پرورش که تکلیف و کارکرد خاص خودش را دارد. خانواده یا آموزش و پرورش می تواند به فرد این کمک را کند که به جای انتخاب آخرین راه (خودکشی)، با استفاده از تفکر راه‌های بهتر را انتخاب کند.

ایجاد حس ارزشمندی

این عضو هیئت علمی دانشگاه خلیج فارس در بازتعریف حمایت اجتماعی گفت: حمایت اجتماعی یعنی اینکه شخص احساس کند که مورد توجه دیگران است و دیگران برای او ارزش قائل هستند و او به یک شبکه اجتماعی تعلق دارد که این موضوع باعث ایجاد حس ارزشمند بودن در شخص می شود.

کشاورزی در ادامه خاطرنشان کرد: در حوزه ی حمایت اجتماعی آنچه که امروز مغفول مانده و گاهی درکنار آن، آسیب های اجتماعی از جمله اعتیاد، طلاق، خودکشی و سایر آسیب های اجتماعی نمایان می شود این است که جامعه نیروهایش را آنطور که باید و شاید مورد حمایت قرار نداده و در حقیقت حمایت اجتماعی شکل نگرفته است.

وی افزود: در دنیای در حال گذار امروز و تحت شعاع قرار گرفتن خانواده ها با مباحث اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی باعث شده تا خانواده کارکرد اصلی خود را از دست بدهد و فرد احساس ارزشمند بودن و تعلق خاطر داشتن را به دست نیاورد.

به گفته این جامعه‌شناس هنگامی که خانواده، آموزش و پرورش و سایر نهادهای فرهنگی نتوانند این احساس منزلت و ارزشمندی را در افراد ایجاد کنند، انتظار داریم سازمان های حمایتی از جمله بهزیستی این خلاء را پوشش دهند که این امر بسیار سخت‌ و پیچیده ای است. یک سازمان یا نهاد دولتی با بودجه اندک خود چطور می تواند این همه آسیب های اجتماعی را مدیریت کند در عین حال پیشگیری و هم درمان آن را نیز بر عهده داشته باشد؟

ما به توجه اجتماعی عاطفی نیاز داریم

این پژوهشگر می‌گوید پیش از آن که به سراغ نهادهای اجتماعی برویم، باید به کارکرد نهاد خانواده، آموزش و پرورش، دین و سیاست توجه کنیم. ما به توجه اجتماعی عاطفی نیاز داریم تا فرد بتواند جایی به دیگران اعتماد، تکیه و ابراز احساسات کند.

مصدق کشاورزی تصریح کرد: البته در مواقعی نیز نیاز به حمایت اجتماعی ابزاری داریم. مثلا فردی که به دلیل نداشتن موبایل خودکشی می کند یا افرادی که تحت فشار اقساط بانکی هستند، نمی توانند داروی بیمار خود را تامین کنند یا حتی پول تهیه مواد مخدر خود را ندارند، نیاز به یک حمایت اجتماعی ابزاری دارند.

استاد جامعه‌شناسی دانشگاه خلیج فارس با اشاره به نقش رسانه ها در حمایت اجتماعی عنوان کرد: محور دیگر حمایت نیز، حمایت اجتماعی اطلاعاتی است که ضرورت ورود امروز رسانه ها را به این حوزه نشان می دهد. حمایت اجتماعی اطلاعاتی یعنی ما باید جهت گیری ها، پیشنهادها وتوصیه هایی داشته باشیم و در عین حال بازخوردهایی را هم بگیریم. اعتقاد دارم که رسانه ها با اطلاع رسانی، اطلاع یابی و افکارسنجی می توانند بزرگترین ناظران بر محیط باشند و همچنین می توانند کمک کننده و تربیت کننده جامعه از بعد نظارتی باشند.

وی با بیان اینکه حمایت های مطرح شده علاوه بر سلامت جسمی، بر سلامت روان نیز موثر است، گفت: در یکی از پژوهش‌های انجام شده در استان بوشهر مشخص شد که در بین قشری از جامعه، حدود ۲۵ درصد افراد دچار اختلال روان هستند.

کشاورزی ادامه داد: برای درمان اختلال روان، فرد باید حمایت شود و این حمایت ها منجر به برگشت انسان به زندگی و ادامه حیات او می شود.

راهکارهای عبور از بحران

این جامعه شناس به تشریح راهکارهای عبور از این بحران نیز پرداخت و اظهار کرد: باید از طریق همین حمایت های اجتماعی برای کاهش اثرات نامطلوب فشار روانی در زندگی اقدام کنیم. یکی از راهکار ها، توجه عاطفی است که حتی با گوش دادن معمولی می‌توانیم پای صحبت خانواده و افراد جامعه بنشینیم. قطعاً با تقویت مهارت گوش دادن می توان ابراز احساسات و همدلی را رقم زد.

وی افزود: نهادها، انجمن های خیریه و گروه های جهادی که تشکیل شده اند می توانند در این حوزه ورود کرده و در کاهش آسیب ها یاری رسانی کنند.

این جامعه شناس تصریح کرد: خودکشی و یا هر آسیب اجتماعی دیگری باید در رسانه ها اطلاع رسانی شود تا متفکران جامعه، جامعه شناسان، روان شناسان اجتماعی و بقیه افراد را نسبت به اتفاقاتی که در کنارمان می گذرد هشیار کنیم.

مصدق کشاورزی با اشاره به نتایج منفی انکار آسیب های اجتماعی گفت: در یک مقطع زمانی موضوعاتی مثل ایدز، تن فروشی و آمار اعتیاد را بیان نمی کردیم و روی آن سرپوش می گذاشتیم و روزی خود این پدیده ها از این محفظه ای که ساخته بودیم سر برآوردند که دیگر کاری برایشان نمی توانستیم انجام دهیم.

رسانه‌ها تنها به فکر تیتر زدن نباشند

به گفته این پژوهشگر اطلاع رسانی جزو وظیفه ذاتی رسانه است و رسانه‌ها باید هوشمندانه و با هوشیاری کامل و با نگاه حل مسئله، ورود کنند و تنها به فکر تیتر زدن نباشند. به دلیل اینکه مسئله خودکشی بسیار مهم است چرا که منجر به از دست رفتن جان یک انسان می شود و حتی در جایی مثل موضوع "دختر آبی" می تواند الگو شود.

این مدرس دانشگاه اظهار کرد: ممکن است این موضوع منجر به اتفاقات دیگری نیز شود پس نباید مسئله با این اهمیت، در حد موضوعی جانبی مثل موبایل تنزل پیدا کند و اگر چنین شود، رسانه رسالت خود را به خوبی انجام نداده است.

وی با اشاره به ضرورت بررسی همه ی جنبه های زندگی افرادی که اقدام به خودکشی کرده‌اند، گفت: در اولین قدم باید به سراغ خانواده فرد بروید و خانواده این افراد مورد بررسی قرار گیرند. مواردی مثل سطح اجتماعی این خانواده ها، مباحث و مشکلات حاشیه ای که این خانواده داشته، بیماری، اعتیاد یا موارد دیگری که با آن درگیر بوده اند باید قبل از مطرح شدن موردی مثل موبایل مطرح شوند.

کشاورزی اظهار کرد: امروزه هر فردی با دسترسی به فضای اینترنت می تواند اطلاعاتی را کسب کند لذا شما برای گزینش مخاطب مختار نیستید، یعنی بعضی از اطلاعات شما باعث می شود که برخی مخاطبین به جای اینکه از این محتوا، اثر مثبت و آموزنده داشته باشند، بر عکس اثر منفی بگیرند باعث بشود زندگی آنها تحت شعاع قرار داده شود.

وی در پایان با تاکید مجدد بر نقش مهم خانواده ها گفت: معتقدم در کنار سازمان بهزیستی، نهاد خانواده نیز باید آموزش های لازم را ببیند و باید آسیب های دنیای مجازی را به خانواده ها گوشزد کنیم. در شرایط کرونا و پساکرونا در یک جمع خانوادگی ده نفره، حداقل ۸ نفر نگاهشان به دنیای مجازی است و این موضوع باعث بروز آسیب های بسیار جدی به روابط خانوادگی می شود.

انتهای پیام