طبق آخرین آماری که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اعلام کرده گردشگری تا کنون از ویروس کرونا ۱۲ هزار میلیارد تومان خسارت دیده است. صاحبان کسب و کار در این حوزه می‌گویند این صنعت پیش از آن‌که ویروسی در کار باشد درحال زیان‌دهی بود، تقریبا از نیمه دوم سال گذشته و پس از بالا رفتن قیمت بنزین و پس از آن ماجرای هواپیمای اوکراینی که سفر گردشگران خارجی به ایران را نیز تحت تاثیر قرار داد. محمد جهانشاهی، فارغ‌التحصیل دکتری حرفه گردشگری و عضو انجمن علمی طبیعت‌گردی ایران در گفت‌وگویی با ایسنا، کمپین «پیش‌خرید خدمات سفر» را یکی از راه‌های خروج از این بن‌بست دانست و اظهار کرد: مشخص است و قابل پیش‌بینی بود که کم و کیف تسهیلات دولتی مناسب این شرایط طراحی و اجرا نشد و عملا نقش آن‌چنانی در کاهش مصیبت‌های گردشگری نداشت. با توجه به این‌که سقوط گردشگری ادامه دارد و شرایط همچنان بد پیش می‌رود، این کمپین می‌تواند آغاز رسمی تحرک در بازار و پیش‌زمینه شروع دوباره گردشگری، یعنی پیش‌خرید خدمات برای برون‌رفت از بحران باشد.

او افزود: کمپین نجات گردشگری در جغرافیای هر استان و منطقه متمرکز است. با توجه به این‌که در بسیاری از استان‌ها بخش‌های اقتصادی خوبی وجود دارد پیشنهاد می‌شود آن بخش‌ها به کمک گردشگری آیند و خدمات سفر را برای روزهای ضروری پیش‌خرید کنند، خدماتی که شاید الان نیاز نداشته باشند ولی برای آینده حفظ می‌شوند. مثلا می‌توانند از آژانس‌ها بلیت پرواز و از هتل، تخت بخرند و حتی غذا پیش‌خرید کنند.

این کارشناس گردشگری درباره چگونگی ضمانت این پیش‌خریدها با توجه به این‌که پس از بسته شدن مرزها و لغو سفرها خیلی از بخش‌های خدماتی نتوانستند بدهی‌های خود را به مردم بازگردانند، گفت: بهتر است مکانیزمی طراحی شود تا خدمات با ۵٠ درصد تخفیف عرضه شود و تا  یک سال هم اعتبار داشته باشد و اگر سفر انجام نشد، پول مرجوع شود. به هر حال بنگاه‌های اقتصادی و حتی مردم نیاز دارند در چهارچوب توافقی دوطرفه این خریدها را انجام دهند تا فرایند نسیه معکوس صورت گیرد و هر فردی در جغرافیای خود به تاسیسات گردشگری کمک کند. در یک استان ممکن است با ۵۰۰ میلیون تومان شاهد افزایش تاب‌آوری بدنه اصلی گردشگری باشیم.

او اضافه کرد: این حرکت بیشتر شبیه وام دادن مردم به هتل‌ها و آژانس‌ها است، شبیه قرض و نسیه برعکس. اگر سفر انجام نشد تضمینی برای برگشت پول بعد از یک دوره خواب ایجاد شود. در واقع قرار نیست سفر رفتن را تبلیغ کنیم، هدف تبلیغ یک حرکت حمایتی برای نجات یک صنعت و مشاغل آن با عنوان «نسیه معکوس» است که کسب سود در آن اولویت نخست نیست.

او ادامه داد: بی‌شک باید فصل سفر بعدی را متناسب با شرایط برنامه‌ریزی کرد و مورد بهره‌برداری قرار داد و در این رابطه، پیش‌زمینه‌هایی لازم است. این کمپین می‌تواند کمکی برای آماده‌سازی ارکان خدماتی این صنعت باشد.

جهانشاهی درباره ضرورت تشکیل چنین کمپینی توضیح داد: درحال حاضر اصلی‌ترین چالش پیش روی دنیا یک ویروس فراگیر است که مدیریتش بر پایه فاصله‌گذاری اجتماعی و رعایت پروتکل‌های بهداشتی متمرکز شده و یکی از راه‌های گسترش آن هم بی‌شک ارتباط اجتماعی است، در نتیجه به نظر نمی‌رسد راه نجات یا برون‌رفت گردشگری از این بحران، تشویق یا ترغیب سفر در شرایط فعلی به شیوه حاضر باشد، به ویژه آن‌که جمعیت بزرگ و مدیریت‌نشده‌ای که اکنون به سفر می‌رود متاسفانه سهم زیادی در اشغال تخت و خرید تور ندارد. از سوی دیگر و در شرایطی که همچنان شاهد حالت قرمز و هشدار در بسیاری شهرهای کشور به ویژه مراکز جمعیتی هستیم و در مقابل پروتکل، برنامه و دستورالعملی برای سفر ایمن نداریم، که اگر داشته باشیم هم، مشکل‌ساز خواهد شد و با توجه به این‌که در شرایط اقتصادی کشور تقریبا راهکارهای پیشنهادشده با چالش مواجه است، ضرورت دارد دنبال راه‌های خلاقانه‌تری باشیم.

او همچنین گفت: هرچه جلوتر می‌رویم شیب نمودار تعداد واحدهای تعطیل‌شده بیشتر می‌شود. در جلسات مشترک دولت و بخش خصوصی هم راه‌کارهایی داده شده است اما اراده‌ای برای پرداختن به آن‌ها نیست. پیش‌بینی‌ها بر این است که تعداد زیادی از آژانس‌ها تعطیل خواهند شد و برخی هتل‌ها تغییر کاربری خواهند داد و نیروی متخصص زیادی بیکار می‌شود. برای همین پیشنهاد می‌شود بخش‌های اقتصادی قوی‌تر که دوام آورده‌اند و حتی در این شرایط سودآور بوده‌اند در یک حرکت جمعی به کمک گردشگری مخصوصا هتل‌ها بیایند.

این کارشناس گردشگری افزود: هزینه جبران خسارت ویروس کرونا و بازگرداندن دوباره نیروهای متخصص و تاسیسات گردشگری به مراتب سخت و طولانی خواهد بود. قاعدتاً بخش زیادی از آژانس‌ها و شرکت‌های گردشگری تا امروز تکلیف خود را روشن کرده‌اند و بر اساس شرایط و تاب‌آوری که داشته‌اند رفته رفته تعدیل نیرو، کوچک ساختن فضا و مکان، تعطیلی و انتقال سرمایه به سایر بازارها را انجام خواهند داد. برخی از آژانس‌ها نیز به خواب زمستانی خواهند رفت و بهار گردشگری فقط برای گروهی که دوام آورده تکرار می‌شود.

او نگرانی درباره خارج شدن هتل‌ها از چرخه خدمات سفر و گردشگری را موضوع جدی‌تری دانست و افزود: اماکن اقامتی شرایط مشابهی با آژانس‌ها خواهند داشت؛ تعدیل نیرو، تعطیلی، تغییر کاربری و خروج از چرخه خدمات. بهار گردشگری که آغاز شود رفته رفته جای برخی هتل‌ها خالی می‌ماند و کشور کمبودشان را حس خواهد کرد. بی‌شک در مقطعی با کمبود زیرساخت‌های اقامتی مواجه خواهیم بود و این عاملی خواهد شد تا خدمات غیررسمی و زیرزمینی و بازار خانه‌های مبله و فضاهای غیرقانونی، بزرگ‌تر و جذاب‌تر شود.

او معتقد است: تعطیلی دفاتر و شرکت‌های مسافری و گردشگری با توجه به این‌که رفته رفته شکل خرید این خدمات بر پایه وب و غیرحضوری و آنلاین خواهد شد و شرکت‌ها و برندهای معتبر این فضا را تحت تاثیر قرار خواهند داد، با درد کمتری نسبت به هتل‌ها اتفاق خواهد افتاد. هزینه از کارافتادن یک هتل به مراتب سنگین‌تر است.

این دکتری گردشگری در عین حال که بر ضرورت حمایت ارکان دولت از این کمپین و حرکت مردمی تاکید کرد، یادآور شد: حرکت‌های اجتماعی‌محور و به ویژه پویش‌ها یکی از مهمترین اهرم‌ها و فعالیت‌های جمعی موثر برای غلبه بر مشکلات جامعه محسوب می‌شوند و در این دوره نمونه‌های موفقی را هم در کشور شاهد بودیم. اینک وقت حمایت مردم از مردمی‌ترین صنعت خدماتی کشور است. باید کمک کنیم تا فصل بعدی سفر، یعنی شش ماه آینده که حساسیت بیشتری هم دارد و نیروی کار و کارفرمایان با این تورم و افزایش قیمت‌ها شرایط سخت‌تری را تجربه خواهند کرد، بخش‌های خدماتی سفر و گردشگری را محافظت کنیم.

جهانشاهی مروری داشت بر وضعیت صنعت گردشگری در جهان که همچنان رو به وخامت است و گفت: سازمان ملل در گزارش جدیدی اعلام کرده در سال ۲۰۲۰ حدود ۱۲۰ میلیون نفر در صنعت گردشگری شغل خود را از دست خواهند داد و آمار گردشگران ۵۸ تا ۷۸ درصد نسبت به سال پیش کاهش خواهد داشت و حدود ۱.۲ تریلیون دلار خسارت به این صنعت وارد خواهد شد. حدود ۴۰۰ میلیارد دلار خسارت ناشی از ویروس کرونا در دنیا و بیکاری حداقل ۵۰ درصد شاغلان این صنعت، یعنی در خوش‌بینانه‌ترین حالت ۱۰۰ میلیون شغل پایدار از چرخه خارج می‌شود. صنعتی که در سال ۲۰۱۹ از هر چهار شغل تولیدشده در  دنیا یکی را به خود اختصاص داد و اکنون با سنگین‌ترین ضربه در تاریخ رسمیت یافتن خود مواجه شده و فشاری بیش از چهار برابر بدترین ضربه اقتصادی یعنی ۲۰۰۹ را تجربه می‌کند و هنوز هم تمامی ندارد.

این کارشناس گردشگری تاکید کرد: ما نیازمند تلاش همه‌جانبه برای کاهش خسارت‌های این صنعت در کشور هستیم؛ چرا که با بهبود شرایط گردشگری یکی از مهمترین بخش‌های اقتصادی برای بازیابی کشورها خواهد بود.

انتهای پیام