به گزارش ایسنا، در پزشکی ایرانی مجموع خصوصیات فیزیکی، فیزیولوژیکی و روانی اختصاصی افراد تحت عنوان مزاج عام و نشانه‌های اختصاصی اعضا به عنوان مزاج عضو شناخته می‌شود. انوع مزاج‌ها شامل 9 گروه است و هر فرد به تناسب غلبه کیفیت خاص در یکی از این گروه‌ها جای می‌گیرد. محققان در پژوهشی با عنوان مروری بر شاخص‌های تعیین مزاج دِماغ در پزشکی ایرانی این موضوع را بررسی کرده‌اند.
در این پژوهش که توسط حسین سلمان‌نژاد، مرتضی جاهدی و سید علی مظفرپور از دانشگاه علوم پزشکی بابل و روشنک ثاقبی از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام شده، آمده است:« مزاج در لغت به معنای امتزاج و آمیختن است. در منابع پزشکی ایرانی، مزاج به عنوان یک اصطلاح تخصصی اشاره به یکی از مبانی این طب دارد که مفهوم آن کیفیت حاصل از ترکیب اجزای تشکیل‌دهنده موجودات، از جمله بدن انسان است.»
بر اساس آن چه در این مقاله آمده است، اجزای اولیه سازنده بدن انسان، به عناصر اربعه معروف بوده و شامل آتش‌عنصری( با کیفیت گرم و خشک)، هوای عنصری( با کیفیت گرم و تر)، آب عنصری( با کیفیت سرد و تر) و خاک عنصری ( با کیفیت سرد و خشک) است. هر کدام از این عناصر عامل بروی کیفیت‌های چهارگانه گرمی، سردی، تری و خشکی هستند. کیفیت میانگین جسم مرکب به عنوان برآیند کیفیت‌های مذکور، مزاج نام گرفته است.
نویسندگان این مقاله می‌گویند: جهت انجام این مطالعه مروری منابع معتبر پزشکی ایرانی از جمله القانون فی‌الطب، ذخیره خوارزمشاهی، کامل الصناعه الطیبه، المنصوری فی‌الطب، اکسیر اعظم، خلاصه‌الحکمه و مفرح القلوب را مطالعه و دیدگاه‌های آن‌ها درباره شاخص‌های تعیین مزاج استخراج و جمع‌بندی کردند.
آن‌ها همچنین با جست‌وجوی کلمه مزاج و واژه‌های انگلیسی Brain Temperament، Brain Mizaj، Temperament، mezaj و Mizaj در پایگاه‌های علمی Iran medex، SienceDirect، Scopus، Pub med، Google scholar، SID و Magiran مقالات مرتبط را مورد جست‌وجو قرار دادند.
در بخش دیگری از این مقاله درباره شاخص‌های تعیین مزاج دِماغ آمده است:« منابع ایرانی شاخص‌های متنوعی برای تعیین مزاج عام و مزاج اعضا از جمله دماغ ذکر کرده‌اند که برخی از آن‌ها در تعیین مزاج اعضا با شاخص‌های مزاج عام مشترک و برخی مختص مزاج عضو هستند. در تعیین مزاج و سوءمزاج دماغ، علاوه بر ویژگی‌های کلی مربوط به گرمی، سردی، خشکی و تری از شاخص‌های اختصاصی‌تر مانند موی سر، فعل و انفعالات جسمانی و نفسانی، خصوصیات چشم و ترشحات بینی استفاده می‌شود.»
بر اساس آن چه در این مقاله آمده است، وضعیت موی سر به عنوان یکی از شاخص‌های اصلی تعیین مزاج دماغ است و در این مورد پنج خصوصیت اصلی مو شامل رنگ، میزان، قطر، سرعت رشد و حالت مو مد نظر بوده است.
نویسندگان این مقاله می‌گویند:« براساس یافته‌های این مطالعه اصل مبنایی مزاج به عنوان جزء لاینفک پزشکی ایرانی است، به گونه‌ای که با جدا کردن این مفهوم محور مباحث تشخیص و درمان آن دچار نقصان و تزلزل می‌شود. بر این اساس، هیچ دو انسانی دارای مزاج یکسان نیستند و افراد هر جامعه دارای تفاوت‌های تعیین‌کننده‌ای نسبت به یکدیگر هستند که در قالب مفاهیم گرمی، سردی یا تری و خشکی تعریف شده‌اند. طبق این رویکرد حتی افراد معتدل نیز با همدیگر متفاوت هستند و در این گروه هم افراد مختلف با درجات متفاوتی از اعتدال وجود دارند.»
در بخش دیگری از این پژوهش آمده است:« با وجود این که منابع مکتوب پزشکی ایرانی به طور مفصل به بیان شاخص‌های تشخیص مزاج دِماغ پرداخته‌اند اما عموما شاخص‌های مطرح شده جنبه کیفی داشته و هم اکنون استاندارد مشخصی جهت ارزیابی دقیق مزاج دِماغ در دست نیست. یافته‌های این مطالعه می‌تواند به عنوان مقدمه‌ای جهت شروع مراحل استاندارد کردن و اعتبارسنجی شاخص‌های تعیین مزاج دِماغ به کار رود.»
این مقاله در یازدهمین شماره هجدهمین دوره مجله دانشگاه علوم پزشکی بابل منتشر شده است.
انتهای پیام
نظرات