به گزارش ایسنا، آثار دشت «فامنین» در محوطه «حاجی‌خان» در رزقان همدان را باستان‌شناسان سال ۱۳۸۷ کشف کردند، محوطه‌ای که هر چند شناسایی آن در اسفند همان سال انجام شد اما بزرگترین اشتباه برای این محوطه‌ی تاریخی در سال ۹۰ رخ داد؛ وقتی استعلام منطقه مجوز پتروشیمی ابن‌سینا در محوطه صادر و سایت پتروشیمی «فامنین» نیز کار خود را ادامه داد.

از سوی دیگر خرداد ۱۳۹۶ با محصور شدن محوطه‌ی تاریخی «حاجی‌آباد» همدان در سایت پتروشیمی فامنین، باستان‌شناسان برای نجات‌بخشی محوطه به روستای «رزقان» همدان رفتند. محوطه‌ای که در آن سازه‌ی بسیار بزرگ خشتی از دوره آهن ۳ (احتمالا متعلق به مادها) با دیوارهای قطور، سکوی آتشدان و سکوهای‌نشیمن با ابعادی بزرگتر از معبد «نوشیجان» به دست آمده بودند.

اما داستان فقط به همان یک فاز نجات‌بخشی ختم نشد، آن هم برای محوطه‌ای تاریخی که با مهم‌تر خواندنش از سایت تاریخی نوشیجان، یکی از معدود محوطه‌های متعلق به دوره‌ی مادها زیر ذره‌بین قرار گرفت، ذره‌بینی که به نظر می‌رسد تنها چیزی که نمی‌بیند حضور سایت پتروشیمی است که می‌تواند این محوطه‌ی تاریخی ومهم در تاریخ همدان را به مرور از بین ببرد.

اواخر تیرماه همان سال حمیده چوبک، رئیس وقت پژوهشکده باستان‌شناسی درباره‌ی این هشدارها به ایسنا گفته بود: «در جلسه‌ شورای فنی سازمان میراث فرهنگی در این هفته –هفته پایانی تیرماه-، قرار است برای توقف یا ادامه‌ی کار در این محوطه‌ تاریخی تصمیم‌گیری شود. تصمیم برای توقف احتمالی پروژه پتروشیمی و جابجایی این پروژه یکی از گزینه‌های قابل مطرح در این جلسه است. تپه‌ «حاجی‌آباد» (حاجی‌خان) محوطه‌ای با اهمیت‌تر از برخی محوطه‌های این استان است.

تا سرانجام بعد از هشدارهای مختلف و تلاش‌های میراث فرهنگی در ۲۲ مرداد ۱۳۹۶ تاکید شد که «شورای فنی سازمان وقت میراث فرهنگی و گردشگری، محوطه‌ تاریخی «حاجی‌خان» در همدان به طور کامل حفظ می‌شود و سایت پتروشیمی فامنین با هدف حفاظت کامل از این تپه‌ی متعلق به دوره ماد، از این منطقه جابجا خواهد شد.

با خارج شدن کامل این سایت از محوطه، کاوش‌ها در منطقه ادامه پیدا می‌کند و در بحث حفاظت نیز قرار شد معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اعتبار لازم را تامین کند تا این کاوش و مطالعه در این سایت باستان‌شناسی ادامه پیدا کند، چون این سایت یکی از محوطه‌های مهم شاخص دوره آهن یا دوره ماد است.»

اعتباری که ۱۰۰ میلیون آن هم کم شد

حسین زندی - فعال میراث فرهنگی همدان - در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: نکته این جاست که برای نجات‌بخشی این محوطه حدود ۳۰۰ میلیون تومان بودجه تصویب شده بود، در حالی که فقط ۲۱۰ میلیون تومان توسط پژوهشکده باستان‌شناسی برای این محوطه اختصاص پیدا کرد.

او این پروژه را از معدود، عملیات‌های کاوش نجات‌بخشی می‌داند که واقعا به نجات‌بخشی محوطه تاریخی منجر شده و ادامه می‌دهد: این اتفاق برای مردم همدان از اهمیت زیادی برخوردار است. باستان‌شناسان سال‌هاست می‌گویند همدان پایتخت مادهاست، اما تا کنون هیچ اثری از این ادعا به دست نیاورده بودند، تا این‌که معبد حاجی‌خان یک نشان مهم در این زمینه بود. باستان‌شناسان در زمان انجام پروژه نجات‌بخشی معبد حاجی‌خان، در اطراف محوطه نشانی از استقرار دوره مادها پیدا کردند.

وی با اشاره به وجود معبد نوشیجان که قبل از محوطه حاجی آباد کشف شده و به عنوان محوطه‌ای مهم که نشانه‌هایی از دوره ماد را در خود داشته، مطرح می‌شد، بیان می‌کند: با انجام فاز نخست کاوش در محوطه‌ی تاریخی حاجی‌آباد، انتظار می‌رفت که اعتبار مناسبی برای کاوش در فصل بعدی برای این محوطه اختصاص پیدا کند اما نه تنها همه آن اعتبار اختصاص نیافت بلکه حدود ۱۰۰ میلیون تومان نیز از اعتبار تصویب شده کمتر اختصاص یافت و کار در مراحل بعدی نیز مسکوت ماند.

زندی با اشاره بیرون آمدن بخشی از محوطه در زمان انجام مطالعه باستان‌شناسی در فصل نخست این محوطه بیان می‌کند: هر چند داده‌هایی به دست آمده اما متاسفانه اکنون این محوطه به حال خود رها شده و در حال نابودی است.

او با اشاره به صحبت‌های امیر خجسته – نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس شورای اسلامی – می‌گوید: به اعتقاد آقای خجسته «علاوه بر این‌که باید میراث فرهنگی حفظ شود، از سوی دیگر بهره‌برداری از سایت پتروشیمی نیز برای ما اهمیت دارد. اشتغال به کار تعدادی زیاد از مردم در این محوطه خود حائز اهمیت است و از سوی دیگر این‌که اثری تاریخی در دل پتروشیمی به دست آمده نشان از اهمیت این بخش از منطقه دارد. حتی می‌توان با جا انداختن بحث فعالیت پتروشیمی در کنار معبد حاجی‌خان برای این محوطه‌ی تاریخی نیز تبلیغ کرد تا بگوییم در کنار این اثر تاریخی یک حوزه اقتصادی نیز فعالیت دارد که آن حتی برای پتروشیمی یک برند محسوب می شود.»

زندی با تاکید بر این‌که این کار می‌تواند یک الگوی خوب برای نگه داشتن هر دو فعالیت باشد، می‌گوید: این محوطه برای باستان‌شناسان یک فرصت است که بتوانند روی آن کار کنند. آن هم در استانی که به طور دایم گفته می‌شود پایتخت مادهاست. در حالی که به محوطه‌ای تاریخی رسیده‌ایم که علاوه بر معبد استقرار دوره‌ی مادها را دارد.

او با اشاره به انجام حفاری‌های غیرمجازِ زیادی که در این محوطه انجام شده است، بیان می‌کند: از سوی دیگر این مساله مطرح است که چرا به باستان‌شناسان بومی اعتماد ندارند و چرا حتما باید باستان‌شناسان از تهران به این محوطه بیایند.

زندی با این وجود می‌گوید: در شرایط کنونی نیز به نظر می‌رسد محوطه‌ی پتروشیمی را ـ که حتی در زمان ریاست احمدی‌پور در سازمان وقت میراث فرهنگی بودجه‌ی نجات‌بخشی برای آن تصویب، اما پرداخت نشد ـ را به منطقه‌ای نظامی تبدیل کرده‌اند و به سختی به میراث فرهنگی و رسانه‌ها اجازه‌ی ورود می‌دهند.

انتهای پیام