دکتر رحمت‌الله فتاحی، 10دی‌ماه در نشستی با عنوان باور بر ارزش خواندن که در دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، اظهار کرد: در ابتدا چند پرسش بنیادی به میان می‌آید که چرا خواندن می‌تواند ارزشمند باشد؟ چرا مردم تشخیص نمی‌دهند که میان خواندن و زندگی بهتر یا سعادتمندی رابطه وجود دارد؟ ریشه این ناآگاهی کجاست و باید چه کار کرد؟ جهان‌بینی چه نقشی در حل این مسئله دارد؟ و در نهایت نقش شناخت در بهبود رفتارها از جمله خواندن چیست؟  

وی افزود: غریزه، تقلید، تفکر توصیفی، تفکر تحلیلی، تفکر انتقادی، تفکر خلاق، شاخت و خرد از جمله مراحل تحول فکری است. سوالی که به ذهن می‌رسد این است، آیا فردی را می‌شناسید که بدون مطالعه پیوسته و عمیق توانسته باشد این مراحلی را که مطرح کردیم، طی کند.

استاد پیشکسوت گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: خواندن یک فعالیت ذهنی، هدفمند و مبتنی بر انگیزه است. هدف از خواندن برقراری ارتباط با محتوا یعنی آنچه به منزله فرهنگ، اطلاعات و دانش دردسترس ما و برای رشد فکری ماست. اگر هدف و انگیزه خواندن را درنیابیم، ارزش آن‌ها را هم در نخواهیم یافت و یک دلیل عمده خواندن، این امر مهم است. خواندن انگیزه‌هایی مانند کسب آگاهی، کنجکاوی، کسب لذت، گذراندن اوقات فراغت، کسب نمره، انجام تکالیف، احساس رقابت و نیز برطرف کردن مشکلات را شامل می‌شود.

کم‌خوانی، مسئله گذشته، امروز و فردای ماست

وی عنوان کرد: کم‌خوانی و نخواندن یک محصول بزرگ برای بسیاری از جوامع به ویژه در فضای فریبنده فناوری‌های نوین اطلاعاتی و شبکه‌های مجازی است. بیگانگی افراد جامعه با موجودی به نام نوشته و کتاب، محرومیت ناخودآگاه از مجموعه معرفت بشری است که پیامدهایی مانند نا آگاهی، سطحی اندیشی، انحراف، بحران و عقب ماندگی را به همراه دارد.

استاد پیشکسوت گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: چند اصل در رابطه با خواندن و سعادتمندی وجود دارد. هر چه افراد جامعه بیشتر و سودمندتر بخواند، سعادتمندتر هستند. هر چه جامعه‌ای سعادتمندتر باشد، افراد آن اهل مطلعه بیشتر هستند و هر چه افراد بیشتر مطالعه کنند، شخصیت کامل‌تری می‌یابند. برعکس این اصل نیز صادق است و جامعه بی‌ارتباط با خواندن، دچار انواع گمراهی‌ها، مشکلات و بحران‌ها می‌شود و این امر را می‌توان در صفحه حوادث روزنامه‌ها مشاهده کرد.

فتاحی بیان کرد: بنابراین آن‌ها که در زندگی دچار مشکلات و انحراف‌ها می‌شوند، افرادی هستند که باور ندارند خواندن می‌توانند، چراکه می‌تواند باعث پیشگیری، درمان، بهبودی و رشد و شکوفایی باشد. به عقیده من انسان‌ها سه دسته هستند در ابتدا افرادی که خود هر چیزی را تجربه می‌کنند که رویکرد خطرناک است، دوم افرادی هستند که هم خود تجربه می‌کنند و هم از تجربه دیگران استفاده می‌کنند که رویکردی معمول است و سوم افرادی هستند که بیشتر از تجربه دیگران بهره می‌برند که رویکرد معقول است.

کتاب؛ مهم‌ترین ابزار برای شکل‌دادن به جهان‌بینی

وی اضافه کرد: واکاوی ریشه‌های کم‌خوانی و نخواندن، نخستین قدم در راستای تلاش برای آگاهی از موانع ترویج خواندن و ارتباط خواندن و نخواندن با نوع جهان‌بینی افراد است. فلسفه یک رویکرد حکیمانه برای نگریستن، اندیشیدن و پرسیدن است به همین منظور جهان‌بینی فلسفی یک رویکرد کلان برای نگریستن به جهان، هستی، رخدادها، مفاهیم و اشیاء است تا بتوان پاسخ‌هایی کلی برای بعضی چیستی‌ها و چرایی‌ها یافت. جوامعی سعادت‌مندتر هستند که از جهان‌بینی فلسفی متعالی‌تری برخوردار باشند و کتاب مهم‌ترین ابزار برای شکل‌ دادن به جهان‌بینی است.

 استاد پیشکسوت گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه فردوسی مشهدخاطرنشان کرد: جهان‌بینی، باورها را شکل می‌دهد و باورها رفتارها را هدایت می‌کند. الگوهای رفتاری ما تابع طرح‌واره‌های شناختی ما هستند چراکه رفتارها، زندگی و سرنوشت را می‌سازند. جهان‌بینی، کتاب و خواندن سه مفهوم جدایی‌ناپذیر و یکپارچه است. جهان‌بینی، نوع نگاه انسان به مجموعه عالم هستی، مفاهیم، پدیده‌ها و رابطه‌هاست. کتاب هر نوع اثر فکری و معنوی مکتوب که می‌توان با آن ارتباط برقرار کرد و خواندن فعالیتی ذهنی برای بهره‌گیری از یک نوشته، محتوا برمبنای یک  یا چند انگیزه است.

وی بیان کرد: کتاب به منزله یک موجودیت یا هستی است و از آن‌جا که کار فلسفه، مطالعه چیستی و چرایی هست‌های علم است، می‌توان کتاب را موجود یا هستی مورد مطالعه فلسفی قرار داد. کتاب و هر آنچه می‌خوانیم یک پدیده و یک وجود تلقی می‌شود، وجودی که به دلایلی آفریده شده، یعنی «هست» شده است. کتاب‌ها آفریده انسان‌ها هستند، وجود دارند، تاثیر می‌گذارند چراکه محصول اندیشه‌اند، زائیده ارتباط هستند، خود، ارتباط برقرار می‌کنند، معنا آفریننده، الهام‌بخش هستند، دربردارنده تجربه و دانش‌اند، پاسخگو هستند، متحول کننده شخصیت هستند و ویژگی زایشی دارند و از همه مهم‌تر کتاب‌ها فضیلت آفرینند. فضیلت یعنی فهم حقیقت، درباره جهانی که بسیار پیچیده و ناشناخته است، فضیلت یعنی فهمیدن خویش و... .

دوران کودکی و نوجوانی؛ مستعدترین دوره برای شکل‌دهی پایه‌های شناخت و فلسفی اندیشیدن

وی اظهار کرد: به باور دانشمندان علوم تربیتی و روانشناس، دوران کودکی مستعدترین دوره برای شکل‌دهی پایه‌های شناخت به شمار می‌رود. نگاه به کتاب به منزله یک هستی، عشق به خواندن و باور به ارزش وجودی کتاب باید از دوره کودکی شکل گیرد و درونی شود.

استاد پیشکسوت گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: آموزش فلسفه و نیز فلسفی اندیشیدن به کودکان باید از ابتدای زندگی آغاز شود و آن‌ها را با مفاهیم فلسفی و با جهان‌بینی‌ها آشنا کنند تا دید کودکان نسبت به عالمی که در آن زندگی می‌کنند و همه آنچه که با آنها تعامل دارند اعم از انسان‌ها، موجودات و رخدادها باز شود. برای تحقق این هدف، خواندن با رویکرد فلسفی، یکی از تاثیرگذارترین راه‌ها برای ارتقاء فهم و شناخت کودکان است.

وی گفت: آشکار است که با آموزش نگاه فلسفی به کودکان و نوجوانان و عمق بخشیدن به آن، چنین تفکری به دوران جوانی و بزرگسالی نیز انتقال می‌یابد و آنها بهتر می‌توانند مفهوم زندگی و هستی را درک کرده و برای چیستی‌ها و چرایی‌ها پاسخ یابند. فلسفی اندیشیدن و شناخت مفاهیم و رخدادها از دیدگاه هستی‌شناسانه می‌تواند نگاه انسان‌ها را نسبت به زندگی و آنچه با آن می‌زیند متحول سازد.

استاد پیشکسوت گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: از دیدگاهی دیگر، نگاه فلسفی می‌تواند موجب پردازش بهتر دروندادهای حسی یا داده‌ها در خواننده و تبدیل آن به اطلاعات یا داشته‌ها و نهایتا ارتقاء آن به دانش و معرفت یا کشف چیستی‌ها، چرایی‌ها، رابطه‌ها و حقیقت شود. آشکار است که معرفت، مهم‌ترین عنصر برای درک و فهم جهان هستی و شکل‌گیری طرح‌‎واره‌های بهتر و سطح بالاتردر ذهن است.

فتاحی افزود: به یاد داشته باشیم که خواندن یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که انسان باید برای درک هستی، موفق شدن و رسیدن به زندگی بهتر فرا گیرد. فراموش نکنیم که کودکان، نوجوانان، جوانان و بزرگسالان نیاز دارند تا با گستره بزرگتری از مفاهیم مرتبط با هستی و زندگی آشنا شوند و این آشنایی، بیشتر از طریق خواندن شکل می‌گیرد. کمک کنیم که این رفتار یعنی خواندن و نگاه فلسفی و هستی‌شناختی به جهان، درهم آمیزند تا بتوانند نگاه انسان به هستی و پدیده‌ها و هر آنچه وجود دارد را عمق ببخشند.

استاد پیشکسوت گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه فردوسی مشهد عنوان کرد: به یاد داشته باشیم خواندن، شاخص افراد و جوامع پیشرفته است، خواندن نشانه تلاش برای سعادتمندی خود و جامعه است، خواندن یک رویکرد فلسفی برای کشف چیستی‌ها و چرایی‌هاست. خواندن ارزشمند است و ارزش خواندن را باور کنیم، باور کردن یعنی نهادینه کردن یک مفهوم در وجود. باید فلسفی بیاندیشیم و فلسفی بخوانیم.

انتهای پیام