این استاد اعزامی وزارت علوم به کشور گرجستان در یادداشتی که در اختیار ایسنا قرار داده، نوشته است: با سلام و تقدیم احترام خدمت تمامی فارسی‌دوستان
نمی‌دانم تا کنون در تحقیقی مهم‌ترین نیاز و درخواست فارسی‌آموزان در کل جهان بررسی شده یا نشده است؛ اما درخواست همه‌ساله فارسی‌آموزان گرجی که در مهرماه هر سال با ورود دانشجویان جدید شدت می‌گیرد این باور را استوار می‌کند که نه اگر مهم‌ترین، یکی از مهم‌ترین نیازها و درخواست‌های فارسی‌آموزان از ما ایرانیان، نگارش مصوت‌های کوتاه است. یکی از دلایل نگارش این سطور قولی است که در کلاس درس به فارسی‌آموزان گرجی دادم که این نیاز و خواست آن‌ها را مطرح کنم.
خط فارسی وقتی که مصوت‌های کوتاه آن نوشته شود در مقام خواندن به یکی از خطوط دقیق و آسان تبدیل می‌شود. این را بارها امتحان کرده‌ام. داشتن چهار «ز» و مانند آن، در نوشتن مشکل‌آفرین است اما در خواندن مشکلی ایجاد نمی‌کند.
اگر روزنامه‌ها، کتاب‌ها، مجلات، زیرنویس فیلم‌ها و در کل تمامی متون فارسی دارای مصوت کوتاه شوند، گام بزرگی در آموزش زبان فارسی و گسترش آن برداشته می‌شود. برداشتن این گام نیازمند خواست و توجه ملی است؛ خواست و توجه ملتی که به هرکس که دوستدار زبان و فرهنگ اوست احترام می‌گذارد و سعی می‌کند راه را برایش آسان کند و کمکش کند تا هرچه سریع‌تر سدهای زبانی را پشت سر بگذارد.
نباید عدم نگارش مصوت‌های کوتاه در متون عربی توجیه‌کننده این بی‌توجهی باشد. زبان عربی زبان باب‌ها، قوالب و اوزان است. وجود این‌ها امکان پیش‌بینی حرکات را فراهم می‌کند. به عنوان مثال کسی که باب «استفعال» را در عربی بیاموزد، امکان پیش‌بینی کردن چگونگی تلفظ صیغه‌های متعدد فعل ماضی، مضارع، امر، نهی، اسم فاعل، اسم مفعول و سایر مشتقات برایش میسر است. اما زبان فارسی از جنس دیگری است و چنین امکانی در ذات این زبان نیست، آن‌چنان‌که در سایر زبان‌های هندی و اروپایی نیز چنین است.
نگارش مصوت‌های کوتاه نه فقط کار را بر فارسی‌آموزان آسان می‌کند که برای فارسی‌زبانان نیز مفید است. ما اکنون در عصر آشوب تلفظ کلمات فارسی به سر می‌بریم. کم نیستند کلماتی که بی‌دلیل چندگونه تلفظ می‌شوند و وقتی بخواهیم گزارش دهیم باید بگوییم فلان کلمه را ۷۰ درصد سخنگویان به این صورت، ۲۰ درصد به آن صورت و ۱۰ درصد به نوعی دیگر تلفظ می‌کنند. تا تلفظ را نمایان نکنیم، توجه و به تبع آن بینشی درباره تلفظ کلمات ایجاد نمی‌شود و این روند ادامه خواهد داشت.
این مساله ارتباط نسل جوان ایرانی با متون کهن را نیز دشوار کرده است. استادان و معلمان زبان فارسی به خوبی می‌دانند که تا چه اندازه درست‌خوانی متن شعر حافظ و مولوی و سایر بزرگان برای جوانان نسل اینترنت و موبایل سخت است.
امروزه با وجود نرم‌افزارهای متعدد نگارشی، انجام این کار شدنی‌تر از هر زمان دیگری است و با بهره‌گیری از این نرم‌افزارها و امکانات ویرایشی آن‌ها، توان و تجربه متخصصان فارسی‌دوست می‌توان این مشکل را حل کرد.
همچنین باید دقت کرد که قدرت، ضعف تلقی نشود. این از مزایای نگارشی ماست که می‌توانیم این مشکل را به این راحتی حل کنیم. این امکان برای بسیاری از زبان‌ها چون انگلیسی اصلا وجود ندارد. خط ما با نگارش مصوت‌های کوتاه به خطی تبدیل می‌شود که جز در موارد استثنا همان‌گونه که نوشته می‌شود، خوانده می‌شود. اما در نگارش انگلیسی اگرچه مصوت‌ها نوشته می‌شوند، کم هستند کلماتی که آن‌گونه که نوشته می‌شوند، تلفظ شوند و تفاوت صورت ملفوظ و صورت مکتوب چنان زیاد است که هیچ راهی جز حفظ کردن برای زبان‌آموز باقی نمی‌ماند.
بی‌تردید شروع هر کاری دشواری‌هایی دارد و بر خلاف عادات هرروزه قدم برداشتن، کار ساده‌ای نیست اما به قول حافظ «در خلاف‌آمد عادت بطلب کام که من/ کسب جمعیت از آن زلف پریشان کردم».
انتهای پیام
نظرات