دکتر حسن بشیر، استاد دانشگاه امام صادق (ع) بر این اعتقاد است که آنچه می‌تواند جامعه را به سمت نوعی از «خویشتن‌داری رسانه‌ای» سوق دهد، «اخلاق فضیلت محور» و «شناخت سواد رسانه‌ای» است. بدون این دو نمی‌توان در این فضای بی‌مرز و حد در همه ابعاد آن به نتایج مثبت و مفید دست یافت.
او بر ضرورت راه‌اندازی اینترنت ملی تأکید دارد و می‌گوید: تاکنون بحث‌های زیادی درباره آن شده است اما مشخص است که برخی از دولتمردان نیز به آن اعتقاد ندارند. بدیهی است بدون راه‌اندازی چنین فضایی، مشکلات فضای رهاشده موجود افزایش خواهد یافت.
آنچه در ادامه می‌خوانید متن گفت‌وگوی ایسنا با مدیر سابق آکادمی آکسفورد برای مطالعات عالی- آکسفورد است.
دکتر حسن بشیر در گفت‌وگویی با ایسنا درباره نحوه تعامل جامعه ایرانی با فضای مجازی و جنبه‌های مثبت یا منفی این فضا، اظهار کرد: فضای مجازی یک فضای آزادی است که به دلیل ماهیت حضور افراد مختلف به شکل واقعی با نام حقیقی خود یا غیرواقعی به شکل جعلی و فراتر از آن درج اطلاعات نادرست، شایعه‌ها و غیره آن را به یک رسانه پیچیده تبدیل کرده است.
وی افزود: حضور آسان و وسیع افراد مختلف در این فضا که امروزه با یک تلفن همراه امکان‌پذیر شده است، جاذبه‌های زیادی را برای مردم ایجاد کرده است. طبیعی است در چنین فضایی حضور و تحرک مردم چه به شکل ارتباط‌تر یا کاربر توسعه می‌یابد. در چنین فضایی بدیهی است که کاربران مختلف به دلیل اینکه تصور می‌شود این فضا یک فضای آزاد و مجازی است هر آنچه می‌خواهند می‌بینند، می‌نویسند و مطرح می‌کنند.
بشیر تصریح کرد: البته این ماهیت رسانه‌های چندبعدی است که هر کاربر هم تولیدکننده پیام و هم توزیع‌کننده پیام است و دیگر نیازی به پیروی از یک سیستم عمودی برای تولید و توزیع پیام وجود ندارد که بر آن نوعی از نظارت و کنترل اعمال می‌شود. در چنین وضعیتی، آنچه می‌تواند جامعه را به سمت نوعی از «خویشتن‌داری رسانه‌ای» سوق دهد، «اخلاق فضیلت محور» و «شناخت سواد رسانه‌ای» است. بدون این دو نمی‌توان در این فضای بی‌مرز و حد در همه ابعاد آن به نتایج مثبت و مفید دست‌یافت.
این استاد دانشگاه یادآور شد: متأسفانه بخشی از جامعه ایرانی به دلیل عدم شناخت کافی از کارکرد رسانه‌های مختلف، از جمله اینترنت و فضای سایبر، آن هم به دلیل اینکه بحث سواد رسانه‌ای و فهم و تحلیل رسانه‌ها خیلی متأخر فقط در چند سال اخیر به یک موضوع مهم و جدی تبدیل شده است، دچار نوعی از «رسانه شیفتگی» از یک طرف شده و از طرف دیگر «احساس رهایی از قیدها و بندهای اخلاقی» کرده است و به همین دلیل هر آنچه که طبیعی و غیرطبیعی، مفید و غیرمفید، اخلاقی و غیراخلاقی، سودمند و یا زیان‌آور، و غیره در این فضا مطرح می‌کند.
بشیر تأکید کرد: این وضعیت مشکلات زیادی را تاکنون برای جامعه از نظر امنیتی، سیاسی، فرهنگی، دینی، فردی، اجتماعی، خانوادگی و غیره ایجاد کرده است و اگر در آینده سروسامانی به این وضعیت داده نشود مشکلات و معضلات بیشتری ایجاد خواهد شد که همه افراد جامعه متأثر از آن‌ها خواهند شد.
وی خاطرنشان کرد: علیرغم این وضعیت، نباید به هیچ‌وجه از جنبه‌های مثبت این فضا برای تسهیل بسیاری از امور جامعه چشم‌پوشی کرد. آنچه مورد تأکید است که کاهش خطرات این فضا و افزودن خیرات آن است.
استاد دانشگاه امام صادق (ع) درباره اینکه آیا فضای مجازی نقش خاصی در به شهادت رساندن روحانی همدانی داشته است؟ افزود: آنچه که در رابطه با شهادت رساندن روحانی همدانی اتفاق افتاد یک حادثه ساده نیست. چند عامل در این زمینه تأثیرگذار بوده است. اول، عدم توجه جدی به راه‌اندازی اینترنت ملی است که تاکنون بحث‌های زیادی درباره آن شده است اما مشخص است که برخی از دولتمردان نیز به آن اعتقاد ندارند. بدیهی است بدون راه‌اندازی چنین فضایی، مشکلات فضای رهاشده موجود افزایش خواهد یافت. دوم، عدم نظارت و کنترل محسوس و غیرمحسوس نیروهای مسئول، از جمله نیروی انتظامی و اطلاعاتی در رابطه با جرایم اینترنتی است.
رئیس سابق مؤسسه مطالعات اسلامی لندن تأکید کرد: ما با پدیده جدی جرایم اینترنتی روبه‌رو هستیم؛ در حالی که هنوز نه تنها قوانین و مقررات آن تدوین نشده، بلکه حتی فهم کافی از آن‌ها نیز به وجود نیامده است. سوم، گسترش شایعات و اتهامات مختلف در این فضا، زمینه را برای رشد جریان‌های غیراخلاقی برای تخریب اعتماد عمومی فراهم کرده است. بدیهی است در چنین فضایی، مخالفان و منحرفان داخلی و خارجی تلاش می‌کنند که حداکثر استفاده و در حقیقت سوءاستفاده از این فضا برعلیه مردم را بکنند و هر شایعه‌ای که می‌تواند جامعه را تحت تأثیر قرار دهد، منتشر کنند.
وی تأکید کرد: چهارم، ورود برخی از چهره‌ها مانند سلبریتی‌ها که امروزه متأسفانه در حال تبدیل‌شدن به یک «مرجعیت خبری» شده‌اند، وضعیت را وخیم‌تر کرده است. بسیاری از این چهره‌ها، نه‌تنها معمولاً از سواد رسانه‌ای کافی بهره‌ای ندارند که بتوانند شایعه را از واقعیت و خدمت را از خیانت در مسائل خبری و رسانه‌ای تشخیص دهند، بلکه متأسفانه حتی آمادگی ندارند در این زمینه کمترین تحقیق را انجام دهند تا برای آنان مشخص شود آنچه مطرح می‌شود آیا واقعیت دارد یا خیر. از طرفی دیگر، شیفتگی زیاد این‌گونه افراد به مطرح شدن و تبدیل شدن به یک «چهره محبوب‌تر به هر قیمت» آنان را به سوی بازتولید و مطرح کردن شایعات گوناگون در جامعه شده است. پنجم، عدم ورود جدی دستگاه قضائی برای رسیدگی به جرایم اینترنتی است.
مدیر سابق آکادمی آکسفورد برای مطالعات عالی- آکسفورد ادامه داد: راه‌حل مؤثر در این رابطه نیز نمی‌تواند فقط فیلتر شدن این فضا باشد. برخورد عادلانه، مؤثر، قدرتمند، و همه‌جانبه در این زمینه باید صورت گیرد. برای چنین برخورد عادلانه نیازمند فهم دقیق‌تر و عمیق‌تر این فضا هستیم و این کار باید با سرعت و فوریت صورت گیرد. مسئله شهادت روحانی همدانی، نتیجه پنج عامل فوق‌الذکر است. اکنون که این حادثه صورت گرفته است، باید منتظر ماند که چگونه باید با عوامل مؤثر در این رابطه برخورد صحیح و عادلانه انجام خواهد گرفت. این برخورد یک مطالبه عمومی است. نوشته‌هایی که در این زمینه در شبکه‌های اجتماعی مختلف درج شده‌اند، نشان‌دهنده انتظار وسیع مردم برای برخورد مناسب، فوری و همه‌جانبه با این مسئله است که بتواند مانع از رشد چنین پدیده‌هایی در جامعه گردد.
بشیر درباره اینکه آیا فضای مجازی نیازمند نظارت و کنترل است و نقش نیروی انتظامی در این زمینه را چگونه می‌توان ارزیابی کرد؟ گفت: تقریباً در دو سوال فوق‌الذکر تلاش شد که به این سوال نیز پاسخ داده شود اما برای روشنگری بیشتر باید تأکید کرد که همان‌گونه که اخیراً مقام معظم رهبری در دیدار نیروهای انتظامی فرمودند باید از دو عنصر مکمل یکدیگر یعنی «اقتدار» و «مهربانی» در این زمینه بهره‌برداری کرد، نیروی انتظامی باید از این دو عنصر مهم به‌خوبی و با سرعت و به شکل مؤثر استفاده کند. نظارت صحیح، برخورد مناسب، فهم و تحلیل مداوم پدیده‌های مختلف در این فضا و ریشه‌یابی عوامل مؤثر در گسترش «جرایم اینترنتی» از مهم‌ترین اقدامات نیروی انتظامی می‌تواند باشد که البته این اقدامات همان‌گونه که باید با «اقتدار» صورت گیرند، باید از عنصر «مهربانی» و محبت در شیوه برخورد بهره‌مند باشند. این وضعیت نباید به یک پدیده فراگیر غیرقابل کنترل دربیاید که همه افراد جامعه از آن به‌صورت یکسان متضرر خواهند شد.
ایسنا - معصومه نصیری
انتهای پیام
نظرات