از حدود یک سال گذشته مسجد «صاحب‌الزمان (عج) و حوض معجردار» در بافت تاریخی اطراف حرم امام رضا (ع) با شکایت شهرداری مشهد، در گیرودار خروج از ثبت و در نهایت تخریب است تا طرح تفصیلی شهر مشهد در این نقطه نیز اجرائی شود.

رای نخست دادگاه مشهد از شکایت شهرداری، اجازه‌ی تخریب این بنای تاریخی را داده بود اما مدیر کل سابق میراث فرهنگی خراسان به ایسنا اعلام کرده بود؛"درخواست تجدید نظر در این حکم را داده است" با این وجود، اکنون دوستداران میراث فرهنگی استان و اعضای انجمن مردم‌نهاد توسعه‌ی گردشگری چهارباغ خراسان اعلام می‌کنند، رای نهائی این شکایت نیز مدتی است ابلاغ شده و هر لحظه امکان تخریب مسجد صفوی «صاحب‌الزمان (عج) -معجردار-» وجود دارد.

به همین دلیل انجمن «مردم‌نهاد توسعه گردشگری چهارباغ خراسان» و انجمن «صنفی مهندسان معمار خراسان رضوی» در نامه‌ای به علیرضارشیدیان، استاندار خراسان رضوی درخواست کردند تا علاوه بر بررسی دلایل اهمال‏کاری مدیریت میراث فرهنگی استان خراسان رضوی با ورود به پرونده _مسجد معجردار_ از اجرای حکمی که  فرآیند تخریب بنای مسجد را به فوریت مهیا می‌کند، جلوگیری کند.»

در این نامه خطاب به استاندار خراسان رضوی امده است؛ «به‌رغم پیگیری‌های انجام شده از طرف انجمن‌های صنفی– تخصصی، سمن‏‌های فرهنگی و دوستداران میراث فرهنگی-تاریخی و دیگران، همچنین پیگیری‌های اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خراسان رضوی متأسفانه باخبر شدیم حکم تجدیدنظر دادگاه برای خروج مجموعه‌ی فرهنگی-مذهبی مسجد و حوض "معجردار" از فهرست ابنیه میراثی کشور صادر شده و در مرحله ابلاغ قرار دارد و هر لحظه امکان تخریب ابنیه این مجموعه می‌‏رود.

ناگفته پیداست که مسجدوحوض معجردار به عنوان اثری صفوی-قاجاری بخشی از حافظه تاریخی و فرهنگی شهر مشهد بوده و در شرایطی که طی ۲۰ سال گذشته بخش اعظم ابنیه تاریخی بافت کهن و ارزشمند مشهد به بهانه طرح نوسازی و بازسازی بی‏‌محابا نابود و تخریب شده است، به‏‌عنوان اندک نشانه‏‌های باقیمانده از گزند تیغ توسعه بولدوزری، می‌تواند حافظ بخشی از هویت به تاراج رفته این بافت باشد.

همچنین سبقه مذهبی-فرهنگی و وقفی این بنا، نمایه‌‏ای بارز از روابط انسانی میان زائر و مجاور در اکوسیستم زیارت و در حریم منور ثامن الحجج (ع) است.

صرف‌نظر از اینکه فرآیند دادرسی به این موضوع از منظر تهیه‌کنندگان این نامه غیرتخصصی بوده و کارشناسان اظهارنظرکننده درباره ارزش و جایگاه تاریخی این بنا فاقد صلاحیت‌های حداقلی لازم بوده‏‌اند، با تأسف باید توجه جنابعالی را به تلاش‏های پشت پرده مستمر برای تخریب این اثر تاریخی-مذهبی با هدف‌‏های مالی-اقتصادی خاص جلب کنیم. اقدامی که سالم بودن روند رسیدگی به این پرونده را با علامت سؤال بزرگی همراه کرده است.

در فرآیند دادرسی و اعلام حکم نهایی، نکاتی وجود دارد که بر غیرتخصصی بودن فرآیند و نبود مدارک صحه می‌گذارد از جمله: «۱- هیئت کارشناسی ۵ نفره برخلاف هیئت سه نفره اولیه فاقد صلاحیت کارشناسی در حوزه بررسی ابنیه میراثی بوده‏‌اند.

۲- در فرآیند دادرسی، علاوه بر مستندات میراث، کلیه نامه‌ها و درخواست‏‌های متعددی که از سوی نخبگان و جریان‏‌های دانشگاهی، انجمن‏‌های صنفی تخصصی و سمن‌های میراثی و فرهنگی تقدیم دادگاه شده بود، نادیده گرفته شده است.

۳- فرآیند ثبت بناهای تاریخی در فهرست بناهای ثبتی با نظام کارشناسی دقیق توسط شورای عالی میراث فرهنگی کشور صورت می‏‌گیرد که ضروری بوده است، متناظر با اهمیت بحث در فرآیند دادرسی در دادگاهی تخصصی دارای صلاحیت در تهران با حضور کارشناسان سازمان میراث فرهنگی کشور مورد بررسی صورت می‌گرفت.

۴-  تخریب مسجد معجردار به حوض یا آب انبار معجردار که اثری صفوی است و همراه مسجد با یک شماره پرونده ثبت ملی شده، آسیب جبران ناپذیر می‏‌زند، چرا که ورودی این آب انبار، درب مجاور مسجد است و صدور چنین حکمی در دادگاه در اصل تخریب دو اثر تاریخی مسجد قاجاری و حوض آنبار صفوی را به دنبال دارد که خود خیانتی بزرگ به تاریخ نه تنها مشهد بلکه ایران اسلامی است و عواقب آن بر عهده مسببان آن خواهد بود.

۵- متأسفانه در طول فرآیند دادرسی مطلع شدیم که توافق‌نامه‏‌ای عجیب به منظور تلاش برای خروج این بنا از فهرست ابنیه میراثی با حضور شخص مدیرکل میراث فرهنگی خراسان رضوی و شهرداری منطقه ثامن تنظیم شده است و عملاً وفق این توافق‌نامه، اداره کل میراث فرهنگی که  وظیفه پاسداری فیزیکی و حفاظت حقوقی از بنا را داشته است از ادامه پیگیری حقوقی و اطلاع‏‌رسانی برای حمایت نهادهای مدنی سرباز زده است.

گذشته از این‏که عقد این تفاهم‏نامه کاملاً غیرقانونی بوده و مورد سؤال و حیرت بدنه مدیریتی و کارشناسی سازمان و همچنین نهادهای صنفی-تخصصی قرار گرفته است، تأثیر غیرمستقیم آن در فرایند دادرسی، یعنی حذف مدعی العموم، عملاً امکان صدور این حکم نادرست را فراهم کرده است.

۶- مستحضرید طرح نوسازی بافت پیرامون حرم مطهر رضوی در مرحله بازنگری است و طبق مصوبه شورایعالی معماری و شهرسازی کشور که با چاپ در روزنامه رسمی نیز قطعی و لازم‏الاجرا شده است، طرح قبلی لغو کامل گردیده و برتوقف ادامه هرگونه تخریب تأکید شده است.»

طبق استعلام به‏‌عمل آمده توسط اداره کل راه و شهرسازی از مشاور بازنگری طرح، عملاً ابنیه مسجد و حوض معجردار در طرح حفظ و راست‌گرد پیشنهادی طرح قبل، به‌‏دلیل عدم ضرورت کارکردی، حذف شده است.»

با توجه به جایگاه ارزشمند و عالی آن مقام محترم در حفاظت از میراث فرهنگی این منطقه و ذکر این مطلب که انجمن‌های صنفی و سمن‌های مردمی در چارچوب قوانین نظام جمهوری اسلامی، تلاش خود را برای جلوگیری از تخریب این مجموعه کرده و خواهند کرد و در صورت لزوم آمادگی برای ارائه خدمات کارشناسی و پیگیری حقوقی در مراجع متناظر را دارند، خواهشمند است ضمن بررسی دلایل اهمال‏‌کاری مدیریت میراث فرهنگی استان خراسان رضوی با ورود به پرونده به عنوان مقام عالی دولت در استان از اجرای حکم که  فرآیند تخریب بنا را به فوریت مهیا می‏نماید به نحو مقتضی جلوگیری و کمک نمایید تا این بنای ارزشمند همچنان به حیات فرهنگی منطقه کمک نماید.»

رونوشت این نامه به رئیس دادگستری خراسان رضوی، معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، مدیرکل راه و شهرسازی استان خراسان رضوی، دفتر نمایندگان مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی و دفتر امام جمعه مشهد نیر فرستاده شده است.

انتهای پیام