به گزارش ایسنا، بعد از اقدام قابل تامل در قرار دادن خانه تاریخی «امیری» زیر سایه‌ پروژه‌ی "ضامن" در شارستان رضوی، حالا نوبت به مجموعه‌ مسجد و آب‌انبار «معجردار» در این منطقه رسیده و این‌بار نخست باید سایه‌ی قانون را از سر این بنای تاریخی بردارند تا راحت‌تر بتوانند کارشان را پیش ببرند.

اکنون شهرداری مشهد در دادخواستی به دادگاهی در این شهر، درخواست خروج از ثبت این بنای تاریخی را ارائه داده و حتی تهدیدهایی را نسبت به آینده‌ی این بنای تاریخی مطرح کرده است.

مجموعه مسجد و آب‌انبار «معجردار» در تاریخ مشهد

براساس اطلاعات تهیه شده درباره‌ این بنای تاریخی، این مجموعه‌ در شهر مشهد و در حاشیه خیابان نواب صفوی و در یکصد متری حرم امام‌رضا (ع) با یک آب‌انبار دوره صفویه و مسجد اوایل دوره‌ی قاجار به عنوان یکی از هویت‌های این شهر مذهبی و تاریخی قرار دارد.

آب‌انبار در زیر بنای مسجد قرار گرفته و در دوره صفویه و اوایل سلطنت شاه عباس ثانی صفوی به دستور خواجه امیر بیک ساخته شده است، روی کتیبه این مسجد تاریخی ساخت ۱۰۵۲ قمری نوشته شده و کتیبه آن به خط علیرضا عباسی خوشنویس است.

این بنای تاریخی یکی از مکان‌های تامین کننده آب شُرب کاروان‌های زیارتی و بازرگانی بوده است. به گفته اهالی منطقه، این آب‌انبار به فاصله زمانی هر ۱۵ روز یک‌بار تخلیه، شستشو و سپس  در نیمه شب با هماهنگی اهالی محل، مراسم خاص عملیات آبگیری مخزن آب انبار شروع می‌شد.

در حال حاضر سردر آب‌انبار از نظر شرایط کالبدی در وضعیت مناسبی قرار دارد، اما در این قسمت از بنا نیاز به تثبیت، مرمت کاشی است.

مسجد حوض معجردار، به عنوان تنها نمونه مسجد دو محرابی در خراسان بزرگ نیز از ۱۸۴ سال پیش تا امروز شاهد برگزاری نمازهای یومیه بوده است، حتی به گفته‌ی اهالی منطقه این مسجد از قدیم «استجات دعا» داشته و در سال ۱۲۵۳ قمری وقف شده است. نام اولیه این مسجد «رباط» یا «حوض رباط» بوده است.

همچنین به نقل از مورخان در گذشته، این مسجد به عنوان یکی از ایستگاه‌های شروع آداب تشرف به حرم امام رضا (ع) مشخص شده است.

و سرانجام برای حفاظت از این مجموعه‌ی تاریخی اول اسفندماه سال گذشته «مسجد حوض معجردار» با قدمت صفویه و قاجار در خیابان نواب صفوی، ضلع جنوب غربی تقاطع خیابان نواب و شارستان رضوی به شماره ۳۱۴۳۵ با امضای مسعود سلطانی‌فر، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و معاون رئیس جمهور و محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

مدتی بعد نیز ابلاغیه ثبت این بنای تاریخی نیز با امضای مسعودسلطانی‌فر به علی‌رضا رشیدیان، استاندار خراسان رضوی اعلام شد.

مسجد مزاحم شارستان رضوی است!

این در حالی است که اواسط دی ماه امسال شهرداری مشهد به نمایندگی از یک طرف حقیقی با شکایت از میراث فرهنگی مشهد، به دادگاه عمومی حقوقی مجتمع قضائی امام خمینی (ره) شهرستان مشهد، درخواست کرده تا «رسیدگی و صدور حکم مبنی بر ابطال ثبت اثر ملی "مسجد حوض معجردار"» انجام شود.

دلیل این در خواست از سوی شهرداری نیز «احداث و راه‌اندازی خیابان شارستان رضوی» مطرح و عنوان شده که احداث این خیابان نقش مهمی در کاهش بار ترافیکی اطراف حرم رضوی و هم‌چنین سهولت دسترسی و و حمل و نقل زائران دارد.

یک نکته‌ی قابل توجه در این دادخواست، آن است که «فوریت اجرای این طرح در حد فاصل خیابان نواب صفوی تا میدان شارستان به تصویب وزیر مسکن رسیده و براساس ماده ۹ لایحه قانونی نحوه خرید و تملک اراضی و املاک برای اجرای برنامه‌های عمومی، عمرانی، و نظامی و دولتی وقتی فوریت اجرای طرح به تصویب بالاترین مقام اجرائی برسد «سازمان مجری می‌تواند ابتدا نسبت به تخریب ملک یا املاک در مسیر اقدام و نسبت به خرید و پرداخت ارزش آن به مالکان اقدام کند.»

در این درخواست به این نکته اشاره کرده‌اند که با توجه به کاربری این مسجد و آب‌انبار آن، با توجه به قدمت و کاربری‌هایی که داشته است از ارزش‌های این مجموعه‌ی تاریخی کاسته می‌شود.

از سوی دیگر جالب است که در شکوائیه مطرح شده به ماده یک قانون درباره حفظ آثار ملی مصوب ۱۳۰۹ اشاره شده که برمبنای آن، «آثاری را می‌توان در فهرست آثار ملی به ثبت رساند که تا پایان دوره زندیه به ثبت رسیده باشند،» اما از این مصوبه جدید مطلع نبوده‌اند که آبان ۱۳۵۲ قانون ثبت آثار ملی یک تبصره خورد؛ «ماده واحد – به وزارت فرهنگ و هنر اجازه داده می‌شود علاوه بر آثار مشمول قانون حفظ آقار ملی مصوب آبان ۱۳۰۹، آثار غیرمنقولی که از نظر تاریخی واجد اهمیت هستند صرف نظر از تاریخ یا پیدایش آن با تصویب شورای عالی فرهنگ و هنر در اعداد آثار ملی مزبور به ثبت برسند.»

در شرایطی که مشهد پایتخت فرهنگی جهان اسلام است، قصد تخریب مسجد تاریخی را کرده‌اند

رضا سلیمان‌نوری، عضو هیات مدیره انجمن میراث فرهنگی چهار باغ در این زمینه به ایسنا می‌گوید: در حال حاضر مشهد در فضایی قرار گرفته است که به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام در سطح جهان معرفی می‌شود. وجود این مساله شهر مشهد را در شرایطی قرار می‌دهد که باید یک‌سری الزامات رعایت شوند، تا هویت فرهنگی مشهد در این روزها خدشه‌دار نشود.

او با اشاره به دادخواست شهرداری مشهد به قوه قضائیه برای خروج یکی از آثار تاریخی مشهد، اظهار می‌کند: پلاک ثبتی که درخواست خرج از ثبت آن مطرح شده است، شامل دو اثر «مسجد تاریخی معجردار» و «آب‌انبار» به عنوان دو اثر معنوی در این منطقه است.

وی با بیان این‌که تعداد آثار باقیمانده از دوره صفویه و قبل از آن در شهر مشهد حتی ۲۰ مورد هم نمی‌شود، توضیح می‌دهد: آب‌انبار موجود در این مجموعه  تامین‌کننده آب شرب منطقه پائین خیابان تا سال ۱۳۴۰ بود، یعنی این این آب‌انبار حدود ۲۰۰ سال آب این منطقه را تامین می‌کرده است، از سوی دیگر سیستم حفظ آب این منطقه تقریبا ویژه بوده و تکنولوژی خاصی برای خنک کردن آب داشته است، در واقع می‌توان گفت که از بزرگترین آب‌انبارهای استان محسوب می‌شود، هرچند کتیبه شاه‌عباسی آن که براساس مستندات ساخت ۱۰۵۲ قمری را نشان می‌دهد، پیش از این سرقت شده است.

این پژوهشگر تاریخ خراسان همچنین مسجد معجردار را تنها مسجد دو محرابه مشهد معرفی می‌کند و به نورگیری مناسب آن و مِلکِ مُطلق این بنای مذهبی تاریخی _ نبود شُبهه در مسجد بودن این فضا_ اشاره می‌کند و می‌گوید: این بنای تاریخی از اواخر دوره‌ی فتحعلی‌شاه قاجار به عنوان مسجد استفاده می‌شده است.

وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به خصوصیات ارزشمند این بنای تاریخی، چرا در ثبت آن تا این اندازه تعلل شده و یک سال گذشته در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است، بیان می‌کند: متاسفانه بسیاری از آثار تاریخی مشهد با این مشکل مواجه هستند، مدیران در دوره‌های قبلی قدری کُند عمل کردند، از سوی دیگر دلیل تاخیر در ثبت‌ها تلاش برای برقراری یک رابطه دوستانه بین میراث‌ فرهنگی و شهرداری مشهد بود، که نتایج آن زیاد موفقیت‌آمیز نبود.

این عضو هیات مدیره انجمن  میراث فرهنگی چهار باغ در ادامه با تاکید بر این‌که اگر مسجد و آب‌انبار معجردار در نبش خیابان نواب صفوی مشهد تخریب شوند، بخش‌هایی از دو خانه‌ی تاریخی «امیری» و «بلخاست» نیز تخریب می‌شود، بیان کرد: در این شرایط حیاط خانه‌ی امیری و بخشی از بنای بلخاست از بین می‌رود.

او تاکید می‌کند: این بخش از شهر مشهد هویت شهر مشهد است، که مسئولان شهری باید به آن احترام بگذارند. در واقع این بناهای تاریخی هویت شهر مشهد هستند. چون این مسجد در ابتدای ساخت، منبعِ آب بوده و از دوره فتحعلی شاه قاجار به بعد به عنوان مسجد و یکی از دو مسجد محل تشرف به حرم امام رضا (ع) محسوب می‌شود.

وی اضافه می‌کند: این بناهای تاریخی و حتی مهدیه مشهد که بخش زیادی از آن تخریب و براساس قانون تصویب شده تا عین به عین ساخته شود، پازل هویتی شهر مشهد هستند، در این شرایط انجام این نوع تخریب‌ها خدشه به جهان اسلام و توهین به شخصیت فرهنگی ایران اسلامی در جهان اسلامی است.

انتهای پیام