به گزارش ایسنا، دکتر پریسا کدیور در نشست نقد و بررسی کتاب «پرده‌نشینان عهد ناصری» گفت: این کتاب به جنبه‌های گوناگون زندگی زنان در جامعه شهری و روستایی در دوره قاجار پرداخته است.

او به یکی از سیاست‌های پادشاهان قاجار گریزی زد تا جایگاه زنان در آن زمان را نشان دهد و افزود: پادشاهان قاجار ازدواج‌های سیاسی انجام می‌دادند، به‌طوری‌که با این ازدواج‌ها دشمنان خود را به دوست تبدیل می‌کردند یا این‌که با این ازدواج‌ها خطر دشمنی آن‌ها خنثی می‌شد.

این نویسنده ادامه داد: ثمره این ازدواج‌ها فرزندان و نوه‌های زیادی بود که حاکم ولایات مختلف ایران شدند و بدین ترتیب شبکه گسترده‌ای در نهاد قدرت ایجاد شد و زنان مفصل‌های ارتباطی این شبکه قدرت بودند.

کدیور در توضیح محتوای کتاب با بیان فصل‌بندی اثر ادامه داد: فصل دوم این کتاب به جنبه‌های مختلف زیست زنان شهری و روستایی و تغییر و تحولات زندگی زنان در این دوره می‌پردازد. ضمن آن‌که موضوع فصل سوم نیز پوشاک زنان شهری و روستایی و تغییرات مد  لباس زنان است.

او ادامه داد: گفتار چهارم به تحرکات سیاسی و مذهبی دوره قاجار و نقش زنان در جریان نهضت تنباکو و جنبش مشروطه اختصاص یافته، همچنین پیامدهای جنبش پرتوان مشروطه را بر زندگی فردی و اجتماعی زنان بیان می‌کند. در فصل پنجم به وضعیت آموزش دختران در آن دوره و روند تاسیس مدارس دخترانه و تلاش‌ها و مجاهدت‌های اصلاح‌طلبان آموزشی برای به رسمیت شناخته شدن حق تحصیل و آموزش دختران پرداخته شده است.

وی تغییرات و شیوه زندگی زنان روستایی و شهری آن دوران را با یکدیگر متفاوت دانست و بیان کرد: شیوه زندگی و آهنگ تغییرات در نحوه زیست فردی و اجتماعی دو جامعه شهری و روستایی بسیار متفاوت بوده است، به‌طوری‌که تغییرات در زندگی زنان شهری بسیار عمیق و گسترده‌تر است.

این دکترای علوم سیاسی با بیان این‌که در ابتدای دوره قاجار زنان هویت فردی و جمعی نداشته‌اند، اظهار کرد: نگاه جامعه به زنان در آن دوره یک نگاه تحقیرآمیز و تخفیفی است و حتی خواص نیز این دیدگاه را داشتند، به‌طوری‌که تولد دختر مایه سرشکستگی مادر و خانواده بود.

این استاد دانشگاه در ادامه تصریح کرد: زنان حتی در نخستین سرشماری تهران جزو نفوس خانواده به حساب نیامدند و شمرده  نشدند، ضمن آن‌که در دومین سرشماری تهران که در سال 1286 قمری انجام شد، زنان برای اولین‌بار شمرده شدند. همچنین در آن زمان زنان را به نام صدا نمی‌کردند. حتی شوهران‌شان آن‌ها را با نام مادر پسر بزرگ‌شان خطاب می‌کردند، مثلا می گفتند والده صادق.

نویسنده کتاب «پرده‌نشینان عهد ناصری» به برخی از دلایل تحولات زندگی زنان این دوره پرداخت و گفت: شکل‌گیری طبقه منورالفکری و شروع اقدامات تحول‌طلب و تجددخواهانه تاسیس مدارس، انتشار روزنامه و ... باعث افزایش سطح آگاهی مردم آن زمان شد. نتیجه این تحولات این بود که جامعه نخبه شهری و زنان رویکرد مطالبه‌گری پیدا کردند و ثمره این مطالبه‌محوری تغییرات زندگی اجتماعی و فردی زنان در اواخر دوره قاجاریه شد، به‌گونه‌ای که برای نمونه در بین نخبگان آن زمان تک‌همسری رایج شد.

او از به ثمر رسیدن مطالبه‌گری زنان در دوره مشروطیت سخن گفت و افزود: جنبش مشروطه دستاوردهایی برای زنان داشت که از جمله این دستاوردها حق تحصیل برای زنان، تشکیل انجمن‌های زنانه، انتشار روزنامه از سوی زنان و ... است.

کدیور اضافه کرد: در سال 1325 قمری اولین مدرسه دخترانه در تهران توسط «طوبی آزموده» تاسیس شد و در همان سال «بی‌بی خانم وزیری» دبستان «دوشیزگان» را به راه انداخت. یا دختران «شمس المعالی» بخشی از خانه خود را برای آموزش دختران اختصاص دادند. این تغییر و تحولات در زندگی زنان این دوره نتیجه تلاش‌های زنان مطالبه‌گر و تحول‌خواه این دوره بود.

او بیان کرد: در هیچ دوره از تاریخ ایران شدت تغییر زندگی زنان به اندازه دوره قاجار نبوده است. البته این تغییرات زنان شهری به خصوص طبقه متوسط به بالا را از خود متاثر کرد.

وی در ادامه اظهار کرد: هرچند زندگی زنان روستایی در این دوره دستخوش تغییرات زیادی نشده است اما از ابتدا شیوه زندگی زنان روستایی متفاوت از زنان شهری بود. آنان در این دوره آزادی عمل بیشتری داشتند و پا به پای مردان در عرصه عمومی حضور داشتند و در چرخه تولید اقتصادی خانواده فعالیت می‌کردند. این در حالی است که زنان محترمه شهری به ندرت در شهر تردد می‌کردند و فقط برای کارهای مهم از خانه بیرون می‌آمدند.

پریسا کدیور به نحوه پوشش زندگی زنان روستایی این دوران پرداخت و مطرح کرد: براساس سفرنامه‌های خارجی، زنان روستایی در این دوره در بسیاری از نقاط ایران چادر به سر نمی‌کردند، ضمن آن‌که البته حجاب سر داشتند و لباس متنوعی می‌پوشیدند در صورتی‌که زنان شهری به هنگام خروج از منزل حجاب پیچیده‌ای داشتند. این امر تفاوت دیگری از زندگی جامعه زنان شهری و روستایی را نشان می‌دهد.

او دوره قاجار را آغاز گذار ایران از دوران سنتی به مدرن دانست و خاطرنشان کرد: ایران در این دوره وارد جاده مدرنیته شده است.

دکتر روستا مدیر گروه تاریخ دانشگاه شهید باهنر کرمان نیز  امتیاز کتاب «پرده‌نشینان عهد ناصری» را تاریخ‌نگاری اجتماعی دانست و اظهار کرد: بیشتر تاریخ، تاریخ‌نگاری‌های سیاسی است، به‌گونه‌ای که کتاب‌های تاریخ جهان به اقدامات و زندگی شاهان، وزرا، تغییرات سلسله‌ها و ... پرداخته‌اند، لذا این‌گونه تاریخ‌ها، تاریخ سیاسی است.

او با تاکید بر این‌که در کتاب‌های تاریخ سیاسی بیشتر از دولتمردان سخن به میان می‌آورند، بیان کرد: اکنون اروپاییان به این نقص پی برده‌اند و فرانسه به سمت نگارش تاریخ اجتماعی گام برداشته و به بررسی و تحلیل سایر اقشار اجتماع پرداخته است.

مدیر گروه تاریخ دانشگاه شهید باهنر کرمان با بیان این مطلب که قشر زن همواره مظلوم واقع شده و مورد کم‌لطفی قرار گرفته است، گفت: کتابی به عنوان منبع نداریم که از نقش زنان در ادوار مختلف تاریخ سخن گفته باشد و این خود دغدغه ما است که چرا کمتر به زنان پرداخته شده است.

این دکترای تاریخ با بیان این‌که کرمان شهری است که تاریخ آن بسیار غنی است، ادامه داد: در کرمان زنانی در دوره‌های مختلف بوده‌اند که به بالاترین مقام حاکمیت رسیده‌اند، مثلا ترکان خاتون حدود 30 سال حاکم کرمان بوده است و عمران و آبادانی‌های زیادی در کرمان انجام داده که متاسفانه به این موضوع پرداخته نشده است.

او با اشاره به این‌که در این کتاب از زندگی زنان روزنامه‌نگار و شاعر، تحرکات اجتماعی و سیاسی، آموزش زنان و ... صحبت شده است، مطرح کرد: باید به نقش زنان در ادوار مختلف بپردازیم. قابل ذکر است که در دوره قاجار سفرنامه‌نویسانان زیادی به ایران سفر کرده‌اند که می‌توانیم به عنوان یکی از منابع اجتماعی ایران در آن دوره از آن‌ها استفاده کنیم.
 

انتهای پیام