محمد تهامی‌نژاد در گفت‌وگویی که با ایسنا داشت تاکید کرد که "این فیلم ضمن این که روایت تصویری خاص خودش را فراهم آورده، اسناد ثبت شده‌ای برای بررسی‌های تاریخی دارد."
در ادامه مشروح گفت‌وگوی ایسنا را با محمد تهامی‌نژاد می‌خوانیم:
به عنوان یک پژوهشگر، نسبت بین تاریخ و سینما و ضرورت ثبت چهره‌های تاثیرگذار در عرصه سینما به عنوان ثبت سند را چطور ارزیابی می کنید؟
من در سینما با مطالعات فرهنگی یا تاریخ فرهنگی سروکار داشته‌ام که به نحوی مبتنی بر روش مردم‌نگاری( انسان شناسی فرهنگی) به اضافه سینما بوده است. سینما ، به ثبت می‌پردازد و تصویری زنده از مردمان فراهم می‌آورد، خاطره‌های آنان را بصری می‌سازد، با رجوع به اسناد موجود و یا جستجو و کشف اسناد تازه،خاطره‌های جمعی را تصویری و عینی می‌کند.
مطالعات فرهنگی درباره شرایط تولید معنا از طریق فیلم، شواهد عینی فراهم می‌آورد.در واقع به مدد نوع روایت‌اش، تاریخ را تفسیر کند. مستند ساز، تاریخ را نمی‌سازد بلکه در آن جستجو می‌کند و آن را از درون خاطره‌ها، ذهنیت‌ها بیرون می‌کشد.
در اینجاست که به گفته کروچه «تاریخ فقط رابطه اسناد و حوادث گذشته نیست، بلکه تاریخ عبارت از رابطه بین اسناد و تعاملی است که تاریخ نگار با آنها دارد.»
سینمای تاریخی عبارت از واقعه به اضافه شکل است. اهمیت شکل در سینمای تاریخی این است که از دل تجربه تاریخی به در آمده باشد و خودش را بر خاطره‌های جمعی، تاریخ شفاهی، اسناد تاریخی استوار سازد و بین هنر و علم قرار می‌گیرد. فیلم «سینمای ایران مشروطیت تا سپنتا» مفاهیمی مثل از پرده بیرون آمدن مردم بی‌صدا، شرایط زنان و جنگ بر سر تصاحب پرده سینما و فضای عمومی نمایش و تبدیل شدن‌اش به سالن‌های سینما ، موقعیت تعدادی از دست اندرکاران سینما در جامعه مورد نظر ( از جمله در نهاد های دولتی و حتی خانواده) را مورد مطالعه قرار داده است و برای درک رابطه پدیده سینما با سایر پدیده‌های اجتماعی بر خاطره‌های افراد و بیرون کشیدن میزانسن از ذهنیت آنها، متمرکز می‌شود: خان بابا معتضدی، ابراهیم مرادی، حبیب الله خان مراد، خانم روح انگیز سامی‌نژاد که در موقعیت‌های متفاوتی قرار داشتند، هر یک با رجوع به خاطرۀ خود، بخشی از مفاهیم فوق را توضیح می‌دهند.
ابراهیم مرادی و حبیب الله خان مراد، خودشان را در مواجهه با گذشته قرار می‌دهند و آنجایی که خاطره (برای مثال در مورد خان بابا معتضدی) به دلایلی فرو می‌ماند و یا متوقف می‌شود، روایت تصویری، ادامه آن رابر عهده می‌گیرد.
از ویژگی‌های مثبت فیلم «از مشروطیت تا سپنتا» نشان دادن چهره‌هایی است که در تاریخ سینمای ایران تاثیرگذار و در عین حال کمتر دیده شده‌اند. نمایش فیلمهایی از این دست در نشست‌های پژوهشی تا چه اندازه‌ای به شناساندن تاریخ سینما کمک می‌کند؟
این فیلم ضمن این که روایت تصویری خاص خودش را فراهم آورده، اسناد ثبت شده‌ای برای بررسی‌های تاریخی دارد. چهره‌ها بخشی از تاریخ هستند که شناخت عمل و اقدامشان در بطن حوادث تاریخی معنادار می‌شود. آنها نقش خودشان در تاریخ معاصر را توضیح می‌دهند.
در طول تحقیق خود برای ساخت مستند «از مشروطیت تا سپنتا» به چه نمونه‌هایی از منابع موجود و مطرح نشده در سینمای ایران برخورد کردید که جای پرداخت دارند؟
پژوهش من در فیلم و سینما به عنوان دو مقوله به هم پیوسته و در عین حال متفاوت در 23 سالگی شروع شد و در 28 سالگی به تولید فیلم سینمای ایران انجامید.اما کار این مطالعه موردی از سی سالگی به بعد ادامه یافت. هسته مرکزی این مطالعه، کشف نا نموده‌ها و توضیح تاریخ معاصر از طریق آنها بوده است. ساختار درونی فیلم‌های دهه 1330 و رابطه آنها با شرایط سیاسی و اجتماعی جامعه مورد نظر. کشف علل مقاومت‌های درونی جامعه در برابر نمایش فیلم در سراسر ایران. همچنین موقعیت انجمن‌های صنفی از دهه 1320 تاکنون از زمینههای پژوهش نشده و یا کمتر پژوهش شده در تاریخ سینمای ایران هستند.به اضافه این که بررسی تاریخ اجتماعی بر پژوهش تاریخ رشد زبان سینما، غلبه داشت که به تدریج تاریخ اجتماعی و سیاسی نیز خود را از طریق زبان سینما بیان می‌کند. نظریۀ شناختی و سینما، به عنوان تجربه روزمره، دارد شناخته می‌شود.
برگزاری نشست‌هایی با موضوع تاریخ و سینما و چهره‌های تاثیرگذار در این عرصه را چطور ارزیابی می‌کنید؟
جلسه‌های مطالعاتی در صورتی که روشمند باشند، همواره مفید هستند. پژوهش در تاریخ به مدد سینما باید به تدریج به صورت رشته خاص در دانشکده‌های هنری و علوم اجتماعی تدریس شود و چنین نشست‌هایی، به صورت تداوم آن مطالعات علمی در آیند و یا زمینههای تأسیس آن رشتهها را فراهم سازند.
میزان شناخت دانشجویان سینما از تاریخ و چهره‌های تاثیرگذار در این عرصه را چطور ارزیابی می‌کنید؟
به تدریج دانشگاهها دارند به مطالعات سینمایی علاقه‌مند می‌شوند.به ویژه آقایان دکتر ناصر فکوهی در رشته انسان شناسی دانشگاه تهران ، دکتر پرویز اجلالی و خانم دکتر اعظم راود راد در انجمن جامعه شناسی و دکتر عالمی در دانشگاه تربیت مدرس مطالعات جدی در سینما دارند. ولی بنظر میرسد هنوز دانشگاهها بودجه اعلام شده‌ای برای تولید فیلم و چاپ کتاب از مطالعات دانشگاهی به دست نیاورده‌اند.
این فیلم حضور بین المللی هم داشته است؟ اگر چنین بوده برداشت و بازتاب مخاطبان بین الملل نسبت به این فیلم چه بوده است؟
از روی نگاتیو فیلم سینمای ایران تا کنون سه یا چهار کپی بیشتر زده نشده است. سال 1355 قرار شد این فیلم در دانشگاه هاروارد به نمایش درآید. من به آن دانشگاه دعوت و اعزام شدم ولی فیلم ارسال نشد.در همان سالها آقای محمد حقیقت نیز نسخه‌ای از فیلم را برای سینماتک پاریس خواست که ارسال نشد. در اواخر دهه هفتاد روی همان نسخه قدیمی که از آرشیو تلویزیون بیرون آمده بود، کار کردم و زیر تصویر شخصیت‌های فیلم نامشان حک شد. نسخه‌ای که الان در درسترس است همین است و امیدوارم در آینده نیز اگر نسخه‌ای از این فیلم زده شد، بر اساس نسخه نامرغوب فعلی همین کار انجام شود.
مستند سینمایی «از مشروطیت تا سپنتا» تنها فیلمی است که به عنوان یکی از منابع در دسترس درباره تاریخ سینما ساخته شده است و چهره‌هایی چون روح انگیز سامی نژاد و خان بابا معتضدی اولین بار مقابل دوربین شما در سال 1349 نشسته‌اند. بعد از گذشت سالها و با درنظر گرفتن تجارب امروز اگر بار دیگر مقابل آنها می‌نشستید مهمترین پرسش شما چه بود؟
آنها را در برابر این فیلم می‌نشانم تا آن را نقد کنند و از آنها تصویر ویدیویی خواهم گرفت. هرچند تمامشان متأسفانه مرحوم شده‌اند.
به گزارش ایسنا،نشست پژوهشی تاریخ و سینما همراه با نمایش مستند سینمایی «از مشروطیت تا سپنتا» از ساخته‌های محمد تهامی‌نژاد با حضور پژوهشگران، منتقدان و تاریخ‌نویسان سینما درموزه سینما برگزار می‌شود.
این نشست پژوهشی روز دوشنبه 4دی ماه ساعت 17 درسالن سینما فردوس موزه سینما برپا خواهد شد.
پس ازنمایش مستند سینمایی «از مشروطیت تا سپنتا»، محمد تهامی نژاد کارگردان این مستند سینمایی به همراه محمدرضا اصلانی مستندساز و محمدرضا مقدسیان به عنوان مجری و کارشناس درباره نسبت بین تاریخ و سینما و ضرورت ثبت چهره‌های تاثیرگذار در این عرصه به عنوان سند صحبت خواهند کرد.
انتهای پیام
نظرات