بافت قدیمی و تاریخی مشهد مقدس در اطراف حرم مطهر رضوی که شهرداری و شورای شهر آن را «فرسوده» می‌نامند، در طول سال‌های گذشته با خطر تخریب مواجه بود، خطری که با تصویب یک طرح در شورای عالی شهرسازی و معماری به نظر می‌رسد اکنون قرار است وضعیت بهتر و پایدارتری داشته باشد.
به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی ایسنا، شورای شهر و شهرداری مشهد از این طرح به عنوان «طرح بازنگری بافت فرسوده اطراف حرم» یاد می‌کند و نسبت به تصویب‌اش معترض‌اند، این در حالی است که عنوان این طرح در صورت‌جلسه شورای عالی شهرسازی و معماری در جلسه‌ی 18 اردیبهشت «برنامه راهبردی بهسازی و هدایت موزون توسعه در محدوده پیرامون حرم مطهر رضوی (ع)» به ثبت رسید.
هرچند به نظر می‌رسد به ثبت رسیدن این طرح، به دنبال وجود ردی از تخریب‌های گاه و بیگاه در بافت تاریخی مشهد و در اطراف حرم و درخواست‌های خروج از ثبت برای برخی بناهای تاریخی مانند «سرای عزیزالله اُف» یا بنای «کوزه کنانی» باشد، اما دست‌کم با کارشناسان امیدوارند با تصویب این طرح بتوان قدری جلوی چنین اتفاقاتی را گرفت.
در مصوبه به تصویب رسیده شورای عالی شهرسازی و معماری ایران آمده است: «به دنبال مصوبات هشتم دی ماه 1393 و بیستم بهمن ماه 1393 شورایعالی شهرسازی و معماری ایران درخصوص بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع) و بافت تاریخی شهر مشهد، «برنامه راهبردی بهسازی و هدایت موزون توسعه در محدوده پیرامون حرم» در جلسه 23 فروردین 1395 شورایعالی مورد بررسی قرار گرفت و با تاکید بر رویکردهای مصوب شورای عالی درخصوص بافت تاریخی و بافت پیرامون حرم مطهر رضوی (موضوع مصوبه مورخ 8/10/93 شورایعالی) و لزوم حفاظت از اصالت و یکپارچگی بافت تاریخی- فرهنگی پیرامون حرم مطهر رضوی و تایید اهداف و راهبردهای ارائه شده توسط مشاور انجام شد.»
در چند بند از این مصوبه که در 10 بند به تصویب رسیده است، به بافت شهری و تاریخی اطراف حرم نیز توجه شده است.
در بند دوم این مصوبه آمده است: «کلیه موضوعات و دغدغه‌های مربوط به طرح منطقه پیرامون حرم مطهر، در پیوند با شهر و منطقه شهری مشهد و نیز پیوند این پروژه و تاثیرات آن در سطح ملی مورد بررسی و نتیجه این بررسی‌ها در ارائه سناریوها مورد تاکید قرار گرفته و مشخص شود. این موضوع درباره تراز صفر مالی نیز مورد توجه جدی قرار گیرد .»
در ادامه علاوه بر این‌که در بند سوم بر لزوم اطلاع‌رسانی طرح به همه‌ی گروه‌های ذینفع مانند مقامات محلی و آستان قدس، سازمان‌های مردم نهاد، دانشگاه‌ها و مردم شهر مشهد تاکید شده است، در بند چهارم آن آمده است: «طرح با نگاه برآینده، با لحاظ تجربه گذشته به منظور تحقق راهبردهای مورد تائید ارائه شود.»
علاوه بر این‌که در بند پنجم به دلیل اهمیت موضوعات اجتماعی محدوده طرح، تاکید شده است که «ضروری است موضوع حفظ جمعیت بومی ساکن و جلوگیری از رانده شدن جمعیت باقیمانده بومی به عنوان یک هدف مطرح شده وراهبردهای متناسب آن ارائه شود» همچنین در بند ششم تصویب شد تا «با توجه به آنکه حدود 50% از محدوده به عنوان محدوده باقیمانده (فاقد تعهد-که بخشی ازآن نیز تملک شده است) شناسایی شده ، لازماست موضوع بهره‌گیری مناسب از فرصت ایجاد شده به واسطه بخش‌های تملک شده فاقد تعهد، در جهت کاهش آسیب‌های بخش‌های اجرا شده طرح، در اهداف و راهبردها مورد اشاره و توجه قرار گیرد.
البته در بند هفتم طرح تاکید شده است «به منظور حفاظت از شأن و جایگاه حرم مطهر رضوی در سیمای شهری محدوده موردنظر، لازم است ذیل راهبردهای طراحی، به لزوم رعایت ضوابط مربوط به حرایم حرم مطهر رضوی اشاره شود.»
در ادامه با ایجاد یک تبصره، برای سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تاکید شده است که «این سازمان مکلف است در مدت دو ماه نسبت به تعیین و ابلاغ حرایم حرم مطهر رضوی اقدام کند.»
اما مشخص نیست، این مدت زمان دو ماه از چه زمانی برای میراث فرهنگی آغاز می‌شود؟ و امکان به نتیجه رساندن این طرح در مدت زمانی دو ماهه وجود دارد؟
در بند هشتم از «برنامه راهبردی بهسازی و هدایت موزون توسعه در محدوده پیرامون حرم» اشاره شده است که «با توجه به لزوم بررسی کارشناسی و دقیق گزینه‌ها، لازم است گزینه‌های مطرح شده، پس از ارزیابی توسط مشاور (در وجوه گوناگون اعم از اجتماعی، مالی، ترافیکی، تاثیر بر بافت و...) با حضور متخصصان مربوط و مدیریت شهری در استان در حوزه‌های مختلف، ظرف مدت دو ماه نتیجه در کمیته تخصصی معماری، طراحی شهری و بافت‌های واجد ارزش با حضور معاون عمرانی استانداری مورد بررسی قرار گرفته و نتیجه برای اتخاذ تصمیم نهایی در شورای عالی شهرسازی و معماری ایران طرح شود.»
همچنین بند نهم این طرح تاکید دارد تا «باتوجه به این که بر اساس مطالعات ارائه شده توسط مشاور بخشی از تعهدات، پس از مصوبه مورخ 23/4/93 شورای عالی، (که صراحتاً هرگونه توافق، صدور مجوز یا هراقدام دیگر درتعارض با مصوبه را منع کرده بود)، انجام شده است،لازم است درخصوص میزان هماهنگی توافقات با مفاد مصوبه، بررسی لازم توسط مشاور به عمل آمده و جایگاه قانونی حقوق مکتسبه ناشی از تعهدات مذکور مشخص شود.
بند دهم طرح نیز به این موضوع تاکید دارد که «تا زمان تصویب طرح بازنگری، هرگونه اقدام دربافت پیرامون حرم مطهر باید با استعلام ازمشاورطرح بازنگری صورت گیرد. اداره کل راه وشهرسازی خراسان رضوی مسوول نظارت بر این امر است.»
به گزارش ایسنا، تبصره پایانی این مصوبه بیشترین اهمیت را نسبت به بافت پیرامونی حرم مطهر که شورای شهر و شهرداری آن را «فرسوده» می داند، دارد.
در این تبصره آمده است؛ «با توجه به مفاد بند 4-1 مصوبه مورخ 23/4/93 شورایعالی شهرسازی و معماری، موضوع لزوم تصویب کلیه طرح‌های موضعی موثر بر بافت پیرامونی حرم پس از تایید در کمیسیون ماده پنج در شورایعالی شهرسازی و معماری ایران مطرح می‌شود و با توجه به نقش تاثیرگذار طرح‌های موضعی نظیر طرح ضلع قبله، حیات زیرسطحی، طرح مفصل، راه باغ‌ها و خیابان‌های شعاعی و... بر کیفیت فضای شهری پیرامون حرم، ضمن تأکید مجدد بر لزوم تصویب طرح‌های مذکور در شورایعالی، ضروری است از هرگونه اقدام اجرایی پیش از تصویب طرح‌ها ممانعت به عمل آید.»
چند روز گذشته شهرداری و شورای شهر به تصویب این طرح اعتراض کردند، چون بنا به گفته‌شان وزیر مسکن و شهرسازی، به شهردار مشهد اطمینان خاطر داده بود که هیچ مصوبه‌ای در این جلسه مطرح نشده و تنها گزارش کاری توسط مشاور این طرح به وزارت مسکن داده شده بود، اما حالا شهردار مشهد از این‌که این جلسه دارای مصوبه بوده و پیروز حناچی، معاون وزیر نیز 10 بند را به عنوان این مصوبه مطرح کرده است، اعتراض کرده و این کار را خلاف قانون و اخلاق می‌داند.
انتهای پیام
نظرات