پرونده‌ی «شب چله»، «یلدا» و هرچه قوم‌ها و شهرهای مختلف می‌نامند را ایران به یونسکو فرستاده است تا نخستین کشوری باشد که قصد ثبت جهانی «شب‌چله» را در پروند‌ه‌اش عملی می‌کند.

به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی ایسنا، چند سالی است رسانه‌های مختلف در قالب هشدار یا شاید خبرهای درگوشی که می‌شوند، از پیش‌دستی دوباره‌ی دولت جمهوری آذربایجان این‌بار برای ثبت جهانی یکی از به یادماندنی‌ترین شب‌های تاریخ ایرانی‌ها، یعنی «شب چله» یا همان «یلدا» خبر می‌دهند.

اما با رجوع به سایت جهانی یونسکو و صفحه‌ «اشتراک‌گذاری اطلاعات برای ترویج پرونده‌های چند ملیتی» اقدام به یادماندنی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران برای ثبت مشترک «شب‌چله» بسیار چشمگیر است.

با توجه به گزارش‌های گاه و بیگاه رسانه‌ها و هشدارهایی که برای جلوگیری از هرگونه مصادره‌ی این آئین باستانی در طول چند سال گذشته منتشر می‌شد، ثبت درخواست ایران در این صفحه از سایت یونسکو و درخواست از همکاری دیگر کشورهایی که به برگزاری این آئین اقدام می‌کنند، گامی محکم و سندی تائید شده برای هر کشوری است که بخواهد خود را صاحب نام، قدمت و فرهنگ در آئین شب چله بداند.

پرونده‌ی ثبت شده‌ی ایران به عنوان یک «میراث ناملموس چندملیتی» در واقع اقدامی مهم برای ترویج همکاری‌های بین‌المللی است.

و حالا هر کشوری که این آئین را برگزار می‌کند، حتی جمهوری آذربایجان می‌تواند به جای ثبت انفرادی این آئین باستانی، با ایران به صورت مشترک آئین باستانی «شب‌چله» را به ثبت برساند.

ایران این پرونده را در 19 مارس 2015 (29 اسفند 1393) در این صفحه به ثبت رسانده است، هرچند هنوز نام هیچ کشوری برای همکاری با ایران برای ثبت میراث ناملموس «شب چله» در این صفحه ثبت نشده است، اما این سند برای همیشه در یونسکو باقی می‌ماند.

ایران در پرونده‌ی ثبت شده‌اش در توصیف میراث ناملموس «شب چله» آورده است؛ «با طلوع اولین روز زمستان، بلندترین شب سال «شب یلدا» به پایان می‌رسد، پس از این رویداد طول روزها به تدریج افزایش می‌یابد و از همین رو شب یلدا را به عنوان «شب تولد خورشید» می‌نامند.

یلدا یکی از چهار جشن فصلی ایران و به عنوان یکی از باستانی‌ترین جشنواره‌های کشور شناخته می‌شود. این میراث ناملموس فرهنگی عمدتا از طریق شفاهی و روش‌های غیررسمی به نسل‌های جوان منتقل شده است و اعتقادات و سنت‌های فراوانی پیرامون مراسم شب یلدا در میان مردم جاری است.

در میان این ویژگی‌های مرتبط با این میراث ناملموس حضور قابل ملاحظه رنگ قرمز بسیار مهم است؛ انارهای قرمز، هندوانه، انگور قرمز و نظایر آن بخش جدایی ناپذیر از این مراسم هستند. جمع شدن در خانه بزرگترها دور یک سفره که روی زمین پهن شده و بسیاری از عناصر سنتی این مراسم از جمله انار، هندوانه، آجیل شب یلدا، سوپ مخصوص شب یلدا و چندین و چند نوع غذای دیگر روی آن قرار دارد.

خواندن دیوان حافظ، شاهنامه فردوسی بویژه توسط بزرگ‌ترهای خانواده، آواز خواندن و نواختن آلات موسیقی از جمله دیگر سنن این مراسم باستانی است. »

به گزارش ایسنا، این اقدام چشمگیر ایران ترس از مصادره‌ی دیگر میراث ناملموس ایران را از بین می‌برد،‌ ترسی که در فاصله‌ی سال‌های ١٣٨٧ تا ١٣٩١ برای مسئولان و دوستداران سازمان میراث فرهنگی پیش آمد. زمانی‌که چهار میراث معنوی ایران در مصادره‌ی رقیبان منطقه‌ای قرار گرفت. _ البته که این مصادره‌ها بسیار بیشتر از آن‌چیزی است که در این یادداشت مطرح می‌شود _

«آیین سماع مولانا» در ‌سال ٢٠٠٨ میلادی به نام ترکیه ثبت جهانی شد، «موسیقی عاشیقلار» ایران در‌ سال ٢٠٠٩ میلادی به‌نام دولت باکو ثبت شد، «هنر سنتی فرش‌بافی آذربایجان» ایران، در ‌سال ٢٠١٠ میلادی و ساخت و اجرای ساز ایرانی «تار» هم در ‌سال ٢٠١٢ میلادی به‌نام دولت باکو ثبت جهانی شد.

هر چند یونسکو با کلماتی مانند «رقابت» در ثبت‌های جهانی مخالف و برای جلوگیری از مطرح شدن چنین مواردی در این ثبت‌ها چه ملموس و چه ناملموس بیشتر موافق ثبت‌های مشترک است تا ثبت‌های انفرادی توسط کشورها.

حتی «ژانت بلیک»، مشاور بین‌المللی یونسکو در حوزه میراث ناملموس، شهریور ماه امسال در کارگاه آموزشی ثبت‌های جهانی که برای رسانه‌ها برگزار شد نسبت به این موضوع تاکید کرد که «ثبت جهانی آثار تاریخی کشورها هدف یونسکو نیست، وضعیت کنونی در ثبت به گونه‌ای شده است که حتی یونسکو به فکر افتاده تا ثبت را تعطیل کند و تلاش داشته باشد تا کشورها در قالب‌های دیگر جذب حفاظت از آثار تاریخی خود شوند و بتوانند از این آثار پاسداری کنند.»

و حالا با توجه به اقدام یونسکو برای ایجاد صفحه‌ی «اشتراک‌گذاری اطلاعات برای ترویج پرونده‌های چند ملیتی» در سایت خود، این تاکید یونسکو مبنی بر حفاظت بیشتر از میراث ملموس و ناملموس نه فقط ثبت جهانی آن‌ها در راس قرار دارد.

انتهای پیام

پرونده «یلدا» در صفحه یونسکو