پیوند ناگسستنی شور حسینی و معرفت عاشورایی مهمترین شاخصۀ عزاداری مطلوب و صحیح است، باید مراسم عزاداری با شور و شکوه هرچه تمامتر و در اوج عظمت و هر سال بهتر از سابق برگزار شود و هر کاری که عظمت این مراسم را مخدوش کند محکوم گردد.
به گزارش گروه دریافت خبر خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، بی شک برپایی مراسم عزاداری امام حسین(علیه السلام) از جمله مهمترین شعائر اسلامی است که هر سال باید با شکوه تر و با عظمت تر از سال گذشته برگزار شود. به نحوی که در بعضی از شرایط برای حفظ آن از شرّ اجانب ممکن است جنبه وجوب کفایی به خود بگیرد و انجام آن رمز بقای اسلام و مذهب اهل بیت علیهم السلام است.(1) حال با این اوصاف لزوم برگزاری مراسم عزاداری به صورت هدفمند و فرهنگ ساز بر مبنای سیرۀ اهل بیت(علیهم السلام) و سفارشات و تأکیدات علما و فقهای اسلامی بیش از پیش احساس میشود، از این رو در این نگاشته مهمترین الزامات و بایسته های عزاداری مطلوب و معرفت زا در مصائب حضرت سیدالشهدا(علیه السلام) با بهره گیری از آرا و اندیشه‌های آیت‌الله مکارم شیرازی به مخاطبان ارائه میشود:
اخلاص در عمل
بدیهی است اخلاص عمل و نیت در مجالس عزاداری امام حسین(علیه السلام) از جمله مهمترین ضرورت‌ها برای کسب معرفت حسینی است، از این رو حضرت آیت الله مکارم شیرازی با تأکید بر این مسأله بیان داشتند: نیت خود را برای عزاداری امام حسین(علیه السلام) و برگزاری مجالس خالص کنید و این طور نباشد که از اشخاص خاص و محدودی به صرف جمع کردن بیشتر مردم، استفاده شود بلکه از همه خطباء و مداحان استفاده شود.(2)
رفع چالش های جامعه در گرو عزاداری هدفمند
این مرجع تقلید در تبیین کارآمدی عزادرای مطلوب و هدفمند گفتند: عزاداری امام حسین(علیه السلام) سرمایه‌ای بسیارعظیم است که بسیاری ازمشکلات را می تواند حل کند.(3)
وی در تشریح این مسأله بیان کرد: دربرنامه های عزاداری امام حسین(علیه السلام) می توان مطالب اجتماعی، فرهنگی و سیاسی را برای افراد بسیاری بیان کرد.(4)
وی هم چنین انجام رسالت ذاتی خطبا، مداحان و بانیان مجالس عزاداری در مدیریت بهینۀ کیفی و کمّی مراسم عزاداری را به عنوان شاه کلید کار آمدی معرفتی مراسم و مجالس سوگواری امام حسین (علیه السلام) عنوان نموده و یادآورشدند: شیعه منبعی به نام عزاداری امام حسین(علیه السلام) دارد که اداره آن در زمان حاضر بر عهده خطبا، مداحان و بانیان مجالس است، اگر این سه گروه اصلاح شوند مجالس امام حسین(علیه السلام) انرژی عجیبی دارد که همه کاری میتواند انجام دهد.(5)
لزوم تداوم عزاداری سنتی برمبنای سیرۀ معصومین(علیهم السلام)
آیت الله مکارم شیرازی بر ضرورت استمرار برپایی مراسم و مجالس عزاداری سنتی بر مبنای سیرۀ ائمۀ معصومین(علیهم السلام) تأ کید نموده و گفتند: نحوه عزاداری ها، باید به همان صورت سنّتی و بر طبق دستورات ائمّه هدی علیهم السلام با راهنمایی علمای محترم بلاد صورت گیرد و پرچم های حسینی همه جا در اهتزاز باشد. دسته جات سینه زنی و زنجیرزنی با نظم و شکوه، در هر کوی و برزن به راه افتد(6).بانیان مجالس هم روشهای سنتی را حفظ کنند و سعی در برگزاری ساده مجالس داشته باشند، از اسراف و تظاهر و خودنمایی بپرهیزند و بیش از همه سعی در جذب جوانان داشته باشند چرا که این قشر بیش از همه در معرض خطرند و بیش از همه هم برای اسلام جانفشانی می‌کنند.(7)
وی در تشریح این مسأله به نابسامانی محتوایی و کیفی در متن و آهنگ برخی مداحان امروزی در مراسم عزاداری امام حسین(علیه السلام) اشاره نموده و افزود: مطالب و اشعار مداحی باید مطابق منابع معتبر و مشهور باشد و مطالب ضعیف وبی سند مطرح نشود.
وی در ادامه گفت: مداحان از آواهای مبتذل در مداحی بپرهیزند وسعی کنند روشهای سنگین و آبرومند رابه کار گیرند تا موجب وهن مجلس امام حسین(علیه السلام) نشوند.(8)
لزوم پیوند شور حسینی و معرفت عاشورایی
آیت الله مکارم شیرازی پیوند ناگسستنی شور حسینی و معرفت عاشورایی را به عنوان مهترین شاخصۀ عزاداری مطلوب و صحیح مکتب حسینی مورد توجه قرار داده و گفت: باید مراسم عزاداری به کوری چشم دشمنان، با شور و شکوه هرچه تمام تر و در اوج عظمت و هر سال بهتر از سابق برگزار شود و هر کاری که عظمت این مراسم را مخدوش کند محکوم گردد. (9)
هم چنین وی در ادامه با تأکید بر معرفت گرایی در مراسم عزاداری و سوگواری امام حسین (علیه السلام)بیان کرد: سزاوار است خطبای محترم در خطابه های خود و مدّاحان عزیز در اشعار حماسی و شورانگیز خویش در وحدت صفوف بکوشند، و اهداف سیّد مظلومان و سالار شهیدان را که همان دادن آگاهی به مردم و نشر احکام قرآن، کسب عزّت، شرف، آزادی، امر به معروف و مبارزه با ظلم و فساد است روشن سازند. تا این اهداف با ارائۀ شواهد تاریخی برای جوانان عزیز به عنوان مصداق زنده «عارفاً بحقّه» مورد نظر قرار گیرد.(10)
وی در ادامه در تشریح روش شناسی عزاداری مکتب ساز اینگونه بیان داشت: بهترین شیوه عزاداری، تشکیل مجالس باشکوه و ذکر اهداف مقدّس امام حسین علیه السلام و تاریخچه کربلا و تحلیل فرازهای آن و مراسم سوگواری، و همچنین تشکیل دسته جات عزاداری باشکوه، توأم با شعارهای بیدار کننده و سازنده و پخش جزوهها و پوسترهای حساب شده و پر محتوا، و استفاده از پلاکاردها یا شعارهای جالب و جذاب و روشن کننده است.(11)
هم چنین ضرورت تعمیق معارف عاشورایی از جمله الزاماتی است که از سوی معظم له به عنوان یکی از الزامات مهم در مراسم عزاداری مورد تأکید قرار گرفته است؛ ایشان در فرازی گفت: خطبا تنها به ذکر مصائب بسنده نکنند، بلکه ریشه‌های واقعه عاشورا و نتایج و برکات آن را هم مورد نظر قرار دهند و وظیفه مردم در قبال حفظ این آثار گرانبها را هم گوشزد کنند.(12)
حماسه گرایی در پرتو نفی ذلت پذیری
این مرجع تقلید در تبیین چگونگی تحقق عزاداری انسان ساز در مکتب حسینی به مقولۀ بازتولید حماسۀ عاشورا اشاره نموده و لزوم پرهیز از ذلّت گرایی در مجالس سوگواری حضرت سیدالشهدا(علیه السلام) را مورد تأکید قرار داده و اظهارداشت: باید دقت شود تا چیزی که بوی ذلت می‌دهد، مطرح نشود بلکه جنبه‌های حماسی عاشورا مطرح شود و واقعه عاشورا باید در پرتو «هیهات منا الذلة» مطرح شود.(13)
وی تحقق این مسأله را در گرو انجام رسالت مداحان در انتقال صحیح مکتب اهل بیت(علیهم السلام) به ویژه در بهره گیری از اشعار عاشورایی مورد تأکید قرار داده و افزودند: مداحان نیز دقت کنند تا اشعار آنها حماسی باشد نه اینکه از آنها بوی ذلّت به مشام برسد. ازسوی دیگر مداحان دقت کنند که در زبان حال ائمه، مسائلی را بگویند که در شأن امام و اهلبیت(علیهم السلام) باشد و این عزیزان دقت کنند که در این زمینه به سراغ منابع معتبر بروند.(14)
اجتناب از خرافه گرایی
در اندیشۀ معظم له لزوم اجتناب از تعابیر ناصحیح و غلو آمیز و نیز پرهیز از برخی رفتارهای وهن آلود در مجالس عزاداری حیاتی است لذا وی گفت: دشمنان می کوشند فرهنگ عزاداری امام حسین (علیه السلام) را تضعیف یا کمرنگ کنند یا با خرافات بیامیزند و از عظمت آن بکاهند، از این رو افراد نا آگاه تعبیرات کفرآمیز و آمیخته با غلوّ بر زبان جاری نکنند و عزاداران آسیب جدّی به بدن خود نرسانند و کاری که در نظر عموم مردم موجب وهن مذهب است انجام ندهند تا بهانه به دست دشمن نیفتد تا بدخواهان مأیوس گردند.(15)
لذا وی در امتداد رویکرد ارزشمند مقابله با خرافه گرایی و نیز مواجهه موثر با برخی اقدمات وهن الود و مغایر آموز های ناب شیعی اینگونه بیان داشت: در عزاداری‌ها از قمه زنی پرهیز کنید زیرا این کارها به تشیع آسیب میزند و سبب وهن اسلام می شود و برای اسلام هزینه زیادی ایجاد می کند.(16) لذا شایسته است که عزاداران خون خود را به مراکز انتقال خون هدیه کنند که باعث حیات مسلمانی می گردد «و من احیاها فکان ما احیی الناس جمیعا»(17.18)
وحدت گرایی اصل کلیدی در عزاداری عاشورایی
این مرجع تقلید، تشیع لزوم صیانت از وحدت امّت اسلامی را به عنوان معیار و شاخصۀ مهم در فرهنگ صحیح عزاداری عاشورایی مورد تأکید قرار داده و گفت: نباید کاری کرد که شکاف در صفوف مسلمین بیفتد(19).لذا نباید عظمت مراسم با شکوه عزاداری امام حسین(علیه السلام)، با دامن زدن به اختلافات، تلخ گردد و دشمنان ما شاد شوند.(20)از این رو از بیان مطالبی که موجب وهن یا ایجاد تفرقه بین مسلمین است پرهیز گردد.(21)
بایسته های عزاداری هدفمند در هیأت های مذهبی
بدیهی است بسیاری از مجالس عزاداری امام حسین(علیه السلام) در قالب هیأت های مذهبی انجام می گیرد از این رو می توان این هیأت ها را محل رجوع مردم برای برپایی مراسم سوگواری بر مصائب حضرت سیدالشهدا علیه السلام دانست، لیکن رعایت الزامات و بایسته های فرهنگ صحیح عزاداری در هیئآت مذهبی از جمله ضرورت های تحقق عزاداری مطلوب و انسان ساز در جامعۀ اسلامی است، از این رو آیت الله مکارم شیرازی در تبیین بایسته های هیأت های مذهبی در مقولۀ چگونگی برگزاری مراسم عزاداری گفت: هیئت مذهبی مطلوب باید استاد روحانی داشته باشد که اصول و فروع اسلام را تدریجاً برای آنها شرح دهد. مخصوصاً مسائل مورد نیاز را بازگو کند و اخلاق اسلامی را به آنها بیاموزد.(22)
هم چنین هیئت مذهبی باید قاری و مدّاحی داشته باشد که با قرائت قرآن و اشعار خوب و مراثی صحیح به آنها کمک نماید. و اعضای هیئت برای کمک به نیازمندان در داخل و خارج هیئت، تلاش لازم را بنمایند.(23) و برای پیشرفت کار هیئت و برطرف ساختن موانع و ایجاد تحوّل باید جمعی از صاحب فکران هیئت یا مشاورانی از خارج بنشینند و تصمیمات لازم را بگیرند و هدفشان در هر حال تکامل ایمان و اخلاق اعضای هیئت وپیشرفت اسلام ومکتب اهلبیت علیهم السلام باشد.(24)
لزوم ترسیم راهبرد عزاداری
آیت الله مکارم شیرازی لزوم نقش آفرینی روز افزون مداحان پیشکسوت و پیرغلامان اهل بیت(علیهم السلام) در ارائۀ برنامه ای جامع و کامل برای ترسیم راهبرد عزاداری مطلوب و موثّر را مورد توجه قرار داده و گفت: مداحان پیشکسوت باید برای راهبرد عزاداری ها برنامه ریزی داشته باشند، تحقق این ضرورت پس از کسب اجازه از مراجع تقلید، مشروعیت و ضمانت اجرایی نظارت ها بر هیئآت نیز حل می شود و جلسات آموزشی را هم باید جدی گرفت.(25)
سخن آخر
در عصر کنونی عزاداری اهلبیت علیهم السلام رنگ و بوی متفاوتی گرفته است، برخی افراد در حالی که هیچ بهره ای از دریای عمیق فقه و اجتهاد نبرده اند، به اشتباه خود را صاحب نظر در مسائل شرعی به خصوص احکام عزاداری می دانند و در مسیری که هیچ اطلاعی از خطرات آن ندارند، دیگران را به زعم خود دعوت می‌کنند و عزاداری خامس آل عبا و سالار شهیدان را وسیله ای برای کارهای مخالف شریعت اسلام قرار می دهند.(26) بی شک عزاداری، یکی از مستحبّات مهم است؛ ولی حفظ حقوق دیگران از واجبات است. بنابراین، باید طوری عزاداری کرد که حقوق کسی ضایع نشود.(27)
پژوهش؛ تهیه و تنظیم:
معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
1احکام عزاداری،ص: 36.
2بیانات آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه، مسجد اعظم قم،1394/7/15.
3بیانات آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار اعضای هیأت مدیره کانون مداحان وشاعران آیینی استان قم،18/7/1394.
4همان.
5همان.
6احکام عزاداری؛ص145.
7بیانات آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه، مسجد اعظم قم،1394/7/15.
8همان.
9احکام عزاداری؛ص145.
10همان.
11احکام عزاداری،ص: 38.
12بیانات آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه، مسجد اعظم قم،1394/7/15.
13بیانات آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه، مسجد اعظم قم،1394/7/15.
14همان.
15احکام عزاداری؛ص144.
16بیانات آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه، مسجد اعظم قم،1394/7/15.
17سورۀ مائده، آیۀ 32.
18بیانات آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه، مسجد اعظم قم،1394/7/15.
19احکام عزاداری؛ص124.
20احکام عزاداری؛ص146.
21بیانات آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه، مسجد اعظم قم،1394/7/15.
22احکام عزاداری؛ص38.
23احکام عزاداری،ص: 38.
24احکام عزاداری،ص: 39.
25بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی دردیداراعضای هیأت مدیره کانون مداحان وشاعران آیینی استان قم،18/7/1394.
26احکام عزاداری؛ص9.
27احکام عزاداری؛ص41.
انتهای پیام
نظرات