«پس از چند لحظه سکوت و در حالی که صدایش به خاطر بغض در گلویش می‌لرزید، گفت؛ «صادق جان، حقت بسیار بیشتر از این بود، اما باز هم این روز را به تو تبریک می‌گویم. امیدوارم سلامتی‌ات را دوباره به دست بیاوری و به خدمات فرهنگی‌ات ادامه بدهی.»

به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی ایسنا، این بخش بسیار کوچکی از جملاتی است که در وصف «دکتر صادق ملک شهمیرزادی» بیان شد، در مراسمی که چهارشنبه (22 مهرماه) به پاس نیم‌قرن پژوهش و آموزش در باستان‌شناسی ایران، با عنوان جشن‌نامه و بزرگداشت «صادق ملک شهمیرزادی» برگزار شد. یکی از باستان‌شناسان پیشکسوت ایران که کاوش در محوطه‌ تاریخی «سیَلک» در کاشان یکی از مهمترین اقدامات اوست. بزرگداشتی در موزه ملی ایران که اندازه‌ی عمر همه‌ کارهای پژوهشی ملک شهمیرزادی و دوستانش ارزش داشت.

سید محمد بهشتی، رئیس پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در این مراسم با تاکید بر این‌که قدرشناس بودن فقط تشکر کردن نیست، بلکه باید نخست جایگاه را به جا آورد اظهار کرد: خوشحالم که ابر و باد و مه و خورشید و فلک دست به دست هم دادند و این موقعیت فراهم شد تا قدمی برداشته و بگوییم ما بزرگان خود را جا می‌آوریم.

وی با اشاره به آشنایی‌ها و موقعیت‌هایی که در طول 37 سال گذشته در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری داشته است، افزود: بهره‌ای که در طول این سال‌ها با افراد مختلف این حوزه مانند دکتر ملک بردم قابل قیاس با آن‌چه در گذشته داشته‌ام نیست.

او دکتر ملک را به کودکی تشبیه کرد که هنوز پس از دیدن هر چیزی خوشحال و ذوق‌زده می‌شود.

حمیده چوبک، رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی که به گفته‌ی خودش نخستین کلنگ کاوش‌های باستان‌شناسی‌اش را برای کاوش در محوطه «هفت تپه» و از دست «صادق ملک شهمیرزادی» گرفته، این باستان‌شناس پیشکسوت را یک دنیا دانش، غرور و افتخار برای جامعه باستان‌شناسی دانست.

«ملک پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران»

جبرئیل نوکنده، مدیر موزه ملی ایران و شاگرد «صادق ملک شهمیرزادی»، این باستان شناس پیشکسوت را «مَلک پژوهش‌های باستان شناسی ایران» دانست و به برخی کاوش‌ها و پژوهش‌های وی و ممنوع‌الکلنگ بودن او در سال‌های گذشته اشاره کرد.

وی با بیان این که دکتر ملک شهمیرزادی به کودکان و نقش مردمان بومی در حفاظت توجه داشت، ادامه داد: او به همراه باستان‌شناسانی چون ناصر چگینی و جلیل گلشن محوطه‌ی باستانی «سیلک» را که نیروی انتظامی هم از آن ناامید شده بود سروسامان داده و به سایت موزه تبدیل کرد و نتایج آن در قالب چندین پایان نامه در خارج از کشور، گزارش و مقاله منتشر شد.

او «صادق ملک شهمیرزادی» را باستانی شناسی دانست که به شاگردانش چگونه نوشتن، چگونه کاوش کردن و سخاوت را آموخت.

رضا شعبانی، استاد گروه تاریخ دانشگاه شهید بهشتی تهران و چهره ماندگار نیز در این مراسم اظهار کرد: سال‌هاست به دنبال دکتر ملک می‌گشتم، اما او را پیدا نمی‌کردم. من باستان‌شناسی را دوست دارم و برایم افتخار است که خدمت‌گزار باستان‌شناسان باشم.

او با بیان این نکته که دکتر ملک به گردن علم حق دارد، افزود: صادق ملک شهمیرزادی و دکتر یوسف مجیدزاده هر دو مظهر وقف کردن خود برای انسان‌ها و مسوولیت‌هایشان بوده و هستند، این دو مظهر عقل، مقام، وظیفه‌شناسی و جدیت هستند. آن‌ها به باستان‌شناسی ایران قوت دادند. حتی افرادی مانند دکتر کامیار عبدی و مرحوم مسعود آذرنوش هم آینده‌ای چون این دو باستان‌شناس می‌توانستند داشته باشند و خواهند داشتند.

«صادق» حقت بیشتر از این بود

میرعابدین کابلی نیز که یکی از هم دوره‌ای‌های صادق ملک شهمیرزادی است، با اشاره به یکی از صحبت‌های کلیدی دکتر نگهبان که «باستان‌شناس خوب کسی است که در وسط هر حفاری تا زمانی که یادداشت‌ها و اطلاعات حفاری گذشته را تدوین نکرده برای ادامه حفاری‌ها اقدام نکند.» افزود: معتقدم ملک شهمیرزادی نیز این خصوصیت را از همان زمان حفظ کرده است.

این باستان‌شناس پیشکسوت در ادامه با اشاره به برخی صحبت‌ها مانند این نکته که نیمی از مخازن موزه ملی ایران با کاوش‌های رومن گیرشمن پر شده است، گفت: این جمله زیاد هم اغرار‌آمیز نیست.

وی افزود: دکتر نگهبان شاگردان زیادی تربیت کرد که بسیاری از آن‌ها مظهر فعالیت در باستان‌شناسی هستند. برخی از آن‌ها کارهای خود را چاپ می‌کردند اما هیچ کدام پیرو نظر پدر باستان‌شناسی ایران به جز شاگرد شاخص‌اش دکتر ملک شهمیرزادی این کار را انجام ندادند. او وقتی حفاری‌های سیلک را آغاز کرد سال به سال مجموعه یادداشت‌هایش را جمع‌آوری کرد.

کابلی در پایان صحبت‌هایش با بغض خطاب به صادق ملک شهمیرزادی گفت: حقت بسیار بیشتر از این بود، اما باز هم این روز را به تو تبریک می‌گویم. امیدوارم سلامتی‌ات را دوباره به دست بیاوری و به خدمات فرهنگی‌ات ادامه بدهی.

بهمن فیروزمندی، استاد باستان‌شناسی دانشگاه تهران نیز یکی دیگر از میهمانان این مراسمِ تقدیر بود که با تأکید بر این نکته که شیوه معلمی را از دکتر ملک آموخته است، ‌اظهار کرد: متأسفم که این نکته را می‌گویم. این روزها هرگاه با آسانسور دانشگاه تهران در دانشکده ادبیات بالا و پایین می‌روم، یاد اتاق دکتر ملک می‌افتم؛ چون مکان اتاق او را به عنوان آسانسور استفاده کردند.

مهدی رهبر نیز در سخنانی کوتاه با بیان این نکته که لازم بود این بزرگداشت هر چه زودتر برگزار شود، گفت: باید آن را قبل از نوشتن کتاب انتقادی ملک درباره باستان‌شناسی برگزار می‌کردیم.

وی افزود: امیدوارم 50 سال دیگر سایه صادق ملک شهمیرزادی بالای سر باستان‌شناسی ایران باشد و بتواند تمام اطلاعاتش را در اختیار دانشجویانش قرار دهد.

«ملک شهمیرزادی» جانشین شایسته دکتر نگهبان

رضا سمسار، نیز ملک را مردی با سعه صدر خواند و گفت: او استادی است که شاگردانش او را دوست دارند و هر گاه صحبت می‌کنند فقط از علاقه‌مندی‌هایش حرف به میان می‌آورد. امروز وقتی کارنامه دکتر ملک را بررسی می‌کنید معدل وی صددرصد مثبت است. او جانشین شایسته دکتر نگهبان است.

وی افزود: امیدوارم که بتواند همه آموخته هایش را تا جایی که امکان دارد روی کاغذ بیاورد و جاشین خوبی تربیت کند.

ناصر نوروززاده چگینی نیز در این مراسم تقدیر اظهار کرد: مهم نیست که ما در حرفه خود از معلمان‌مان چقدر یاد می‌کنیم مهم آموختن از آن‌ها در اخلاق، کار و کسوت است.

خدا همه چیز به من داد

به گزارش ایسنا، صادق ملک شهمیرزادی نیز در پایان پس از اینکه به قول خودش نتوانست آن‌طور که باید از همه همکاران و شاگردانش برای برگزاری این مراسم تقدیر کند، گفت: حدود 20 ماه است که به

خاطر مشکل قرنیه و شبکیه نمی‌توانم بنویسم و بخوانم. اما منت خدای را عزوجل که در شهمیرزاد سمنان به دنیا آمدم و به باستان‌شناسی روی آوردم.

وی در ادامه با اشاره‌ای کوتاه به بحث جنگ و صلح و صحبت هایی که در گذشته درباره این دو مقوله بود، اظهار کرد: این مایه افتخار هر ایرانی است که سند مکتوبی دارد که به خدای واحد اعتقاد دارد و دعا می‌کند که جنگ و خشکسالی و دروغ نصیب این کشور نشود.

او همچنین با اشاره‌ای کوتاه به زندگی‌نامه‌اش که چطور در راه باستان‌شناسی قدم گذاشته، اظهار کرد: زمانی که تحصیلاتم را در موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو به پایان رساندم برای مدتی قبل از ارائه پایان‌نامه به ایران بازگشتم، در آن زمان دکتر نگهبان به من گفت اگر علاقه داری درخواست استخدام خود را به دانشگاه تهران بده. وقتی این کار را کردم با خدا عهد کردم که سعی کنم به جوانان علاقه‌مند به باستان‌شناسی کشورم خدمت کنم و به جز آن هیچ چیز از خدا نخواهم.

ملک شهمیرزادی گفت: من در سه راه شفاهی، کتبی و تجربیات میدانی برای دانشجویانم در حوزه باستان‌شناسی تدریس کردم چون در زمان کار و فراگیری علم با دو روش کاوش در ایران و آمریکا آشنایی پیدا کردم توانستم تجربیاتم را به دانشجویانم منتقل کنم. دانشجویان باستان‌شناس ایرانی درباره باستان‌شناسی آسیای مرکزی چیزی نمی‌دانستند، این روش خوبی برای آشنایی آن‌ها با این حوزه بود.

او گفت: من در تیرماه سال 1349 در رتبه استادیاری در دانشگاه تهران استخدام شدم و در بهمن‌ماه 1379 پس از 30 سال و شش ماه و 21 روز با رتبه استادیاری بازنشست شدم.

به گزارش ایسنا، در این مراسم بزرگداشت الیزابت کارتر، استاد دانشگاه UCLA کانادا که به گفته‌ی خودش از 45 سال پیش دکتر «صادق ملک شهمیرزادی» را می‌شناخته صحبت کرد. همچنین به دلیل بیماری دکتر محمود موسوی باستان‌شناس پیشکسوت دیگر، پسر وی پیام او را برای مراسم تقدیر دکتر صادق ملک شهمیرزادی قرائت کرد.

در مراسم تقدیر از تلاش‌های پژوهش و باستان شناسانه‌ی «دکتر صادق ملک شهمیرزادی» باستان‌شناسان پیشکسوت زیادی چون دکتر رضا مستوفی، حسن کریمیان، سید منصور سید سجادی، جلیل گلشن، محمدرحیم صراف و خانواده‌ی برخی از باستان‌شناسان حضور داشتند.

در پایان نیز پس از اهدای هدایایی به دکتر صادق ملک شهمیرزادی از کتاب «مفاخر میراث فرهنگی ایران؛ جشن‌نامه دکتر صادق ملک شهمیرزادی» رونمائی شد و باستان شناسان عکس یادگاری گرفتند.

انتهای پیام

بزرگداشت «صادق ملک شهمیرزادی»