زمانی تهران در اودلاجان خلاصه می‌شد و امروز به آن تهران قدیم می‌گویند، زمانی محله عیان‌نشین‌ها بود و امروز محلی برای زندگی افغانی‌های مهاجر و معتادان!

به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی ایسنا، کافیست از خیابان مصطفی خمینی وارد یکی از کوچه‌های منطقه 12 شوید. اگر اهالی محل، غریبه‌ای را دوربین به دست ببینند حتما به او تذکر می‌دهند که وارد چه محله‌ای شده و باید حواسش را جمع کند! کوچه‌های تنگ، جوی‌های باریک و معماری خانه‌هایی که نشان می‌دهد زمانی درباریان یا وابستگان آنها آنجا زندگی می‌کرده‌اند، شما را یاد ضرب‌المثل "گوهر اگر در خلا بیافتد، همچنان نفیس است" می‌اندازد.

درخت 900 ساله

حمام نواب/لوکیشن «قیصر»

اما حالا برخی از این گوهرها (خانه‌های تاریخی) به محلی برای تولیدی‌های لباس و انبار تبدیل شده و نفس‌های آخر را می‌کشند و روی دیوار آنها شماره‌ تماس برای تخریب خانه هم نوشته شده، برخی کاملا تخریب و برخی هم به هر شکلی مرمت شده‌اند. با این حال زندگی در این کوچه‌ها حتی در تعطیلات نوروز هم جریان دارد. بزازی‌ها، بقالی‌ها، ماست بندی‌ها، کفاشی‌ها و سبزی فروشی‌ها همچنان باز هستند.

در هر قدمی که برمی‌دارید یک اثری از گذشته می‌بینید که حتی یک لحظه هم به شما فرصت فکر کردن درباره اینکه در چه دهه‌ای زندگی می‌کنید را نمی‌دهد. گذر و بقعه ابوالقاسم عزالدین یحیی(ع) و برج خشتی هشت ضلعی آن متعلق به قرن هفتم هجری است که مثل بقیه بناهای عصر مغول یک گنبد آجری 12 ضلعی هرمی شکل بر بالای آن قرار داشته است. در دوره قاجار اطراف این برج را با کاشی‌های 7 رنگ تزیین کرده بودند. معمار این بنا «دیو حسن» نام داشته است.

در کنار این امامزاده درخت چنار 900 ساله‌ای وجود دارد که قطرش حدود 7 متر است و ثبت ملی شده و زنان میانسالی که وارد می‌شوند بعد از زیارت درخت وارد صحن بقعه می‌شوند.

سرای کاظمی

در همسایگی غربی امامزاده یحیی، سرای کاظمی قرار دارد که متعلق به فرزند سید احمد خان کاظمی مستوفی - پسر میرزا هدایت خان تفرشی - از ماموران با سابقه دولت بوده است. به نوشته اعتمادالسلطنه، سید احمدخان کاظمی، مستوفیِ اصطبل ناصرالدین شاه بود. این خانه شامل بیرونی، اندرونی، آب‌انبار، مطبخ و اصطبل بوده است. بخش شاه‌نشین این خانه دارای اُرسی‌های زیبایی است.

سرای کاظمی از سوی شهرداری منطقه 12 مرمت و در حال حاضر به دفتر مدیریت بافت تاریخی تبدیل شده است. طبقه پایین این سرا نیز به موزه مردم‌شناسی و طبقه بالای آن نگارخانه، تماشاخانه و کتابخانه تهران شناسی شده است.

حمام نواب

حمام نواب هم مربوط به دوره صفویه است و محل آن در نقشه‌های طهران به نام گذر حمام نواب ثبت شده و بخشی از فیلم «قیصر» مسعود کیمیایی در این حمام ساخته شده است. این بنا را «سارا سلطان خاتون» و «سارا هاجر خاتون»، دختران فردی به نام نواب ساخته‌اند. حمام نواب در سال 1385 در فهرست آثار ملی ثبت شد. البته بسیاری از گردشگرانی که این منطقه را در یکی از روزهای تعطیل نوروزی برای بازدید انتخاب کرده بودند، پشت درهای بسته ماندند و نتوانستند از آن دیدن کنند، در حالی که بر اساس گفته رییس سازمان میراث فرهنگی کلیه بناهای تاریخی در تعطیلات نوروز می‌بایست تا ساعت 19 گردشگران را می‌پذیرفتند.

خانه مهرانگیز و کامبیز

خانه مهرانگیز و کامبیز

خانه مهرانگیز و کامبیز نیز به دوره قاجاریه می‌رسد و به خانه «آقا جلال تهرانی» منسوب است. این خانه در کوچه میرزا محمود وزیر است و سریال «پدر سالار» را در آن ساخته‌اند. در حال حاضر این بنا به خانه فرهنگ امامزاده یحیی تبدیل شده و اتاق پذیرایی‌اش با اسفنج پوشانده شده و به نظر می‌رسد مکانی برای بازی کودکان است. حوض وسط حیاط هم کوچک و درهای آن آهنی شده است.

خانه دبیرالملک

خانه دبیرالملک که مربوط به «میرزا محمد خان فراهانی»، یکی از مربیان دستگاه مستوفی‌گری قاجاریه و یکی از کارگزاران آن دولت بوده نیز به خانه اسباب بازی منطقه 12 تبدیل شده است!

خانه فخرالملوک

خانه فخرالملوک بیش از 120 سال قدمت دارد و معماری آن متعلق به دوره قاجاریه است. این ساختمان به فخرالملوک و نیّرالملوک، دختران میرزامحمود تعلق داشته که دوران نوجوانی‌شان را در آن ساکن بودند و بعد از ازدواج فخرالملوک، او و همسرش خانه را به مدرسه قرآنی تبدیل می‌کنند. این روایت داریوش مصوری است که به همراه شریکش این خانه را خریداری و بعد از 90 درصد بازسازی، به یک رستوران سنتی تبدیل کرده‌اند.

او بیان می‌کند: شریکم یک شرکت مرمت ساختمان‌های قدیمی دارد و خودم هم کارشناس فرهنگ و هنر هستم. همیشه دوست داشتیم چنین خانه‌ای را بخریم و همچنین جایی راه بیاندازیم. سال 74 مادربزرگ شریکم از این کوچه رد می‌شده که تاج ساختمان نظرش را جلب می‌کند و در حالی که این خانه زباله‌دانی بوده، آن را می‌خرد و سال 87 من و شریکم خانه را از مادربزرگش گرفتیم و به‌نام او در سازمان میراث فرهنگی ثبت ملی کردیم.

مصوری می‌گوید: برای بازسازی این خانه 830 میلیون تومان هزینه کردیم و مرمت آن سه سال و هشت ماه زمان برده و سعی کردیم این خانه را کاربردی کنیم.

اسم رستوران سنتی آنها «نان و نمک فخرالملوک» است و درباره دلیل انتخاب این نام بیان می‌کند: چون فخرالدوله فرد خیّری بوده و در زمان قحطی تهران خیلی به مردم کمک می‌کرده، این اصطلاح ارزشی را انتخاب کردیم. در «نان و نمک فخرالملوک» غذاهای سنتی سرو می‌شود.

مصوری اظهار می‌کند: از بالاترین مقام‌های رسمی خارجی به این خانه می‌آیند و خودشان می‌گویند که شدیدا احساس آرامش می‌کنند. یکی از مسئولانی که از ایتالیا آمده بود می‌گفت، "من سرداب‌های واتیکان را هم دیدم، حس آرامشی که در سرداب اینجا داشتم مانند حسی است که در سرداب واتیکان داشته‌ام." محبوب‌ترین غذایی که خارجی‌ها در این رستوران انتخاب می‌کنند کباب تابه‌ای و بادمجان شکم پُر است.

رستوران «نان و نمک»

خانه‌های تاریخی اودلاجان

خانه‌های تاریخی اودلاجان

تهران قدیم

تهران قدیم

خانه دبیرالملک

انتهای پیام

گزارش و عکس از: کبریا حسین‌زاده، خبرنگار ایسنا