در شهر رشت، محله‌ای قدیمی به نام ساغریسازان وجود دارد و کمتر کسی است که در این شهر زندگی کرده باشد و اسم آن را نشنیده باشد.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، منطقه گیلان، زندگی شهری جدید در دل بافت قدیمی ساغریسازان در طول زمان سبب شده است تا هر روز برای تامین نیازهای ساکنین آن تغییراتی در چهره و کالبد آن ایجاد شود، این محله قدیمی که بیشتر شکل یک راسته بازار را به خود گرفته است، در امتداد خیابان بحرالعلوم مطهری در سال‌های 1356 تا 1358 از بخش اصلی بازار رشت جدا شده است.

این محله قدیمی به این دلیل، ساغریسازان نام گرفته که راسته ساغری دوزی در آن قرار داشته است. البته حالا از آن شهرت فقط نامش باقی مانده و از ساغری دوزی خبری نیست.

از آنجا که نام برخی محلات از نام حرفه‌ها و پیشه‌های موجود در آنها برگرفته شده است، می‌پندارند، نام محله ساغری‌سازان از لفظ ساغری به معنای نوعی چرم دباغی شده گرفته شده است. با این نوع چرم، کفش دوخته می‌شده است. در حقیقت این منطقه را ساغریسازان نامیده‌اند یعنی مکانی که در آن ساغری ساخته و کفش دوخته می‌شده است. ساغری، چرمی است از پوست کپل الاغ که وقتی تبدیل به کفش می‌شود، نقش و نگار و شیارهای زیبایی به رنگ فیروزه‌ای مات دارد. در گذشته، همدان، مرکز ساخت این چرم و دوختن کفش با این نوع چرم بوده و شهرت همدان به این نوع کفش دوزی بود.

در این محله قدیمی، در گذشته‌های نه چندان دور، بیشتر مردم متمکّن ساکن بودند و البته هنوز هم می‌توان در بین کوچه‌های تنگ این محله، آپارتمان‌های نوساز قد علم کرده و خانه های قدیمی با سقفهای سفالی را مشاهده کرد.

در ساغریسازان هنوز بام‌های برخی بناها دارای سفال قرمز است و شاید مهمترین مشخصه بناهای قدیمی گیلان به ویژه شهر رشت، استفاده از این سفال‌ها بر بام خانه‌ها بود. شاید ساغریسازان تنها محله‌ای در رشت باشد که هنوز کوچه‌های قدیمی با خانه‌های قدیمی آن تا حدودی از سرعت ساخت و ساز در امان مانده باشند.

در این منطقه کوچه‌ای به نام بلورچیان قرار دارد که شامل کوچه‌های تنگ و باریک و حتی کوچه‌های شخصی با خانه‌هایی با قدمت صدساله همچون خانه پورهمتی است. این خانه، امروز نام خانه فرهنگ گیلان به خود گرفته است. ساغریسازان در گذشته از محلات اعیان‌نشین رشت به‌حساب می‌آمده و به‌سبب سکونت ساکنانش اعتبار فراوانی داشته است. خاندان سمیعی در این محله سکونت داشتند که از چهره‌های شاخص شهر رشت بودند و در حال حاضر ساختمانی دو طبقه متعلق به این خاندان در این محله وجود دارد که از نمونه‌های شاخص معماری گیلان است. با وجود آنکه گرد کهنگی بر آن نشسته اما می‌توان به جرات گفت از زیباترین بناهای شهر رشت محسوب می‌شود.

هرچند که ساغریسازان هم‌اکنون در بافت قدیمی و فرسوده شهر رشت قرار دارد و تنها یک گذرگاه است ولی امروزه شباهت بیشتری به خیابان پیدا کرده است زیرا ختم شدن ساغری‌سازان به پل عراق، خیابان مطهری، محله‌ رودبارتان و استخر باعث هجوم خودروها به این محل برای رهایی از ترافیک موجود در شهر و سبب شلوغی بیش از اندازه‌ای در ساعاتی از روز می‌شود.

یکی از مساجد قدیمی منطقه ساغریسازان مسجدی است که به مسجد گلدسته معروف است و علت نامگذاری آن به گلدسته به علت مناره زیبای آجری کتیبه دار آن بود که مردم آن را گلدسته می‌نامیدند. براساس نوشته‌های کتیبه‌ گلدسته مسجد و به نقل از معتمدین این محل، این بنا در سال 1204 هجری قمری به دستور حاجی علی تاجر شیروانی بنا شده است و دارای یک گلدسته بلند آجری و کتیبه‌ای از جنس کاشی بوده که به خط نستعلیق در آن، آیه نور نوشته شده بود. متأسفانه گلدسته قدیمی این مسجد در اثر زلزله سال 1369 خورشیدی کاملاً تخریب شد.

خانواده سمیعی از خانواده‌های اصیل و بزرگ رشت هستند و یکی از بناهایی که توسط یکی از بزرگان این خاندان بنا شده است، مسجد حاج سمیع است که توسط حاج سمیع خان رشتی بنا شده است. این مسجد در طرف جنوب دارای مدرسه‌ای برای آموزش طلبه‌های علوم دینی بود و در آن دو نفر از پزشکان نیز مطب داشتند، این مدرسه بعدها به دبیرستان شاهدخت سابق و بعد از انقلاب مدرسه علمیه زینبیه تبدیل شد. متأسفانه در چند سال اخیر مدرسه قدیمی تخریب و به جای آن بنای چند طبقه‌ای ساخته شده است. با ساخت آپارتمان‌های مسکونی در اطراف مسجد حاج سمیع، منظر تاریخی این منطقه کاملاً از بین رفته است و فقط مسجد حاج سمیع به شکل قدیمی خود باقیمانده است.

یکی از ویژگی‌های منطقه‌ ساغریسازان، وجود بازاری با بافت قدیمی است که حتی در منابع مکتوب قاجار از این بازار یاد شده است. این بازار پس از بازار اصلی رشت در مرکز این شهر از اعتبار بالایی برخوردار است، زیرا در آن انواع مایحتاج مردم در مغازه‌هایی که عمدتاً بافت قدیم خود را حفظ کرده‌اند، عرضه می‌شود.

در این محله حمام‌هایی همچون حمام نایب، حمام برلیانت و حمام حاجی وجود داشته که برخی هنوز برجا مانده و برخی نیز در روند نوسازی‌ها از بین رفته‌اند. یکی از معروفترین حمام‌های این محله، حمام ساغری‌سازان یا حمام حاجی است که در ابتدای کوچه تحویلی قرار دارد و امروزه تنها به متروکه‌ای تبدیل شده است. شهرت این حمام بیشتر به دلیل کاشی‌کاری زیبای سر در آن است که در دو طرف سردر دیده می‌شود. متأسفانه این حمام با اینکه تحت حفاظت سازمان میراث فرهنگی قرار دارد، امّا هیچ‌گونه اقدامی در جهت بازسازی آن به منظور قرار دادن حمام به عنوان مکانی برای گردشگری همانند حمام‌های قدیمی شهرهای دیگر انجام نشده است و تنها سقف آن در چند سال قبل مورد بازسازی قرار گرفته است. از دیگر حمام این محله می‌توان به حمام نایب اشاره کرد که در حال حاضر به باشگاه ورزش‌های رزمی تبدیل شده است.

مهدی کوچکی، از کسبه قدیمی محله ساغریسازان که بالغ بر 70 سال است که در این محل زندگی می‌کند و بیش از 50 سال است که در این محل خواروبار فروشی دارد، به خبرنگار ایسنا گفت: این محله از نظر شکل ظاهری نسبت به گذشته تغییر خاصی نکرده است و تنها شکل مغازه‌ها بروز شده و چند آپارتمان نوساز در کوچه و پس کوچه‌های این محله ساخته شده است. در گذشته تمام مسیرهای اصلی محل، سنگ فرش بوده است و به جای ماشین‌های مختلف که آرامش محل را برهم زده است تعداد محدودی درشکه در محل تردد می‌کردند. با وجود قیمت کم درشکه، مردم اکثرا پیاده رفت و آمد می کردند و همین سبب می‌شد که عمرشان طولانی شود.

رجب علی مهراندیش، دیگر کسبه قدیمی این محله در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اظهار کرد: در گذشته این محله، شکل یک بازار داشته و تمامی مایحتاج زندگی در مغازه‌های محل یافت می‌شده و دوستی خاصی در بین مردم محل وجود داشته که باعث می‌شده که مردم در کنار هم زندگی خوبی را تجربه کنند اما متاسفانه با تغییر سبک زندگی اجتماعی و با ورود افراد جدید و ناشناس، این روزها افراد محل، خیلی یکدیگر را نمی‌شناسند و الفت گذشته در بین اهالی محل حکم فرما نیست.

محمد حقیقت که 70 سال است در محله ساغریسازان زندگی می‌کند و شغلش درودگری است، به خبرنگار ایسنا گفت: ساغریسازان از محلات قدیمی رشت است که افراد بزرگی در آن زندگی می‌کردند، پروفسور مجید سمیعی از جمله این افراد است. با وجود گذشت سالها، خانه‌های قدیمی خانواده سمیعی در این محل هنوز وجود دارد و مردم قدیمی محل هنوز هم از این خانواده به نیکی یاد می‌کنند، چون این خانواده همیشه کمک حال خانواده‌های نیازمند این محل بوده‌اند.

پسر صاحب رستوران طوطی با سال تاسیس 1265 در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با اشاره به مشکلات محله اظهار کرد: بارش شدید باران باعث آبگرفتگی معابر و گاهی مغازه‌ها می‌شود و برای مردم محلات مشکلاتی را ایجاد می‌کند.

محله‌ ساغریسازان هم‌اکنون در بافت قدیمی و فرسوده شهر رشت قرار دارد و با وجود اینکه ساخت‌ و سازهای جدید در جای‌جای این محله به چشم می‌خورد، ولی همچنان اصالت خود را حفظ کرده است. هر کسی در گذر از این محله فضاهای قدیمی رشت را احساس می‌کند و هنوز هم بازار ساغریسازان با ابنیه‌ قدیمی و تاریخی یادآور دوره‌ قدیم شهر رشت است.

ساغریسازان از نظر سیما و منظر شهری و مرمت آثار تاریخی دارای اهمیت خاصی است ولی متاسفانه نظارت بر مرمت آثار تاریخی در این محله از سوی سازمان متولی چندان مورد توجه قرار نگرفته است. به‌عنوان مثال در مرمت بناهای آقا سیدعباس و آقا سیداسماعیل بدون توجه به ضوابط و مقررات خاص، تغییرات زیادی در شکل و نوع بنا داده شده است و همچنین گلدسته‌ مسجد ساغریسازان پس از تخریب هیچ‌گاه بازسازی نشده است، پس‌ به نظر می‌رسد بدون داشتن یک برنامه‌ منسجم برای بافت‌های قدیمی و فرسوده شهر رشت، در آینده‌ نزدیک شاهد رشدی ناهماهنگ و نامتجانس در شکل‌گیری محلات قدیمی همچون ساغرسازان خواهیم بود.

انتهای پیام