میگویند مردم صاحبان اصلی تئاتر هستند و اگر آنها نباشند هیچ نمایشی به صحنه نمیرسد اما جایگاه این مردم در تئاتر کجاست؟ فقط خرید بلیت، تماشا کردن و دیگر هیچ؟!
به گزارش خبرنگار بخش تئاتر ایسنا، مهمترین عامل رونق بخشی به جشنوارههای دههی فجر به ویژه تئاتر، حضور مردم است و مدیران در سالهای گذشته تلاش کردهاند با کشاندن جشنوارههای فیلم و تئاتر به شهرهای دیگر سهم بیشتری از این رویدادها را با مردم شریک شوند؛ از این رو سپردن بخشی از داوری آثار به تماشاگران یکی از جذابیتهای خاص جشنواره بوده که البته این اتفاق در تئاتر به تعداد انگشتن یک دست هم رخ نداده است.
در این راستا سراغ چند کارگردان که در جشنواره تئاتر فجر امسال اثری را در یکی از بخشهای رقابتی دارند، رفتیم تا نظر آنها را درباره اینکه وجود آراء مردمی در جشنواره چه کارکرد یا اهمیتی میتواند داشته باشد، جویا شویم.
در اهمیت نظر مخاطب شکی نیست، اما...
کارگردان نمایش «کامنت» که نمایش جدید خود را در جشنوارهی تئاتر فجر روی صحنه برده، معتقد است: در اینکه نظر مخاطب اهمیت دارد شکی نیست، اما نکته اینجاست که لحاظ کردن آرای مردمی در جشنواره تئاتر فجر به سازوکارهایی احتیاج دارد.
یوسف باپیری گفت: جشنواره تئاتر مشکلات خود را دارد و فکر نمیکنم کسی مخالف مهم بودن وجود رای مردم باشد، اما ممکن است اجرای سازوکار لازم برای این کار جهت به دست آوردن آرای سالم، یا در توان نبوده یا از نظر مالی شرایط آن فراهم نشده است.
وی با اشاره به اینکه عوامل یک گروه نمایشی علاقهمند هستند تا پس از هر اجرا نظر تماشاگران خود را بدانند، اضافه کرد: بسیاری از کارگردانها در فضاهای مجازی به دنبال بازتابی از نظرات مخاطبان درباره نمایشهای اجرا شدهی خود هستند. من هم دوست دارم پس از پایان کار با مخاطبم حرف بزنم، چون محصولی که آماده میکنیم برای تماشاگر است.
باپیری همچنین با بیان اینکه شاید هر مخاطبی نتواند با هرنمایشی ارتباط برقرار کند، گفت: مسئله مهم دیگر نقدهایی است که میتواند منتشر شود و تاثیر خود را داشته باشد چون در شرایط فعلی ما معمولا متوجه نتیجه کارمان نمیشویم.
او در این باره اظهار کرد: متاسفانه در سالهای گذشته منتقدان آن طور که باید فعال باشند، حضور جدی ندارند و بسیاری از نقدهایی که منتشر میشود، فنی نیست. حتی شرایط به گونهای است که به دلیل نبود منتقد تخصصی در حوزه تئاتر، خبرنگاران این حوزه جور منتقدان را هم میکشند.
این کارگردان در ادامه به جلسات نقد و بررسی پس از پایان اجرای نمایشها اشاره کرد و گفت: این جلسات در گذشته برگزار میشد که البته بدون حاشیه هم نبود، اما بودن آن در هر صورت مفید بود، چرا که به عنوان یک کارگردان که پس از چند ماه با یک گروه، نمایشی را آماده اجرا میکنیم هیچ امکانی برای اینکه بازخوردی از تماشاگران بگیریم، نداریم. هرچند فارغ از تمام این موارد به نظر می رسد درباره جشنواره امسال همین که یک جدولی بسته شده، کار شاقی انجام شده است.
بهترین داوران من تماشاگران هستند
فرهاد تجویدی هم که با نمایش «من...» فضای متفاوتی را به جشنوارهی تئاتر فجر امسال داد، ضمن مثبت دانستن بخش آرای مردمی بیان کرد: بهترین داوران من تماشاگران هستند چون حتی باعث میشوند منتقدان هم چیزهایی را یاد بگیرند.
این کارگردان ادامه داد: آرای مردمی پس از اجرای هر نمایش در جشنواره تئاتر علاوه بر اینکه باعث میشود مدیران برگزاری جشنواره متوجه شوند چه تئاترهایی مورد استقبال قرار میگیرند، میزان فاصله میان منتقدان آکادمیک و منتقدانی که فقط دو کتاب خواندهاند را در مقابل نظرات مردم نشان میدهد و ارزیابی میکند.
او اضافه کرد: همچنین عوامل اجرایی یک نمایش هم متوجه میشوند که کار خود را باید چگونه در نظر بگیرند، چون تنها عنصر مهم و غیر قابل حذف در تئاتر، تماشاچی است.
تجویدی با اشاره به اینکه تئاتر مثل سینما فراگیر نیست، گفت: فیلمهای سینمایی در شهرستانها و حتی خارج از کشور اکران میشوند، اما تئاتر فقط برای عده محدودی روی صحنه میرود و اگر تحقیقات میدانی صورت نگیرد کارگردانها فکر میکنند طبق نظر همان چند نفری که نظرات مشابه خودشان دارند و کارشان را تحسین میکنند، نمایش خوبی را اجرا کردهاند.
وی نکته دیگری را که در اعلام آرای مردمی مهم میداند به خود تماشاگران مربوط دانست و افزود: اینکه تماشاگران بدانند نظرشان اهمیت دارد و در جشنواره موثر است باعث میشود به اظهارنظر، دقت و دیدن آثار بیشتر ترغیب شوند.
سنجش نظر مخاطب مهم است
علی شمس هم که امسال نمایش «قلعه انسانات» را به طور مشترک از سوی دو کشور ایران و ایتالیا در جشنواره فجر ارائه کرد، بر ضرورت کسب نظر تماشاگران تاکید کرد.
او گفت: تئاتر به شدت یک محصول سلیقهای است و زیبایی شناسی وسیعی را به لحاظ مخاطب در بر میگیرد؛ پس هرگونه نظرسنجی و رای گیری مردمی میتواند در جاهایی کمک کننده یا ضرر رسان باشد، اما اساسا چون هستی تئاتر وامدار مخاطب است حتی اگر نظر مخاطب خلاف اصولی باشد که کارگردان مدنظر دارد یا خلاف آن چیزی باشد که نمایش مطرح میکند، باز هم این ضرورت وجود دارد که نظر مخاطبان سنجیده شود.
این کارگردان افزود: این طبیعی است که سلیقه جمعی از مخاطبان نسبت به یک اثر منفی باشد و در سبد علائق آنها برای تماشا قرار نگیرد، اما باز هم خوب است که آرای مردمی در جشنواره تئاتر فجر اتخاذ شود.
شمس همچنین یادآور شد: سالها قبل جشنواره تئاترفجر یک بولتن روزانه داشت و برخی منتقدان نظرات خود را درباره نمایشهای اجرا شده مطرح میکردند. اگرچه این موضوع اتفاق خیلی خاصی نبود، اما به هر حال کار خوبی بود و به همین دلیل، نبود آن در حال حاضر جزء ضعفهای جشنواره است.
او همچنین اظهار امیدواری کرد: سالهای آینده با تزریق منابع مالی بتوانیم اینگونه نظرسنجیها یا برنامهای که باعث ارائه نظر منتقدان نسبت به نمایشهای اجرا شده میشود را شاهد باشیم، چون حرف زدن درباره یک پدیده، امری ضروری است و منتقد به عنوان نماینده مخاطب میتواند نقش خوبی در این راستا ایفا بکند.
آرای مردم به جشنواره هیجان میداد
افسانه ماهیان هم که پس از دو اجرای موفق نمایش «هم هوایی»؛ بار دیگر این کار را در بخش مرور جشنواره ارائه کرده است، آرای مردمی را در جشنواره و به ویژه هیجان بخشی آن موثر می داند.
او به خبرنگار ایسنا گفت: آرای مردمی در جشنواره تئاتر فجر قطعا تاثیرگذار است، چون من به عنوان کارگردان یک نمایش را برای مخاطب و ارتباط برقرار کردن با او تولید میکنم.
این کارگردان با اشاره به اینکه در جشنواره فجر با نمایشی شرکت کرده که دوبار اجرای عمومی شده و مخاطبان هم از آن استقبال کردهاند، افزود: تغییرات مدیریتی و نبود دبیرخانه دائمی فجر از عوامل موثر در وضع کنونی و نبود نظرسنجی مردمی است، چرا که دبیرخانهی جشنواره فجر فقط در حد اسم یک مکان جغرافیایی است و هیچ چشم انداز و دورنمایی ندارد.
افسانه ماهیان تصریح کرد: روند جشنواره تئاتر به گونهای شده که فقط در فاصله کمی تا شروع جشنواره خیلی سریع فراخوان داده میشود، متنها بازبینی، هیات انتخاب و ... تعیین میشوند و درآخر با یک بودجه تاسفبار و در شرایط ضربالاجلی جشنواره فجر را برگزار میکنند.
این کارگردان تاکید کرد: مدیریت کلان این حوزه اهمیتی برای جشنواره و کیفیت آن قائل نیست ،اما به «عنوان» آن که همان «فجر» است، اهمیت میدهد.
او گفت: در سیاستگذاری کلان به خیلی از مسائل اندیشیده نمیشود، به طور مثال آراء مردمی میتواند بسیار مهم و موثر باشد، چون با توجه به اینکه خیلی از نمایشهای بخش مرور جزء اثار پرمخاطب هستند ، اگر چنین نظرسنجی وجود داشت می توانست بر هیجان جشنواره هم اضافه کند، اما از بس همه چیز در لحظه و بدون برنامهریزی است در نهایت چنین اتفاقاتی را شاهد نیستیم.
ماهیان خاطرنشان کرد: البته ذکر این مسئله هم ضروری است که متاسفانه جشنواره تئاتر فجر هر سال با کمبودهای تکراری سال قبل خود مواجه میشود، به طوری که آراء مردمی در آن گم است و حتی کمک هزینههایی که به گروهها تخصیص داده می شود آن قدر ناچیز است که مثل یک شوخی میماند. این در حالی است که گروهها حداقل تقاضایشان اجرای عمومی است که شورای تئاتر آن را بیارتباط با خود میداند.
مسئله مهمتر از آرای مردمی هم داریم
اما با وجود نظرات نسبتا مثبت مطرح شده، جابر رمضانی نظر متفاوتی دارد.
او گفت: در بسیاری از جشنوارههای مهم تئاتری دنیا اصلا بخشی به نام آرای مردمی وجود ندارد و به نظر می رسد در شرایط فعلی تئاتر باید به مسائل دیگری توجه کرد.
کارگردان نمایش «صدای آهسته برف» ادامه داد: در حال حاضر شرایط تئاتر ما بحرانی است و باید برای آن مدیریت بحران شکل بگیرد.
رمضانی با تاکید بر اینکه در این وضعیت باید اولویتها مشخص شوند و رسیدگی به آنها زودتر دنبال شود، گفت: یکی از مسائل مهم درباره انجمن منتقدان تئاتر است، چرا که ما از تئاترهایمان حرف نمیزنیم.
او افزود: در یکی دو سال گذشته تقریبا هرکاری که اجرا شده خوب فروخته و همه همدیگر را تشویق میکنند، اما در این بین اگر نمایش بدی روی صحنه رفته، از کجا باید فهمید؟
وی با اشاره به اینکه در بسیاری از کشورهای دنیا نظر منتقدان و جایزهای که اهدا میکنند اهمیت زیادی دارد، اظهار کرد: اما در کشور خودمان میبینیم که انجمن منتقدان منفعل است درحالی که در این انجمن، پژوهشگران و نقدنویسان خوبی در حوزه تئاتر فعالیت میکنند که در گذشته در بولتن روزانه جشنواره یا بولتن انجمن نظرات خود را درباره هر نمایش مطرح میکردند ولی الان چنین چیزی دیده نمیشود.
رمضانی تاکید کرد: حرف زدن خیلی مهم است و باید شرایطی فراهم شود که نظر منتقدان را بشود پس از هر اجرا خواند، اما فعلا همه این تصور را دارند که تمام کارهایی که اجرا میکنند خوب است.
انتهای پیام
نظرات