هنری است رو به فراموشی، تقریبا آن را نمی‌شناسند و بیش‌ترِ مردم آن را با «ویترای» اشتباه می‌گیرند.

برای کسی که «نقاشی پشت شیشه» کار می‌کند این دیالوگ زیاد اتفاق می‌افتد که در جواب دیگران که می‌پرسند ویترای است، بگوید نه «نقاشی پشت شیشه» است، «ویترای» نقاشی روی شیشه است.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، نقاشی پشت شیشه که خاستگاهش را یکی از کشورهای چین، مصر یا روم باستان عنوان می‌کنند، هنری است که پس از آمدن به ایران مؤلفه‌های فرهنگ ایران به آن وارد شد و شکلی ایرانی و بلافاصله رنگ و بویی بومی گرفت. تفاوت عمده این هنر با دیگر گونه‌های نقاشی، حرکت و رنگ‌آمیزی از جزء به کل است، یعنی اول جزییات رنگ‌آمیزی می‌شوند و به ترتیب ادامه‌ و زمینه‌ کار.

نمایی از موزه نقاشی پشت شیشه

حاصل کار نقاشان پشت شیشه در ایران در موزه‌ای به نام «موزه نقاشی پشت شیشه» گرد آمده‌ است؛ موزه‌ای در خیابان سعدی و در خیابان برادران قائدی (هدایت سابق)، اما موزه نقاشی پشت شیشه هم مانند این هنر، مهجور است. موزه در واقع، خانه‌ای قدیمی است که قدمتش به اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی بازمی‌گردد. این خانه که متعلق به دکتر شقاقی بوده، ابتدا توسط شهرداری برای ایجاد موزه‌ای با هدف معرفی هنر نقاشی پشت شیشه بازپیرایی، تجهیز و آماده‌سازی شده و در سال ۱۳۷۷ به سازمان میراث فرهنگی واگذار شده است.

یکی از هنرمندان و استادان هنر نقاشی پشت شیشه «مهرنوش بشارت» است که ٣٣ سال است مشغول تدریس مبانی هنرهای تجسمی است و هنر نقاشی پشت شیشه را حدود ٣٠ سال است کار می‌کند و آموزش می‌دهد.

رفلکس و زیبایی خاص این هنر، او را به آن علاقه‌مند کرده است: رفلکس نور و وصل شدن به خالق از دلایل علاقه‌مندی‌ام به نقاشی پشت شیشه است. این کار به نوعی پردازش فکری خودمان است و من به این رشته وابسته شده‌ام. خیلی چیزها را می‌توانیم روی شیشه بیاوریم و منعکس کنیم. هنر زیبا و ظریفی است.

او با اشاره به این‌که این هنر تقریبا منسوخ شده بود، می‌گوید: من از نگارگری و ساکن بودن خیلی خوشم می‌آمد. نگارگری کار می‌کردم و دنبال استادی می‌گشتم که آن را به‌نوعی زیباتر و گسترده‌تر اجرا کند. با استادهایی مثل قوللر، صنعتی‌، بیوک احمری‌ و مرتضی قاسمی کار کردم.

نقاشی پشت آینه - مهرنوش بشارت

بشارت درباره تاریخچه این هنر هم می‌گوید: نقاشی پشت شیشه در زمان صفویه از طریق ونیز از ایتالیا به بنادر جنوبی ایران (بندرعباس) وارد شد و در زمان قاجار به اوج شکوفایی خود رسید. این هنر در کشورهای غربی سبک و سیاقش با سبک و سیاق و طرح‌ها در ایران فرق می‌کند. آن‌جا بیش‌تر سبک مدرن و دیگر سبک‌ها کار می‌شود و آن جذابیتی که در هنر پشت شیشه در ایران وجود دارد در غرب نیست.

تم‌هایی که در نقاشی‌ پشت شیشه کار می‌شود عمدتا حماسی‌، گل و مرغ‌، آیات‌، خط نقاشی‌، پرتره‌، شبیه‌کشی‌ و کار بر آینه است که او می‌گوید همه را کار کرده و یک هنرمند باید در همه این زمینه‌ها به دفعات کار کرده باشد که بتواند تمام کاستی‌ها را بفهمد.

بشارت با اشاره به نمایشگاه‌هایی که توسط سازمان میراث فرهنگی یا به‌صورت انفرادی و گروهی در این زمینه برگزار شده است می‌گوید: برای هر نمایشگاه مجبوریم بیش‌تر کار کنیم و کارهای تازه‌تری ارائه دهیم. استقبال معمولا خوب بوده، اما نمی‌توان گفت کدام کارها بیش‌تر مورد استقبال قرار می‌گیرند؛ به سلیقه‌های مختلف بستگی دارد.

اما نقاشی پشت شیشه هنر فراموش‌شده‌ای است که این هنرمند معرفی و کار از طریق رسانه‌ها را در آشنایی مردم با آن مؤثر می‌داند. برگزاری نمایشگاه‌های بیش‌تر هم دیگر راه حل مورد اشاره اوست تا عموم مردم ‌نقاشی پشت شیشه را بشناسند و بدانند با «ویترای» کاملا مغایر و متفاوت است. او می‌گوید: بهتر است وقتی نمایشگاهی برگزار می‌شود، در کنار این هنر چند نمونه کار «ویترای» هم باشد تا بیننده متوجه تفاوت‌ها شود.

نقاشی پشت آینه - مهرنوش بشارت

مهرنوش بشارت درباره ارزش هنری آثار نقاشی پشت شیشه، می‌گوید: هرچه کار ریزتر و پردازش رنگ بیش‌تر باشد و وصل و بسط کار بیش‌تر باشد، ارزش بیش‌تری دارد. اگر کار کپی باشد، در صورتی که کپی از آثار دوره صفویه‌، زندیه و قاجاریه باشد، آن‌وقت آن هم ارزش هنری پیدا می‌کند؛ اما کارهایی را که خیلی بداهه مثل کارهای معرق و ... می‌زنند، آن‌ها ارزش هنری ندارند.

او همچنین درباره بازار فروش آثار نقاشی پشت شیشه، می‌گوید: کار هرچه کاربردی‌تر باشد و در سایزهای کوچک مثلا در سایز 35 در 45 باشد، خیلی خوب است و بیننده با توجه به وسعت یا فضای منزل برای خرید آن خیلی راغب‌تر است. از کارهای کاربردی هم خیلی استقبال می‌شود، اگر از فیکس (ثابت) شدن رنگ آن‌ها مطمئن باشند، مثل ظروف‌، آینه‌، جعبه‌های مختلف‌، میز‌، صندلی‌، حتا پنل‌های مختلف برای معماری و تزیینات داخلی.

این استاد نقاشی پشت شیشه در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به این‌که این رشته در دانشگاه ردیف ندارد، درباره افرادی که در این زمینه کار می‌کنند، می‌گوید: تعداد افرادی که به‌صورت حرفه‌یی در این زمینه کار می‌کنند و تعداد استادکارها شاید به اندازه انگشتان دست هم نرسد. البته هنرجوها هستند.

او منابع مکتوب درباره نقاشی پشت شیشه را هم یکی کتاب «هادی سیف» معرفی می‌کند که اولین کتاب در این زمینه است و بعد کتاب «فریال سلحشور».

مهرنوش بشارت حدود 10 - 15 سال در موزه نقاشی پشت شیشه به آموزش هنرجویان مشغول بوده و حالا سه سالی است در موزه ملک این هنر را آموزش می‌دهد؛ موزه‌ای که در محوطه سردر باغ ملی واقع است و روزهای پنج‌شنبه در محیطی آرام، تعدادی از جوانان علاقه‌مند به این هنر را گرد هم جمع می‌کند تا چند ساعتی در کنار استادی که 30 سال در این هنر قلم زده، کار کنند و با ادامه کار، جسم نیمه‌جان یک هنر را جانی دوباره بدهند.

مهرنوش بشارت

نمونه‌هایی از آثار موزه نقاشی پشت شیشه:

تصویر علی‌اکبر صنعتی به قلم خودش

دختر قاجاری قلیان به دست - بیوک احمری

زن و آهو - عبدالله رحیمی

گذر سیاوش از آتش - محمد فراهانی

گل و مرغ - نیمه دوم قرن سیزدهم

به کمند انداختن خاقان چین - بیوک احمری

مینیاتور شیرین و فرهاد - امیر رحیمی

گل و منظره - قاجاریه

گزارش: ساره دستاران

انتهای پیام