«استاندار، شهردار و دیگر مدیران شهر همدان باید پاسخگوی صدور اجازه‌ی تغییر کاربری و تعرض به باغ بدیع‌الحکما و تخریب باغ ذوالریاستین باشند.»
به گزارش خبرنگار سرویس میراث فرهنگی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، ماه گذشته تعدادی از دوستداران میراث فرهنگی و محیط زیست همدان با تشکیل زنجیره‌ی انسانی به دور باغ «بدیع‌الحکما» در همدان خواستار توقف تخریب این باغ تاریخی شدند.
امیرشهاب رضویان - کارگردان سینما - که پیش از این همراه با 276 نفر از فعالان فرهنگی شهر همدان نامه‌ای را خطاب به مدیران سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، وزارت کشور و سازمان حفاظت از محیط زیست امضا کرده بود، در یادداشتی که در اختیار ایسنا قرار داده، ابعاد مختلف این تخریب را بررسی کرده است.
در یادداشت او آمده است: خبرهای بدی در چندماه گذشته در سایت‌های مختلف منتشر شد و در روزهایی که دولت یازدهم آغاز به کار کرده بود، با استفاده از مشغله‌های دوران انتقال دولت، باغ شش هکتاری بدیع‌الحکما با بهره‌گیری از مجوزهای تغییر کاربری که توسط کمیسیون ماده‌ی 5 استان همدان صادر شدند، به سرعت در حال تخریب است. تغییر کاربری تا جایی که می‌دانم با مجوز کمیسیون ماده‌ی 5 در هر شهر متشکل از استاندار، معاون عمرانی استاندار، مدیرکل راه و شهرسازی، شهردار، مدیرکل میراث فرهنگی، مدیرکل جهاد و کشاورزی، رییس شورای شهر به‌عنوان عضو بدون حق رأی، رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان نیز بدون حق رأی انجام می‌شود.
تخریب باغ‌ها و بناهای قدیمی همدان نتیجه‌ی کم‌کاری و بی‌توجهی مدیران شهری همدان است و از نظر من، شهردار، استاندار، رییس اداره‌ی حفاظت از محیط زیست و رییس اداره‌ی میراث فرهنگی و دیگر مدیرانی که در بالا نام بردم، ملزم به پاسخگویی به همشهریان همدانی هستند. مدیران چشم‌ها را بسته‌اند و ارباب نفوذ و پدرخوانده‌های شهر که قدرت و ثروت دارند، در حال ویران کردن طبیعت و معماری هستند.
همدان به سرسبزی باغ‌های حاشیه‌ی شهرش معروف بود و این مجموعه‌ی سبز هوای تابستان این شهر را پاک و خنک نگه می‌داشت، اما از اواخر دهه‌ی 60 همزمان با پایان جنگ و شروع بازسازی کشور، روند تغییر کاربری باغ‌ها آغاز شد و بخش بزرگی از باغ‌های جنوب شهر منتهی به دره‌ی «مرادبیگ» حاشیه‌ی غربی شهر منتهی به بلوار «ارم» و باغ‌های شرقی شهر، منتهی به شهرک فرهنگیان نابود شدند و هیچ‌یک از مسوولان در آن زمان و اکنون پاسخ‌گو نبوده و نیستند.
تخریب باغ‌ها و هجوم ریزگردهای آمده از بیابان‌های عراق، هوای همدان را در روزهایی از تابستان غیرقابل تحمل می‌کند، اما همچنان مدیران شهر، چشم بر نابودی باغ‌ها پوشیده‌اند، همچنان که چشم بر قطع 800 اصله درخت صنوبر در بلوار ورودی شهر بستند و همچنان که چشم بر نابودی باغ میوه‌ی شهرداری در بلوار فرودگاه بستند و صدها آسیب زیست‌محیطی دیگر که با ظاهری قانونی به زیست‌بوم همدان وارد شده کردند.
او در ادامه‌ی یادداشت خود درباره‌ی دیگر باغ‌های همدان توضیح داده است: باغ «ذوالریاستین» در همسایگی باغ «بدیع‌الحکما» تغییر کاربری داد، درختان دست کم 100 ساله‌ی آن قطع شد و فقط قنات سالم شهر موسوم به «عنایت‌الملک» و چشمه‌ی دو طبقه و منحصربه‌فرد آن با خاک‌ریزی سنگین توسط لودر، کور و مسدود شد و باغی بزرگ به قطعه زمین‌هایی برای ساخت‌وساز و آپارتمان‌سازی تغییر شکل داد. در زمان مصادره‌ی این باغ از خانواده‌ی خاکیان که مستأجر 60 ساله‌ی این باغ بودند 45000 اصله درخت در باغ باقی مانده بود، اما امروز بخش بزرگی از این درخت‌ها ریشه‌کن یا خشک شده‌اند.
روند نابودی باغ‌ها در همدان تابع یک قانون ثابت و ساده است که مرتب در 20 سال گذشته توسط خریداران اعمال شده است؛ باغ خریداری یا به‌عنوان ملک بدون وارث تحویل گرفته می‌شود. براساس قانون، زمین‌های بایر و باغ‌ها امکان تغییر کاربری ندارند. مالکان جدید ابتدا منبع آبیاری باغ را خشک می‌کنند. قنات، چشمه، چاه، نهر و هر منبع دیگری که ممکن است باعث سبز ماندن درختان باغ شود توسط مالکان نورسیده نابود می‌شود. نتیجه این‌که درختان باغ پس از تحمل یک یا دو سال بی‌آبی خشک می‌شوند و اگر هم خشک نشوند با استفاده از آب آهک و محلول‌های شیمیایی که پای درختان می‌ریزند، درختان باغ را می‌خشکانند و در برخی مواقع که نیاز به خشکانده شدن باغ، فوری و فوتی است باغ را آتش می‌زنند و چندی بعد با ادعای این که «اینجا باغی نیست و درختی ندارد» مجوزهای ساخت ساختمان‌های بلندمرتبه یا مجتمع‌های مسکونی را از مقامات مربوط دریافت می‌کنند.
همه‌چیز در قانونی‌ترین شکل ممکن و بدون کمترین نگرانی برای زیست‌بوم شهر اجرا می‌شود و کسی از خود نمی‌پرسد که در آینده برای فرزندان ما از این شهر چه باقی خواهد ماند؟!
از جمله باغ‌هایی که از بین رفته است می‌توان به باغ بیشه‌ی «مکاره‌چی» در کوچه مشکی تحت نظارت اداره‌ی محیط زیست که تصرف و تقسیم شد، اشاره کرد که این باغ را به اسم احداث «باغ دارویی» با درختان 100 ساله‌ی گردو نابود کردند و بعد به جای آن برج ساختند، باغ‌های «فلاحت» و «قلعه کهنه» همه تصرف و ساختمان شد. باغ میوه‌ی «شهرداری» را نیز در ابتدا خشک کردند و سپس تفکیک شد، در جاده‌ی کرمانشاه بیشه‌زارهای پل «دوخواهران» از بین رفته است، اکثر باغ‌های جاده‌ی قدیم دره‌ی «مرادبیگ» از بین رفته، در اطراف آبشینه ساخت‌وسازها آغاز شده و فضای طبیعی بیشه‌زارهای این منطقه به‌شدت در حال ویرانی است.
چشمه‌ها و باغ‌های منطقه «سعیدیه»، «الاق بیک»، باغ «ایزدی»، حاج علی‌آقا «رییس‌الاسلام»، «ملا پری جان»، «زرگرها»، «درب اسد»، «نورمحال»، «باغ اداره فرهنگ»، «سالار خزایی»، «ارفع»، «ذوالریاستین»، «زرین مطرقه»، «عنایت‌الملک»، باغ «دکتر منصور»، «سیدامام»، «جواهری»، «دایی قاسم»، «مکاره‌چی»، «سیاوشی»، «دلالیان»، «تورجی»، «میرافتاب»، «شهلا»، «حاج لطفعلی»، «پرند»، «هجران»، «اتحادیه»، «سید مرئی»، «بیشه خراط‌ها» و «محمد رجب» از دیگر باغ‌های بزرگ این شهر است که نابود شده و به ساختمان تبدیل شده‌اند.
در کنار تخریب باغ‌ها، بیش از 10 رشته قنات در سال‌های اخیر در شهر همدان نابود شده‌اند. قنات‌هایی که به گفته‌ی متخصصان سابقه‌ای طولانی دارند و احداث برخی از آن‌ها به دوران پیش از اسلام برمی‌گردد و به قنات‌های «گبری» معروف‌اند. قنات‌هایی که تأمین‌کننده‌ی آب باغبانی و برزگری شهر بوده‌اند و برای سیراب کردن مزارع گندم حاشیه شهر و باغ‌های متنوع همدان استفاده می‌شدند و امروز با هجوم دلالان زمین و مسکن محکوم به نابودی شده‌اند.
رضویان همچنین قنات‌های «دایی قاسم»، «مکاره‌چی»، «سیاوشی»، «زرین مطرقه» و «دلالیان» را ازجمله قنات‌هایی دانست که در طول سال‌های گذشته با تلاش انبوه سازان مسکن در همدان ویران شده‌اند و ادامه داده است: علاوه بر این‌ها هریک از حمام‌های قدیمی شهر یک رشته قنات داشت که همه در سال‌های نه‌چندان دور نابود شده‌اند. قنات‌هایی که حاصل زحمت مقنی‌های قدیمی شهر بود و به‌عنوان میراث فرهنگی تاریخی، قابل ثبت و نگهداری بودند.
اما درباره‌ی باغ «بدیع‌الحکما» گفتنی است که خانه‌باغ قاجاری دکتر بدیع‌الحکمای همدانی، از آخرین ساختمان‌های دوره‌ی قاجار همدان و ساختمان و باغ ذوالریاستین در همدان، در حال تفکیک و تخریب هستند.
بولدوزرها برای تخریب باغ بدیع‌الحکما که ارزشی تاریخی، فرهنگی و زیست‌محیطی دارد، به کار افتاده‌اند و بخش دولتی هم بدون واکنش شاهد این ویرانی است. دکتر بدیع‌الحکما از پزشکان خوشنام و خادم به مردم همدان بوده، رابیندرانات تاگور در سال 1311 در مسیر سفر خود به ایران در این باغ اقامت کرده، عارف قزوینی شاعر بزرگ مشروطیت دوره‌ای از تبعید خود را در باغ بدیع‌الحکما زندگی کرده است و بزرگانی مانند شهید «کلنل محمدتقی پسیان»، «آیت‌الله شیخ‌محمدباقر بهاری» روحانی مشروطه‌خواه، «میرزاده عشقی»، «صفاءالحق همدانی» شاعر، «فریدالدوله گلگون» روزنامه‌نگار، «شهیدزاده دادرس» قاضی دادگستری و بسیاری از بزرگان شهر در اوایل قرن کنونی از معاشران دکتر بدیع‌الحکما بوده‌اند.
اکنون علاوه بر این باغ، بخش بزرگی از باغ‌های سبز حاشیه شهر که حکم ریه‌های شهر همدان را دارند و همچنین از جاذبه‌های گردشگری شهر محسوب می‌شوند، توسط شرکت انبوه‌سازان مسکن نابود شده‌اند و باغ بدیع از آخرین این باغ‌هاست.
براساس توافقنامه‌های موسوم به کمیسیون ماده‌ی 5 بخش زیادی از باغ‌های شهر همدان تغییر کاربری داده و بدون کمترین مانعی قنات‌ها، نهرها و چاه‌های آب‌رسان باغ‌ها خشک شده و درختان سرسبزی که برای تصفیه هوای شهر بسیار کارآمد بودند، قطع شده‌اند.
دوستداران میراث فرهنگی بر این باورند که این خانه می‌تواند به‌عنوان موزه‌ی تاریخ پزشکی و فرهنگسرایی برای جوانان همدان مورد استفاده قرار گیرد.
به گزارش خبرنگار ایسنا، شهریورماه امسال نیز در نامه‌ای که 247 هنرمند در اعتراض به تغییر کاربری «خانه‌باغ بدیع الحکما» و «باغ ذوالریاستین» به وزارت کشور، سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نوشتند، اعلام کردند: نوادگان بدیع‌الحکما از ایران رفته‌اند و این باغ بعد از انقلاب مصادره شد و به مالکیت ستاد اجرای فرمان امام (ره) درآمد و آن‌طور که شنیده می‌شود این ستاد مجوز تفکیک باغ را گرفته است و آن را در قطعات ۲۰۰۰ متری به فروش می‌رساند.
خانه - باغ «بدیع‌الحکما» متعلق به دوره‌ی تحت مالکیت و محل سکونت دکتر بدیع‌الحکمای همدانی بوده است. کسی که میزبانی بسیاری از نام‌آوران هم‌دوره خود را برعهده داشته است. اهمیت این باغ فقط از نظر تاریخی نیست. درختان این باغ اهمیتی حیاتی برای شهر همدان دارد. شهری که از میان همه‌ی باغ‌هایش فقط بدیع‌الحکما و ذوالریاستین باقی مانده بودند. ذوالریاستین نیز باغی ۱۲ هزار متری است که اجازه‌ی تفکیک و فروش زمین‌هایش صادر شده است.
انتهای پیام
نظرات