29 مردادماه سال‌روز درگذشت میرزا محمدرضا کلهر، خوشنویس دوره‌ی ناصری و از نستعلیق‌نویسان مشهور تاریخ هنر ایران است. کسی که با ایجاد شیوه خاصی در نستعلیق‌نویسی، نام خود را در هنر خط ایرانی جاودانه کرد.

به گزارش خبرنگار تجسمی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، میرزا محمدرضا کلهر، خوشنویس ایرانی و فرزند محمدرحیم بیگی، درسال 1245هجری قمری درکوهپایه‌های زاگرس حوالی جنوب کرمانشاه متولد شد. پدرش سردار ایل بود. میرزا با توجه به شرایط محیط زندگی خود، روزهای نوجوانی خود را به آموختن تیراندازی، سوارکاری و فنون رزمی مشغول شد. در یکی از همین تمرین‌های رزمی بود که از ناحیه‌ی گوش دچار جراحت و بعدها کم شنوایی شد.

در میان ایل و محل زندگی میرزا محمدرضا، استادانی بودند که به آموزش خط مشغول بودند. او به خاطر علاقه‌ای که داشت به مشق هنر خطاطی نزد این استادان پرداخت و سپس برای ادامه‌ی این هنر به تهران سفر کرد و نزد میرزا محمد خوانساری به مشق خط پرداخت. پس از درگذشت استادش از روی خطوط خوشنویسی «میرعماد» مشق می‌کرد.

میرزا محمدرضا کلهر به دلیل مهارتی که در خوشنویسی خط نستعلیق پیدا کرد، مورد توجه ناصرالدین شاه قاجار قرار گرفت. شاه او را نزد خود فرامی‌خواند و گاهی هم به عنوان شاگرد از او مشق خط می‌گرفت. او همچنین از میرزا خواست تا دروزارت انطباعات به کار کتابت مشغول شود، اما او نپذیرفت و فقط هنگامی که اعتمادالسلطنه (وزیرانطباعات) کتابتی را به وی ارجاع می‌داد، می‌پذیرفت وبه حق‌الکتابه‌ی آن قانع بود.

کلهر در سال 1300 ، وقتی از اعتماد السلطنه شنید که سفر مشهد مقدس در پیش است، به شوق زیارت حرم امام رضا(ع) همراهی با کاروان شاه را قبول کرد. طی سفر، اعتمادالسلطنه روزنامه‌ای به چاپ رساند که میرزا کتابت متن آن را برعهده داشت. به تدبیر اعتمادالسلطنه، تمام وسایل چاپ سنگی همراه کاروان بود و هر چند روز یک بار، متن سفر نامه و گزارش‌های روزانه، نوشته شده و در شش یا هفت صفحه، به شیوه‌ی چاپ سنگی منتشر می‌شد.

با ورود صنعت چاپ سنگی به کشور در زمان قاجار، نیاز کشور به کتابت و چاپ کتاب‌ها و مطبوعات گوناگون افزایش یافت و این، کار خوشنویسان را دشوار می‌کرد. در این شرایط، خوشنویس ناچار بود که به تندی کار کتابت را برای چاپ (مثلاً روزنامه) آماده سازد. میرزا رضا کلهر از کسانی بود که با ایجاد تغییراتی در خوشنویسی موفق شد کار کتابت را به سرعت انجان داده و برای چاپ آماده کند؛ در واقع، تغییرات او در خوشنویسی باعث پیدایش مکتبی جدید شد که بعدها با نام خودش یعنی «مکتب کلهری» شهرت یافت. او در خوشنویسی به درجه‌ای از مهارت رسیده بود که می‌توانست تمام کلمه را بدون برداشتن قلم از روی کاغذ بنویسد.

از شاگردان او در خوشنویسی می‌توان به میرزا زین العابدین، بن محمد شریفی قزوینی، معروف به «ملک الخطاطین»، آقا سید مرتضی برغانی میرخانی، میرزا مرتضی نجم آبادی و سید محمود صدر‌الکتاب اشاره کرد. البته از معروف‌ترین شاگردان او محمد حسین سیفی قزوینی معروف به «عمادالکتاب» بود که شاگرد مستقیم او نبود و از روش میرزا تقلید می‌کرد. میرزا رضا کلهر دستی هم در شعر و شاعری داشت و حدود هزار و پانصد بیت شعر از او به جا مانده است.

از میرزا کلهر آثار چاپ سنگی و دست‌نویس بسیاری به جا مانده است که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به مخزن الانشاء، قسمتی از دیوان فروغی بسطامی، قسمتی از ریحانه الادب ذکاءالملک فروغی، قسمتی از دیوان قاآنی، منتخب السلطان سعدی و حافظ، مناجات خواجه عبدالله انصاری، رساله غدیریه، فیض الدموع، نصایح الملوک، قسمتی از سفرنامه کربلای ناصر الدین شاه، گاهنامه‌ها و تقویم‌ها، خواص السور (در حاشیه و متن قرآن مجید)، سیاه مشق‌ها، فرامین، مناشیر و عریضه‌های گوناگون اشاره کرد.

میرزا رضا کلهر در وبای عام تهران در روز جمعه بیست و نهم مرداد ماه 1291 درگذشت. شیخ هادی نجم آبادی، بر جنازه میرزا محمد رضا کلهرنماز خواند و او را در قبرستان محله‌ی حسن آباد، به خاک سپردند.

انتهای پیام