اِنَّا اَنزَلنَاهُ فِی لَیلَةِ القَدرِ، وَ مَا اَدرَاکَ مَا لَیلَةُ القَدرِ، لَیلَةُ القَدرِ خَیرٌ مِن اَلفِ شَهر، تَنَزَّلُ المَلَائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیهَا بِإِذنِ رَبِّهِم مِن کُلِّ اَمرٍ، سَلَامٌ هِی حَتَّی مَطلَعِ الفَجرِ.

"ما قرآن را در شب قدر فرو فرستادیم و تو چه می‌دانی که شب قدر چیست؟ این شب از هزار ماه بهتر است. این شب فرشتگان و روح به اذن پروردگارشان فرود می آیند، تا هر امری را تدبیر کنند. آن شب تا دمیدن صبح برای بندگانش شب رحمت است."

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه زنجان، حال که بیش از نیمی از ماه پرفیض رمضان سپری شده و روح و روان‌ها به عطر این شمیم بهشتی مطهر شده است، تا در شب‌های ریزش باران رحمت الهی به درگاه حضرتش انس و برای کسب عافیت، به دور از هر نوع آلودگی دعا کرد.

حلقه اتصال بندگان با خالق هستی از ابتدای ماه مبارک رمضان آغاز شده و در شب‌های قدر به اوج خود می‌رسد، در این شب درهای رحمت الهی گشوده می‌شود و فرشتگان ناظر بر اعمال و شب زنده‌داری‌های بندگان عاشقی هستند که سر بر سجده شکر ساییده و او را می‌خوانند، تا اندکی از خوان بیکران رحمتش، توشه‌ای برای آخرت آنان باشد.

«قدر» به معنای تقدیر و اندازه‌‏گیری و تنظیم است. این معنی را هم لغت تأیید می‏کند و هم قرآن و روایات. راغب اصفهانی می‏گوید: «لَیْلَةُ الْقَدْرِ اَیْ لَیْلَةٌ قَیَّضَها لِأُمُورٍ مَخْصُوصَة؛ شب قدر یعنی شبی که خداوند متعال برای امور مخصوصی آن را آماده کرده است.» و قرآن کریم می‏فرماید: در آن شب «یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکیمٍ» «هر کاری بر طبق حکمت خداوند باری تعالی جدا و تعیین و تنظیم می‏‌شود.»

آیت‌الله العظمی"سیدمحمد حسینی زنجانی" در تفسیر واژه «لیلة القدر» می‌گوید: خداوند متعال یکی از امتیازات قرآن را نزول در شب مبارک معرفی می‌کند. مراد از شب مبارک همان شب قدر است که در ماه رمضان قرار دارد.

وی می‌افزاید: خداوند در سوره دخان به کتاب آشکاری سوگند می‌خورد که در شبی فرخنده فرود آمده است و نیز در آن شب مبارک، هر امر مهمی بر طبق حکمت الهی تفصیل و تبیین می‌شود. پس این شب مهم فرصتی می‌باشد که از رحمت الهی نشأت گرفته است، تا بندگان خدا با مناجات و دعا، پرونده خود را پاک کرده و سرآغازی برای یک زندگی پر برکت باشد.

فلسفه تعدد شب‌های قدر

شب قدر، یعنی شب بزرگ و باعظمت، زیرا در قرآن کریم قدر به معنای منزلت و بزرگی خداوند عالم آمده همچنان که در این آیه می‌خوانیم: «ما قدر و الله حق قدره» آنان عظمت خداوند را نشناختند و حبیش در کتاب وجوه القرآن لیلة‌القدر را به لیلةالعظمه معنا کرده، رمز این بزرگی هم در خود سوره قدر بیان شده است آنجا که می‌فرماید، شب قدر، از هزار ماه بهتر است.

شب قدر، شبی است که در تمام سال هیچ شبی به فضیلت آن نمی‌رسد و عمل در آن بهتر از عمل در هزار ماه است. در این شب برنامه‌های یک سال هر کس مقدر می‌گردد. در شب قدر ملائکه و روح که اعظم ملائکه است به اذن پروردگار، خدمت امام زمان(عج) مشرف می‌شوند و مقدرات هر کس را به امام عرضه می‌دارند.

با استناد به آیه 185 سوره بقره که به نزول یکپارچه قرآن در ماه رمضان اشاره دارد، مشخص می‌شود که این شب در یکی از شب‌های ماه رمضان می‌باشد، ولی اینکه کدام یک از شب‌ها است در قرآن کریم بیان نشده و تنها از روایات می‌توان به برخی روزها اشاره کرد.

حجت الاسلام و المسلمین منصور فرجی در این رابطه به خبرنگار ایسنا، می‌گوید: مشهور این است که شب قدر در دهه آخر ماه رمضان است، به همین دلیل پیامبر اکرم (ص) تمام دهه آخر این ماه را احیا می‌گرفتند که گاهی بین شب‌های بیست و یکم و بیست و سوم یقین شده است. همچنین از امام صادق(ع) روایت شده که شب قدر، شب بیست و یکم و یا بیست و سوم است.

وی تصریح می‌کند: دلیل تعدد شب‌های قدر در روایتی از امام صادق(ع) چنین نقل شده است، تقدیر و مقدرات در شب نوزدهم، تحکیم آن در شب بیست و یکم و امضاء در شب بیست و سوم است. لذا در روایات متعددی بر شب بیست و سوم تکیه شده است.

آیت‌الله‌العظمی حسینی نیز به امضای تقدیرات در شب بیست و سوم اشاره نموده و به این پرسش که آیا در صورت تحکیم مقدرات در این شب، در طول سال هیچ دعایی موثر نخواهد شد؟ می‌گوید: با توجه به روایات « امضا » به معنای صددرصد قطعی شدن مقدرات نیست، بلکه مشروط به عدم دعا و یا عمل صالحی است که از بنده صادر می‌شود. در روایتی از محمد‌بن مسلم، امام معصوم(ع) می‌فرمایند: «فرشتگان و نویسندگان در آسمان مقدرات یک سال را از آنچه که از بلا و نعمت است می‌نویسند، ولی برای خداوند مشیت است که بعضی از مقدرات را پس و پیش و یا محو ثابت کند و سرنوشت اصلی نزد خداوند است». پس می‌توان چنین نتیجه گرفت که اگر در طول سال ارتباط بنده با خدا قطع نشود، می‌تواند با دعا و عمال صالح تغییراتی در آن حاصل نماید.

شبی که مقدرات عالم نوشته می‌شود

در نام‏گذاری شب قدر بیان‌های مختلفی وارد شده است: برخی آن را به معنای شبی با عظمت و بزرگ «لَیْلَةُ‌الْعَظَمَة» (مجمع البیان، ج1، ص 518) گرفته‌‏اند، چرا که قدر در قرآن به معنای منزلت و بزرگی خداوند آمده، در آیه‏ای می‏خوانیم: «ما قَدَرُوا اللهَ حَقَّ قَدْرِهِ»(حج/ 74) ؛ «قدر ندانستند (و نشناختند) خدا را آن‌گونه که حقّ عظمت او بود.»

«قدر» به معنای تقدیر و اندازه‌‏گیری و تنظیم است. این معنی را هم لغت تأیید می‏کند و هم قرآن و روایات. راغب اصفهانی می‏گوید: «لَیْلَةُ الْقَدْرِ اَیْ لَیْلَةٌ قَیَّضَها لِأُمُورٍ مَخْصُوصَة » (المفردات فی غریب القرآن، ص 395)؛ شب قدر یعنی شبی که خداوند متعال برای تنظیم و تعیین امور مخصوصی آن را آماده و مقرّر نموده است.» و قرآن کریم می‏فرماید: در آن شب «یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکیمٍ» (دخان/ 4) «هر کاری بر طبق حکمت خداوند جدا (و تعیین و تنظیم) می‏‌شود.»

آیت‌الله‌العظمی حسینی زنجانی نیز ماه رمضان را «شهر‌الله الاعظم» نامیده و می‌افزاید: خداوند ما را در این ماه به ضیافت خویش دعوت نموده و شب قدر را به‌عنوان هدیه ویژه در سفره خود قرار داده تا بندگانش بهره بیشتری ببرند.

از احادیث فراوانی که در ارتباط با اهمیت شب‌های قدر وجود دارد، چنین بر می‌آید که انسان در این شب‌ها باید به هر شکل ممکن عبادت و راز و نیاز با خالق را از دست ندهد، چرا که در این شب واسطه‌ای بین خالق و بنده وجود ندارد.

رسول خدا(ص) در رابطه با این شب می‌فرمایند: "هرکس شب قدر را احیاء بدارد، تا سال آینده عذاب از او برداشته می‌شود". ایشان همچنین می‌گویند: «هرکه از روی ایمان و برای رسیدن به ثواب الهی، شب قدر را به عبادت بگذراند، گناهان گذشته اش آمرزیده می شود».

امام رضا(ع) نیز در این رابطه فرموده‌اند: خداوند در شب قدر آنچه را از این سال تا سال بعد پیش خواهد آمد، مقدر می‌فرماید، از زندگی یا مرگ، از خوب یا بد یا روزی، پس آنچه خداوند در این شب مقدر فرمود، وقوع آن پیش خواهد آمد. همچنین در حدیثی از پیامبر اکرم(ص) آمده است که نفرین بر کسی که به شب قدر برسد و زنده باشد، ولی آمرزیده نشود.

در این شب‌ها انسان وارد مسیر سرنوشت خود شده و آن را تغییر می‌دهد. گاهی برای طی مسیر مقدرات، بر بال دعا و گاه بر بال عمل می‌نشیند و با درک این شب، از شر نفس خود و شیطان به سوی خالق دست یاری دراز می‌کند، تا همواره نگاهبان او باشد و بتواند ره توشه‌ای از اعمال نیک را برای سفر آخرت خود ذخیره کند.

پنهان بودن شب قدر

شب قدر در طول سال بیش از یک شب نیست، ولی چرا خداوند شب قدر را برای بندگانش نمایان نکرده است؟ امام علی(ع) دلیل مخفی بودن شب قدر را در این می‌داند که مومنان شب‌های بیشتری را قدر بدانند و به آرزوی درک فضیلت آن، به کارهای نیک و عبادات بیشتری بپردازند و از معاصی و زشتی‌ها دوری گزینند و در پرستش خداوند تلاش بیشتری کنند.

جایگاه والای این شب و نقش مهم آن در مهمان سرای الهی و بهره‌وری از برکات و دستاوردهای این ضیافت الهی تا آنجاست که امام صادق(ع) فرموده است: «قلب ماه رمضان، شب قدر است».

کسی که بخواهد ماه رمضان، برای او ماهی زنده، بانشاط، حیات آفرین و سرشار و پربار باشد، باید از این قلب، مواظبت کند. مراقبت از این قلب ممکن است سرنوشت ساز و بیمه کننده همه عمر انسان باشد.

رقم خوردن سرنوشت انسان در شب قدر، در چهارچوب مقدرات او، در علم ازلی خداوند است. به گفته روایات اهل بیت(ع) آنچه در علم حضرت حق، در طول سال برای مردم مقدر است، به صورت برنامه‌ای نوشته شده آشکار می شود که فرشتگان، آن را می نویسند و به امام عصر(عج) تحویل می دهند و این، به تناسب کاری است که انسان در شب قدر انجام می دهد، به گونه ای که کار شایسته در آن، با کار شایسته در عمری طولانی(بیش از هشتاد سال) برابر است.

آیت الله‌العظمی حسینی با بیان این روایت، فلسفه مخفی بودن شب قدر را چنین استدلال می‌کند که اگر بنده در این شب‌ها خداوند را نافرمانی کرد، با علم به شب قدر نباشد، تا تجری و هتک حرمت نشود و این رسم بنا بر رحمت الهی بربندگان است. پروردگار این شب را مخفی نگه داشت، تا دانسته این فرصت رحمت و مغفرت، به معصیت و نافرمانی تبدیل نشود و از عذاب مضاعف مصون باشد.

در کتاب حول‌لیلةالقدر وجوهی برای اختفای این شب ذکر شده است. "اگر این شب معلوم بود، حرمت و عظمت در خور شان را در نظر مردم نداشت. سیره مردمان بر این است که برای هرچه از دید آنان مخفی است احترام بیشتری قائل‌اند. چنانکه احترام‌گذاری آنان بر قبور ائمه و اعتاب آن بزرگواران که در مسیرهای دور و دراز است بیشتر از قبوری است که در شهر و محل سکونت آنهاست و در عزلت و عزت و کرامت است اما در معاشرت یاپی ذلت و مهانت.

چنان که خداوند رضایتش را در طاعت پنهان کرده، تا مردم به همه طاعات روی آورند، غضبش را در میان معاصی پنهان کرده، تا همه از آن بپرهیزند، دوستانش را در میان مردم مخفی کرده، تا همه او را احترام کنند. اجابت را در میان ادعیه پنهان ساخته، تا همه دعا خوانند، اسم اعظم را در میان اسماء خود مخفی ساخته، تا همه اسامی او را بزرگ شمارند و مرگ را پنهان کرد، تا بندگانش در همه حال آماده باشند، شب قدر را نیز مخفی نمود تا راهی برای آمرزش بندگانش باشد.

برخی نیز دلیل مخفی بودن این شب‌ها را چنین استدلال می‌کنند که اگر شب خاصی به نام شب قدر نام برده می‌شد، عده‌ای بر اثر توفیق عبادت و احیای آن، به غرور مبتلا می‌شدند. ولی اگر زمان آن مشخص نباشد، بر اثر مراقبت بیشتر، ملکات فاضله در نفسشان راسخ‌تر می شود و در نتیجه از فیوضات و برکات بیشتری در این شب ها بهره‌مند می‌شوند.

چنانکه از ظاهر سوره قدر برمی‌آید، شب قدر منحصر به زمان رسول خدا نیست و فرشتگان در این شب مقدرات یک سال را نزد ولی مطلق زمان آورده و برایشان عرضه می‌دارند. این واقعیت از روز نخستین خلقت بوده و تا قیامت نیز ادامه خواهد داشت. پس با توجه به این تفاسیر در زمان کنونی که وجود مقدس صاحب عصر (عج) است، تنها صاحب شب قدر هستند.

فضایل شب‌های قدر

آیت‌الله حسینی زنجانی در باره فضایل شب‌های قدر اظهار می‌دارد: در خصوص تفسیر آیه «لیلةالقدر خیر من الف شهر» از امام محمد باقر(ع) سوال شد، پاسخ دادند: عمل صالح در این شب از نماز و زکات و انواع عمل نیک، بهتر از عمل در هزار ماه است که در آن لیله القدر نباشد. همچنین از رسول اکرم (ص) پیرامون شب زنده‌داری شب قدر، نقل است که فرمودند: کسی که شب قدر را شب زنده‌داری کند، تا شب قدر آینده عذاب دوزخ از او دور می‌گردد.

در این شب به خواندن دعاهایی از جمله «جوشن کبیر» و «دعای افتتاح» و «ابوحمزه ثمالی» سفارش شده است، زیرا انسان با یادآوری لطف و رحمت بی پایان خداوند، او را در کنار خود می‌بیند و نور امید در دلش می‌ درخشد.

از دیگر اعمال شب قدر آن است که انسان به نگاهبانان این شب «معصومین» توسل جسته و توفیق بر اعمال و احوال را ذکر کند و تلاش کنند تا با استغفار از گناهان، باران رحمت و بخشش خداوند شامل حالش شود.

امام جمعه ابهر در رابطه با جایگاه این شب می‌گوید: خود‌شناسی عمیق انسان در شب‌های قدر، موجب شناخت خداوند و استفاده مطلوب از فضایل و برکات این شبها می‌شود.

حجت الاسلام "جعفر رحیمی" می‌افزاید: شناخت شب‌های قدر موجب شناخت خود، نظام طبیعت و نسبت انسان با این نظام و شناخت عالم غیب به دلیل حضور ملائک در زمین می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: احیاء شب‌های قدر ریشه تاریخی دارد، چرا که در طول تاریخ اسلام همواره اهل بیت (ع) به احیای شب‌های ماه رمضان پرداخته و در دوره‌های بعد نیز مسلمانان جهت درک مفاهیم قرآن به احیاء این شب‌های مبارک می‌پرداختند.

وی تصریح می‌کند: طبق روایات، در شب قدر ملائکه فوج فوج به زمین آمده و برای اجابت دعاها آمین می‌گویند.

نگاه دوباره خداوند به پرونده انسان‎ها در شب قدر

یک کارشناس دینی می‌گوید: خداوند هر ساله در شب قدر نگاهی دوباره به پرونده انسان‏ها می‎کند و به همین دلیل ممکن است در برخی اراده‎های الهی در این شب تجدید نظر شود.

حجت‎الاسلام "علی آقامحمدی" تصریح می‌کند: در بسیاری از روایات، به‌عنوان نخستین ویژگی شب قدر بر این تأکید شده است که تقدیر امور مردم و سامان بخشی اوضاع در طول سال، در این شب رقم زده می‌شود؛ شبی که سرنوشت و فیصله یافتن همه کارهایی که تا سال آینده پیش خواهد آمد، در این شب فرود می‎آید.

وی خاطرنشان کرد: شاید نزول قرآن در شب قدر نیز به لحاظ همین حجت باشد، از همین جاست که انسان می‎تواند با بهره‌گیری از برنامه‎ای که قرآن آن را ترسیم نموده، سرنوشت خود و زندگی‌اش را در شب قدر عوض کند و برای سال آینده خویش، بهترین سرنوشت و سودمندترین کسب و کار را تحقق ببخشد.

شبی که درهای آسمان باز می‌شود

شب‌قدر، شب وصل است و آداب آن سراسر مقدمه وصال محبوب می‌باشد. امشب شب قدر است.

انتهای پیام