مدیریت منابع آبی به ویژه در کشورهایی با کمبود منابع آبی مانند ایران، از اهمیت خاصی برخوردار است. مدیریت بهینه منابع آب می‌تواند علاوه بر کاهش هزینه‌های اقتصادی ناشی از بحران‌های آبی، منجر به توسعه اجتماعی و فرهنگی جوامع محلی نیز شود. یکی از ابعاد مهم در این زمینه، بهینه‌سازی استفاده از منابع آب سطحی و زیرزمینی است.

در این راستا، استادیار مهندسی آب در شاخه آبیاری و آبادانی دانشگاه زنجان در پاسخ به این سوال که مدیریت آبخیرداری چه تاثیری در آینده کشور و منابع آبی خواهد داشت، اظهار می‌کند: اگر بخواهیم کشور به سمت پایداری حرکت کند، باید به سمت مدیریت پایدار منابع آبی برویم.

حسن اوجاقلو ادامه می‌دهد: اما این مسئله باید از سطح سازمان‌های آب منطقه‌ای استان‌ها شروع شود. بر مبنای مدیریت حوضه آبخیز و تخصیص منابع باید اقدامات درستی انجام شود. با اجرای این طرح‌ها می‌توان به نتایج مثبتی در بخش مدیریت آب رسید.

وضعیت سدهای در حال ساخت در استان زنجان

یکی از راه‌حل‌های اساسی در مدیریت منابع آب، ساخت و بهره‌برداری از سدها است. سدها نه تنها به تأمین آب برای شرب و کشاورزی کمک می‌کنند، بلکه نقش مهمی در مهار سیلاب‌ها و تولید برق دارند. در استان زنجان نیز چندین سد در حال ساخت هستند که می‌توانند تحولی بزرگ در تأمین آب و توسعه زیرساخت‌ها ایجاد کنند.

به گفته کارشناسان آب منطقه‌ای زنجان، سد مشبا حدود ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و انتظار می‌رود در آینده نزدیک به بهره‌برداری برسد. همچنین سد مراش با پیشرفت ۶۷ درصد در شهر دندی در حال ساخت است. این سد با حجم مخزن ۴۰ میلیون مترمکعب، پس از تکمیل، تأمین آب شرب برای شهرهای ماهنشان و دندی و ۱۲۲ روستای مسیر را ممکن می‌سازد.

سد بلوبین نیز با پیشرفت ۸۵ درصد در حال ساخت است و پس از بهره‌برداری، دو شهر حلب و زرین‌آباد از آن برای تأمین آب شرب استفاده خواهند کرد. ۹۲ روستا در این دو شهر نیز تحت پوشش شبکه آبرسانی قرار می‌گیرند.

کارشناسان بر این باورند که احداث سدها در استان زنجان با توجه به کاهش بارش‌ها و وضعیت منابع آبی، بسیار ضروری است و به تأمین پایدار آب در سال‌های آینده کمک خواهد کرد.

نقش سدها در تأمین آب شرب و کشاورزی

در ایران، به ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک، آب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با توجه به کاهش نزولات جوی و بحران کم‌آبی، سدسازی به عنوان یک راه‌ حل اساسی برای تأمین آب شرب و کشاورزی مطرح شده است. سدها می‌توانند در فصول خشک به تأمین منابع آبی کمک کنند و نقش حیاتی در توسعه کشاورزی، تولید برق و کنترل سیلاب‌ها ایفا کنند.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان نیز در این زمینه توضیح می‌دهد: آب شرب استان زنجان به طور عمده از منابع زیرزمینی تأمین می‌شود. در حال حاضر، ۸۰ درصد آب شرب استان از چاه‌های زیرزمینی تأمین می‌شود و این مسئله نشان‌دهنده وابستگی شدید به سفره‌های آب زیرزمینی است که می‌تواند در آینده مشکلات زیادی ایجاد کند.

اکبر باقری درباره سدهای در حال ساخت استان می‌گوید: سدهای در مرحله بهره‌برداری استان اعم سدهای تهم، تالوار، کینه‌ورس و گلابر است.‌

وی با اشاره به اینکه سه سد مشمپا، بلوبین و مراش نیز در حال ساخت است، می‌افزاید: با توجه به وضعیتی که استان در حوزه منابع آبی دارد، ساخت سدها در دستور کار قرار گرفته است.

او ادامه می‌دهد: طبق آمار کارشناسان آب منطقه‌ای استان زنجان با توجه به کاهش بارندگی‌های سال‌های اخیر مجبور به استفاده از این منابع هستیم و در حال حاضر ۸۰ درصد آب شرب مناطق مختلف استان از طریق منابع زیرزمینی تأمین می‌شود.

باقری می‌گوید: از طرفی میزان مصرف سالانه آب آشامیدنی در شهر زنجان ۴۳ میلیون مترمکعب است و طبق آمار گرفته شده میزان مصرف روزانه آب در زنجان ۲۵۰ لیتر است اینکه صرفه‌جویی داشته باشیم برای آیندگان‌مان حائز اهمیت است‌.

محمدرضا رحمن‌نیا مدیرکل هواشناسی استان زنجان نیز می‌گوید: میانگین بارش‌ها در استان سالانه ۳۱۵ میلی‌متر است.

چالش‌های موجود در تأمین آب و تأثیرات اجتماعی و فرهنگی

سدها و منابع آبی می‌توانند تأثیرات عمیقی بر جوامع محلی داشته باشند. تغییرات در منابع آبی می‌تواند تأثیرات فرهنگی و اجتماعی بر جوامع محلی بگذارد، به‌ویژه در مناطقی که وابستگی زیادی به کشاورزی دارند. در بسیاری از مناطق، ایجاد سد و منابع آبی جدید باعث تغییر در شیوه‌های کشاورزی، بهبود کیفیت زندگی و ایجاد اشتغال می‌شود، به‌ویژه در مناطق خشک، سدها می‌توانند منجر به افزایش تولید کشاورزی و رونق اقتصادی شوند.

کارشناسان معتقدند که احداث سدها و توسعه منابع آبی می‌تواند به کاهش مهاجرت‌های روستایی و افزایش اشتغال کمک کند. جایی که آب باشد، کشاورزی رونق خواهد گرفت و این مسئله می‌تواند بهبود کیفیت زندگی مردم محلی را به دنبال داشته باشد.

یکی از پیامدهای کاهش آب‌های زیرزمینی علاوه بر تاثیر بر اکوسیستم و افت سطح آب، فرونشست زمین خواهد بود که می‌تواند به تخریب زیرساخت‌ها و کاهش کیفیت زمین‌های کشاورزی منجر شود.

لذا در این مهم باید به تعادل بین استفاده از آب‌های سطحی و زیرزمینی توجه شود. بهینه‌سازی استفاده از آب‌های موجود و جلوگیری از برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی می‌تواند به حفظ منابع آبی کمک کند.

مدیریت حوزه آبخیرداری  به مجموعه اقداماتی اطلاق می‌شود که به منظور حفظ و بهبود کیفیت و کمیت منابع آب در یک حوزه آبخیز انجام می‌شود. این نوع مدیریت می‌تواند تأثیرات قابل توجهی در پیشگیری از رخدادهای منفی و صرفه‌جویی در منابع آبی داشته باشد. 

در این باره یک کارشناس آبخیزداری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری استان زنجان می‌گوید: معمولا رخدادهای طبیعی به طور دقیق قابل پیش‌بینی نیستند، ولی با استفاده از خصوصیات و شاخص‌هایی می‌توان سیستم‌های پایش و هشدار بصورت نرم افزاری و سخت افزاری ایجاد و خسارات را به حداقل رساند.

عباس میرقاسمی با اشاره به مدیریت منابع زیرزمینی می‌افزاید: با طراحی مناسب حوضه‌های آبخیز و ایجاد ساختارهای مناسب (مانند سدها، بندها و مخازن) می‌توان از شدت سیلاب‌ها کاست و به مدیریت بهتر آب‌های سطحی کمک کرد.

بحران آب و کاهش منابع آبی زیرزمینی

یکی از مشکلات بزرگ در استان زنجان و دیگر مناطق خشک کشور، کاهش سطح منابع آبی زیرزمینی است. استفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی می‌تواند باعث افت سطح آب و فرونشست زمین شود. این مسئله علاوه بر تأثیرات منفی بر اکوسیستم می‌تواند به تخریب زیرساخت‌ها و کاهش کیفیت زمین‌های کشاورزی منجر شود.

از سوی دیگر، افزایش فرونشست زمین می‌تواند به تخریب زیرساخت‌ها و کاهش ظرفیت زمین‌های کشاورزی برای تولید محصولات کشاورزی منجر شود. این تهدیدات نیازمند مدیریت دقیق منابع آبی و اجرای برنامه‌های پیشگیرانه است.

اهمیت مدیریت منابع آبی برای آینده کشور

در نهایت، با توجه به بحران کم‌آبی که کشور با آن مواجه است، مدیریت منابع آبی به ویژه در حوزه آبخیزداری و سدسازی از ضروریات است. باید به‌طور جدی به استفاده بهینه از منابع آبی، حفظ و نگهداری آن‌ها توجه کرده و برنامه‌ریزی‌های مناسبی برای مقابله با بحران‌های آبی انجام دهیم. با بهبود مدیریت منابع آب و تکمیل پروژه‌های سدسازی می‌توانیم در مسیر توسعه پایدار گام برداریم و از منابع آب به‌طور بهینه استفاده کنیم.

انتهای پیام