«اگرچه در گذشته آن مقبره و برخی یادگارهای تاریخی دیگر موجود در آنجا را دیده بودم، اما این‌بار، هم به‌خاطر اهتمام به جانب مهم فرهنگی و تاریخی آن و هم به‌خاطر کارهای خوب آبادانی و زیباسازی که در آن انجام شده است و هم به‌خاطر خبرهای اسف‌انگیزی که از غارت ذخیره‌ی کم‌نظیر موجود در این منطقه به من رسیده بود، آن را با دقتی بیشتر و انگیزه و میل و شوری مضاعف نگاه کردم. اکنون احساس من آن است که دولت موظف است با همت به کار در این بخش بپردازد و آنچه تاکنون شده، بسی کمتر از اندازه بایسته است. به امید دنبال‌گیری و با سپاس از مسوولان و پژوهشگران.»

به گزارش خبرنگار سرویس میراث فرهنگی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، جمله‌ی بالا نوشته‌ی مقام معظم رهبری پس از بازدید ایشان از شهر تاریخی توس، حدود 17 سال قبل، یعنی سال 1375 است؛ بازدیدی که به‌دنبال آن بسیاری از دستگاه‌های دولتی موظف شدند برای رسیدگی به بزرگترین شهر تاریخی ایران، آستین‌ها را بالا بزنند؛ آستین‌هایی که برخی تا نیمه بالا رفت و برخی حتا یک تا هم نخورد، تا خیال «توس» و دوست‌داران فردوسی را قدری آرام کند.

به‌دنبال سفر مقام معظم رهبری به توس، عالی‌ترین مرجع فرهنگی کشور، یعنی شورای عالی انقلاب فرهنگی هم خود را موظف دانست که کاری برای توس انجام دهد. بنابراین تشکیل «شورای احیای مجموعه‌ی فرهنگی - تاریخی توس» در اواسط سال 1378 در دستور کار این نهاد قرار گرفت، تا برای احیای توس سیاست‌گذاری کند و دولت نیز برای این اقدام، اعتبارات لازم را اختصاص دهد.

در آن زمان وظایف این شورا، بررسی و تعیین سیاست‌های کلی در زمینه‌ی احیای مجموعه‌ی فرهنگی - تاریخی توس و آرامگاه فردوسی، بررسی، تصویب و تعیین اولویت‌ها و پیشنهادهای ارائه‌شده از سوی ستاد برنامه‌ریزی و هماهنگی این مجموعه و نظارت بر حسن اجرای برنامه‌های مصوب تعیین شد و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان رییس شورا، رییس سازمان برنامه و بودجه، وزیر مسکن و شهرسازی، استاندار خراسان، قائم‌مقام تولیت آستان قدس رضوی، نماینده‌ی مجمع نمایندگان استان خراسان در مجلس شورای اسلامی، رییس سازمان میراث فرهنگی کشور به‌عنوان دبیر شورا موظف به بررسی و پیگیری این اقدامات شدند.

ولی بعد از پیگیری‌هایی که برخی دوست‌داران این شهر تاریخی در آن زمان انجام دادند، پس از تصویب این مصوبه، مسوولان استان خراسان رضوی و سازمان میراث فرهنگی اهتمام جدی و پیگیری‌های لازم را در این زمینه نداشتند و این مصوبه نیز به بایگانی فراموش‌شده‌ها پیوست.

پس از آن بود که مشکلات این شهر تاریخی، نه‌تنها کمتر، که چند برابر شد. تصویب مصوبه‌های بی‌شمار برای توس، تأکید بیشتر بر نصب دکل‌های توس پشت آرامگاه فردوسی که این محوطه‌ی تاریخی را از نظر منظری با مشکل روبه‌رو کرد، ادامه‌ی ساخت‌وسازهای بی‌رویه‌ی مجاز یا غیرمجازی که باعث نابودی بافت تاریخی این منطقه‌ی تاریخی شد، یا حتا گازکشی در شهر تاریخی توس، که باعث شد همه‌ی ساخت‌وسازهایی که روزی قول داده شده بود تا عرصه‌ی باستانی این شهر را ترک کنند، ماندگار شوند. سال‌ها روال به همین صورت ادامه یافت و هشدارها از سوی کارشناسان و دوست‌داران میراث فرهنگی راه به جایی نبردند.

سرانجام، توجه دوباره‌ی مقام معظم رهبری به این شهر تاریخی، امید به دل‌ها تاباند. این‌بار از طرف دفتر مقام رهبری، یکی از مهمترین بهانه‌های متولیان و مسوولان بزرگترین شهر تاریخی کشور، یعنی کمبود اعتبار برطرف شد، دی‌ماه 1390 تصویب شد تا اعتباری معادل 30میلیارد ریال به این منطقه اختصاص یابد و سرانجام در مهرماه 1391 ابلاغ شد تا بهانه‌ها برای کمک به این بافت تاریخی از بین ببرد و مشکلات این مجموعه و آرامگاه فردوسی برطرف شوند.

در آن زمان با ابلاغ این اعتبار، مسوولان میراث فرهنگی به بررسی اولویت‌ها برای سامان‌دهی توس پرداختند و سرانجام اعلام شد که توس مرمت می‌شود.

تکمیل سنگ‌فرش باغ آرامگاه، اجرای جدول‌گذاری و آسفالت بلوار پردیس، تکمیل تأسیسات الکتریکی و مکانیکی اجراشده‌ی داخل آرامگاه، اجرای روشنایی بلوار پردیس از سه‌راه فردوسی تا آرامگاه، احداث فاز اول سالن همایش، مرمت اضطراری بنای هارونیه و نورپردازی فضای سبز، تکمیل پروژه‌ی بلوار توس تا ورودی کشف‌رود، مرمت و بازسازی برج توس، محوطه‌سازی باغ آرامگاه فردوسی، فراخوان مطالعه و پژوهش چهره‌های شاخص شاهنامه، مهیا کردن امکانات دانشگاهی، ایجاد فضای ورزشی و احداث بازارچه از جمله برنامه‌ریزی‌ها برای هزینه‌کرد این اعتبار میلیاردی بود.

به گزارش ایسنا، در حالی که علاوه بر تصویب اختصاص اعتبار سه‌میلیارد تومانی یادشده برای توس، اختصاص اعتبارهایی مانند دومیلیارد تومان برای اقدامات فرهنگی، 5 / 1 میلیارد تومان بودجه‌ی عمرانی در دو تا سه سال گذشته، دومیلیارد و ۴۰۰میلیون تومان از بودجه‌ی ملی و استانی و یک‌میلیارد و ۱۶۰میلیون تومان از مصوبات سفر رییس‌جمهور به توس در سال گذشته تصویب شد. از یک سو، اختصاص چند درصدی این اعتبارات و از سوی دیگر، برنامه‌هایی که برای هزینه‌کرد این اعتبارات تصویب شده‌اند یا می‌شوند اهمیت ویژه‌ای دارند، آن هم برای جهانی کردن بزرگترین شهر تاریخی ایران.

هرچند با جست‌وجویی کوتاه در اینترنت، خبرهای زیادی با عناوینی مانند «توجه ویژه به منطقه توس» می‌توان پیدا کرد، اما با این وجود عناوینی مانند «توس در حال مرگ» پرتعدادتر از مطالب مربوط به رسیدگی به این منطقه‌ی تاریخی است.

از مهمترین مشکلات شهر تاریخی توس آن‌طور که مسوولان و دوست‌داران میراث فرهنگی می‌گویند، تملک اراضی تاریخی این محوطه بود که مردم را در امرار معاش با مشکلات زیادی روبه‌رو کرد و ساخت‌وسازهای غیرمجازی که در این منطقه باید جلوی آن‌ها گرفته می‌شد، هرچند هزینه کردن برای اقدامتی مانند اجرای روشنایی بلوار پردیس یا ایجاد فضای ورزشی و احداث بازارچه هم می‌تواند اهمیت داشته باشد، اما آیا ارزش آن بیشتر از تملک اراضی در دست مردم و نجات‌بخشی محدوده‌های تاریخی بود؟

از سوی دیگر، در طول سال‌های گذشته، مجلس در دو سال پیاپی مصوبه‌ای را در قانون بودجه لحاظ کرد که اراضی مورد نیاز دو اثر تاریخی شهر توس و قلعه‌ی فلک‌الافلاک خریده و آزادسازی شود، ولی باز هم مشخص نیست که این مصوبه در چه حد اجرایی شده است؟

یا زمانی‌ که «سیدحسن موسوی» که در دور چهارم سفر استانی هیأت دولت به خراسان رضوی هنوز ریاست سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور را برعهده داشت، در نشست با اعضای شورای روستاهای منطقه‌ی تاریخی توس، یکی از راهکارهای مهم برای رفع مشکلات چند ساله‌ی منطقه‌ی تاریخی توس را الحاق این منطقه به شهر مقدس مشهد دانست. هرچند خبر رسید که این مصوبه اجرایی شد، اما با این اتفاق نیز توس هنوز در بلاتکیلفی ماندن یا نابودی دست و پنجه نرم می‌کند.

با الحاق توس به مشهد می‌خواستند ظرفیت‌هایی در خارج از عرصه‌ی ۳۶۰ هکتاری شهر توس ایجاد کنند تا به موجب آن، بخشی از حجم کار موجود در این منطقه کمتر و امکان مدیریت بهتر فرهنگی و تاریخی بر آن فراهم شود، ولی چه اتفاقی افتاد؟ آیا مهمترین هدف برای نجات توس یعنی کنترل ساخت و سازهای غیرمجاز و ایجاد روستاهایی متناسب با شخصیت فردوسی و شأن بزرگان توس نتیجه داد؟

حتا مسوولان میراث فرهنگی هم یکی از مهمترین مشکلات در این بافت تاریخی را نبود برنامه‌ی مدون برای مدیریت این منطقه در میراث فرهنگی می‌دانستند. موسوی در آن جلسه تأکید کرد که اگر قرار است کاری برای منطقه‌ی تاریخی توس و آرامگاه فردوسی انجام شود باید تا پایان دولت دهم شکل گیرد. او همچنین از اعضای شورای روستاهای منطقه‌ی تاریخی توس و سرپرست وقت اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری خراسان رضوی خواست که یک طرح مهندسی‌شده‌ی فرهنگی به‌عنوان مطالبات مردم توس تهیه و به دولت ارائه کنند.

انتهای پیام