روستای «سهیلی» همسایه‌ی جنگل «حرا» که تا چند وقت پیش منطقه‌ای ناشناخته برای گردشگرانی بود که به قشم سفر می‌کنند، حالا با پشتکار اهالی روستا، نوعی متفاوت و جدید را از گردشگری تجربه می‌کند و حتا از آن بدون هرگونه آسیب زیست‌محیطی و اجتماعی، درآمدزایی هم دارد، نوعی از گردشگری که در ایران، بیشتر شبیه شعار است.
مینو حسنی‌اصفهانی - مدرس، کارشناس و پژوهشگر حوزه‌ی گردشگری - در یادداشتی با عنوان «تجربه‌ای نو در گردشگری جامعه‌محور؛ روستا و اسکله‌ی سهیلی» که آن را در اختیار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) قرار داده، به توسعه‌ی گردشگری روستایی با محوریت جامعه‌ی محلی در روستای سهیلی در جزیره‌ی قشم پرداخته است، اتفاقی که به‌ندرت در روستاهای گردشگری ایران رخ می‌دهد و تقریبا شبیه یک پدیده‌ی آرمان‌گرایانه در کشور است.
او در این یادداشت آورده است: یکی از تکنیک‌های جدید برنامه‌ریزی در گردشگری «برنامه‌ریزی جامعه‌محور» است که در دهه‌ی گذشته بسیار مورد توجه برنامه‌ریزان و متخصصان صنعت گردشگری در دنیا قرار گرفته است. در این روش از همان مراحل ابتدایی تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی، توجه ویژه‌ای به ساکنان منطقه می‌شود که آن‌ها را مردم بومی یا جامعه‌ی محلی می‌نامند.
اصل مهم در این روش، درگیر شدن مسوولان محلی و مردم بومی در مراحل مختلف تصمیم‌گیری، اجرا یا حتا ارزیابی است. هدف از این روش شناسایی نیازهای اقتصادی و محرومیت‌های اجتماعی جامعه‌ی محلی و هدایت جریان گردشگری به سمت و سوی کاهش یا در ایده‌آل‌ترین حالت، برطرف کردن این کمبودهاست.
از طرفی، گردشگری جامعه‌محور به هیچ وجه به معنی کم‌رنگ شدن نقش مسوولان دولتی نیست. برنامه‌ریزی، ارائه‌ی حمایت و مشاوره‌ی تخصصی به بومیان در رشته‌های مرتبط با گردشگری، سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه و از همه مهم‌تر، ارزیابی و نظارت، برعهده‌ی بخش دولتی است. نمونه‌های موفق و کاملا اجراشده از گردشگری جامعه‌محور در جهان اگرچه زیاد است، اما در اندازه‌های کوچک و کشورهایی مانند هندوستان، آفریقای جنوبی یا مالزی بیشتر در سطح روستاها، اما در تعداد زیاد، تجربه‌های موفقی داشته‌اند.
در ایران نیز نمونه‌های انگشت‌شماری هستند که جامعه‌ی محلی، گردشگری جامعه‌محور را تا حدودی در آن‌ها تجربه کرده است، مانند روستا و اسکله‌ی «سهیلی» که در جزیره‌ی قشم و در نزدیکی جنگل دریایی حرا قرار دارد. اسکله‌ی سهیلی در قسمت شمال غربی جزیره‌ی زیبای قشم و در قسمت جنوب شرقی جنگل‌های حرا بین اسکله‌ی «گورزین» و اسکله‌ی «طبل» واقع شده است.
روستای سهیلی اگرچه تا یکی دو سال قبل روستایی دورافتاده و ناشناس حتا برای بسیاری از مسافران علاقه‌مند به جزیره بود، ولی در تعطیلات نوروز 1392 به مقصدی شناخته‌شده تبدیل شد. بسیاری از تغییرات توسط تصمیم‌گیران و مسوولان بومی از جمله دهیاری و شورای اسلامی، شورای حل اختلاف روستا، ذی‌نفعان بومی مانند شرکت تعاونی قایق‌رانان روستا، خود ساکنان روستا اتفاق افتاد که البته در این طرح، آموزش، مشاوره و ایجاد بسترهای فکری توسط ادارات مربوطه در سازمان منطقه آزاد قشم مانند اداره‌های ژئوپارک و محیط زیست، مدیریت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و دیگر بخش‌های مرتبط دولتی در چندماه قبل از شروع فصل پُر گردشگر، تأثیر بسیاری داشت.
اما آنچه قابل توجه است، اهتمام و پشتکار مردم بومی روستای سهیلی در مقایسه با دیگر روستاهای جزیره، در ایجاد گردشگری به شکلی متفاوت و جدید است. نوعی از گردشگری که در ایران بیشتر به شعار تبدیل شده است؛ درآمدزایی از طریق گردشگری با حداقل آسیب زیست‌محیطی و اجتماعی.
اگرچه اقدامات به نظر، بسیار ابتدایی و ساده بوده‌اند؛ اما همین تغییرات کوچک می‌تواند شروع موفقیت‌آمیزی باشد برای ادامه‌ی جریان بزرگتری از گردشگری جامعه‌محور و دستیابی به گردشگری پایدار. گردشگری پایدار در ایران بسیار آرمان‌گرایانه به نظر می‌رسد؛ اما تجربیات کشورهای دیگر نشان می‌دهد که با استفاده از اقدامات کوچک و تکنیک‌های ساده نیز می‌توان بستر پایداری را در گردشگری ایجاد کرد.
پس از داغ شدن تب «گردشگری روستایی» در کشور در سال پیش، بهتر است نگاهی کنیم به کارنامه‌ی گردشگری در روستاهایی که خواسته یا ناخواسته شناسایی، معرفی و سپس درگیر هرج و مرج گردشگری بی‌برنامه شده‌اند. در این میان، روستاهایی هستند که اگرچه در فهرست بلند بالای روستاهای هدف گردشگری قرار ندارند، اما توانسته‌اند با بهره‌گیری از آموزش و برنامه‌ریزی محلی و درک درست گردشگری، قدمی موثر در اشتغالزایی، کاهش فقر و ایجاد تجربه‌ای لذت‌بخش برای گردشگران بردارند.
بی‌شک ادامه‌ی این جریان در گرو ادامه‌ی همکاری نزدیک بخش‌های دولتی و مردم روستای سهیلی برای ایجاد زیرساخت‌های مادی و غیرمادی و امکانات مورد نیاز در اسکله و روستاست.
انتهای پیام
نظرات