رييس مركز تحقيقات اسلامي مجلس شوراي اسلامي معتقد است: بدون ارائه و تبيين نظرية‌المسجد هرگونه تلاش و كوشش در جهت احياء و شناخت چالش‌هاي مسجد و آسيب‌هاي متوجه به آن فعاليت علمي دقيقي نخواهد بود.
حجت‌الاسلام والمسلمين احمد مبلغي در گفت‌وگو با خبرنگار دين و انديشه خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، با اشاره به چالش‌هاي پيش روي مساجد در جامعه خاطرنشان كرد: مسجد در صدر اسلام با يك نگاه كلان و برخوردار از جايگاه تاثيرگذار اجتماعي تاسيس شد و اين جايگاه و نگاه در طول تاريخ دستخوش تغيير و تحول شد، به طوري كه گاه اين جايگاه، كوچك و گاه از چارچوب كاري خود خارج شده است و گاهي كار ويژه‌اش را به دليل نگاه‌هاي خاصي كه در تاريخ شكل گرفته از دست داده است.
وي با بيان اين‌كه «ابتدا بايد نظريه مسجد را ارائه و تبيين كنيم» گفت: بايد ببينيم مسجد در اسلام با چه اهداف، كارويژه‌ها، دامنه قلمرو و با چه ماهيتي تاسيس شده است، يعني مشكل اصلي ما اين است كه نظرية‌المسجد نداريم.
رييس پژوهشگاه مطالعات تقريبي افزود: در كل ديدگاه‌ها و نگاه‌هايي نسبت به مسجد وجود دارد، اما يك نظريه كامل و علمي نسبت به آن ارائه نشده است، بنابراين اقدام اول اين است كه اين نظريه را ارائه كنيم، زيرا تا مادامي كه اين نظريه ارايه نشده است هرگونه تلاش و كوشش در جهت احياء و شناخت چالش‌هاي مسجد و آسيب‌هاي متوجه به آن فعاليت علمي دقيقي نخواهد بود.
مبلغي تصريح كرد: بايد بر اساس يك شاخص ببينيم چه آسيب‌ها، چالش‌ها و فرصت‌هايي براي مسجد وجود دارد تا براي آن‌ها برنامه‌ريزي كرده و چشم‌اندازي براي احياء مسجد در نظر بگيريم.
وي با اشاره به اين‌كه «در غياب چنين نظريه‌اي پرداختن به هرگونه فعاليت علمي و عملي پيرامون مسجد از استاندارد لازم علمي برخوردار نخواهد بود» گفت: اگر چنين نظريه‌اي ارائه نشود و استانداردهاي لازم و علمي در آن رعايت نگردد چه بسا در مواردي نتيجه معكوس به بار بياورد.
رييس مركز تحقيقات اسلامي مجلس در ادامه با ارائه اين پيش فرض كه مسجد از يك محوريت اجتماعي و انعطاف درمواجهه با حوادث اجتماعي برخوردار بوده است، افزود: يكي از مولفه‌هاي آن نسل پذيري مسجد بوده است. يعني مسجد به گونه‌اي در اسلام تعريف و تاسيس شده است كه بتواند با نسل‌ها و نيازهاي آن‌ها مواجه‌‌ي درستي داشته باشد.
مبلغي ادامه داد: اگر اين نگاه را بپذيريم بايد بگوييم كه مساجد امروز نتوانسته‌اند به گونه‌اي شكل گيرند و حوزه‌هاي فعاليتي آن‌ها به گونه‌اي باز تعريف نشده كه پذيراي نسل‌ها باشد و بيشتر نسل‌هاي قديمي‌تر را نمايندگي كرده است و اين بزرگترين آسيب و چالشي است كه امروز مساجد با آن روبرو هستند.
وي با بيان اين‌كه «همواره كساني كه خواسته‌اند نوعي آشتي بين مسجد و نسل جديد ايجاد كنند از آنجا كه نگاه و برنامه‌ريزيشان مطابق با نگاه‌هاي سنتي و مربوط به نسل‌هاي كهنه بوده، نتوانسته‌اند به نتيجه برسند» خاطرنشان كرد: اين افراد اگر توانسته‌اند يك الفت و انسي با بعضي از طيف‌هاي نسل جديد و مسجد برقرار كنند، بيشتر يك صورت آرايي بوده تا اين‌كه يك ماهيت سازي باشد. بنابراين بيشترين مشكل در ارتباط با مسجد در اين است كه كارويژه‌هايش با نگاه به مناسبت در حال نوشونده تعريف و بازتعريف نشده است.
اين پژوهشگر مسائل ديني و اجتماعي ادامه داد: همين عامل باعث شده نسل‌هاي جديد نتوانند با مسجد تعامل و ارتباط پيدا كنند و اين مادر مشكلات ديگر است. زيرا تا مادامي كه در مسجد بازتوليد افكاري در تناسب با مناسبات گذشته انجام مي‌گيرد و نسبت به نيازهاي نوشونده و جديد يك نگاه و نظر فعال ارائه نمي‌شود، طبيعي است كه مساجد، آن رونق لازم، محوريت، كاركردهاي فعال، پويا و پرجاذبه را ايفا نكنند.
مبلغي در عين حال يادآور شد: بايد توجه كرد كه مهمترين و اساسي‌ترين كارويژه مسجد، توليد ذكر خداست يعني مسجد جايگاهي براي ذكر خداوند است، اما اين جايگاه با نگاه‌هاي سنتي و نوع رابطه گرفتن‌هاي مسجد با نسل‌هاي قديم حاصل نمي‌شود و مسجد هميشه مكاني است كه از طرفي ارتباط اساسي آن با الله است و از طرفي ديگر با مردمي ارتباط دارد كه در حال تحول و تبديل شدن به نسل‌هاي جديد هستند.
وي با بيان اين‌كه «ارتباط با ناس و نسل براي مسجد يك مولفه اساسي است» تصريح كرد: اين مولفه هنوز براي مساجد ما شكل نگرفته است در حالي كه همان گونه كه بيت‌الله الحرام با مردم ارتباط دارد و مي‌تواند در يك فضاي كلي مردم را پذيرا باشد مساجد نيز بايد اين كاركرد را داشته باشند اما اين مولفه خوب محقق نشده است.
رييس پژوهشگاه مطالعات تقريبي با تاكيد بر اين‌كه «كار ويژه اصلي مسجد توليد ذكر خدا در حد گسترده و وسيع است» افزود: مشكل ما اين است كه از مسجد نگاه‌هاي جسته و گريخته و رها از هم و غيرمنظومه‌اي داريم كه آن‌ها را تبديل به نظريه نكرده‌ايم و حتي در فهم چالش‌هاي فراروي مسجد دچار اشتباه هستيم و راهكارهايي كه ارائه مي‌دهيم عملا راه به جايي نمي‌برد و نوعي در جا زدن و صورت آرايي است.
وي تصريح كرد: بايد مسجد را بازتعريف كنيم و اين نيازمند است كه مسجد از ابعاد تربيتي، فقهي، كلامي، روانشناختي اجتماعي، تمدني و .... به صورت دقيق نه به صورت شعاري سطحي و ادعايي بازتعريف شود و بايد سال‌ها روي آن مطالعه دقيق صورت گيرد تا همه‌ي آن‌ها به يك نظريه ختم شود.
مبلغي در پايان با تاكيد بر ضرورت تبيين و ارائه نظرية‌المسجد گفت: به سبب نبود نظريه مسجد همواره وارونه نتيجه مي‌گيريم و گاه خود مساجد معدن اختلاف مي‌شوند در حالي كه مراتب مسجد، وحدت و تعدد آن مباحث مهمي است كه مطالعه اساسي، بنيادين و جامعه شناختي مي‌طلبد. اين موضوعات چالش اساسي است كه فرا روي مساجد قرار دارد.
انتهاي پيام
نظرات