هفدهمين برنامه نقد نغمه روز گذشته ـ ‌6 آذر ـ با بررسي آلبوم«پوئم سمفوني خرمشهر و حلبچه» ساخته هوشنگ کامکار در فرهنگسراي شفق برگزار شد. به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)،در اين نشست، کياوش صاحب نسق به عنوان منتقد، هوشنگ کامکار در مقام آهنگساز اين اثر و ابوالحسن مختاباد به عنوان کارشناس مجري برنامه در حضور علاقمندان و اهالي موسيقي به گفتگو پيرامون اين آلبوم پرداختند. در ابتداي اين برنامه و پيش از آنکه به موضوع نقد آلبوم پرداخته شود، ابوالحسن مختاباد ضمن انتقاد از وضعيت موجود جامعه موسيقي گفت: طي صحبت‌هايي که با آقاي کامکار نيز داشتيم ايشان هم تاکيد داشتند که متاسفانه به نظر مي‌رسد جامعه موسيقي ما دچار نوعي رخوت شده و هيچ واکنشي نسبت به آثار جدي مانند آلبوم «پوئم سمفوني خرمشهر و حلبچه» از خود نشان نمي‌دهد. کارشناس مجري برنامه در ادامه افزود: مصداق بارز اين مطلب نيز حضور کم رنگ اهالي موسيقي در چنين جلسه نقدي است. متاسفانه با وجود اطلاع‌رساني‌هايي که صورت گرفته نه تنها فعالان عرصه موسيقي که دانشجويان موسيقي نيز البته به استثناي تعداد معدودي جايشان در اين جلسه خالي است. مختاباد در مورد اين اثر هوشنگ کامکار نيز گفت: آلبوم«پوئم سمفوني خرمشهر و حلبچه» با سرمايه گذاري بانک گردشگري توليد شده است. در واقع اين براي اولين بار است که يک نهاد اقتصادي بر روي يک اثر موسيقي جدي سرمايه گذاري کرده و اميدواريم اين حرکت آغازي براي اينگونه حمايت‌هاي مالي از آثار جدي در تمامي ژانرهاي موسيقي باشد. سپس پوئم سمفوني خرمشهر براي حاضران در نشست پخش شد و هوشنگ کامکار در ادامه گفت: من نيز به عنوان مقدمه برنامه بايد از برگزار کنندگان چنين نشست‌هايي تشکر کنم و بگويم مهمترين جايي که مي‌بايست در مورد آثار جدي صحبت شود چنين جلسات است؛ اما متاسفانه جاي همه دوستان و اهالي موسيقي در اين برنامه خالي است. اين آهنگساز همچنين ضمن گلايه از فقدان نقدهاي جدي درعرصه مطبوعات نيز تصريح کرد: متاسفانه در عرصه مطبوعات نقد جدي بر آثار توليد شده يا کنسرت‌هايي که برگزار مي‌شود را شاهد نيستيم. دوستان مطبوعاتي تنها به گزارش اتفاقات مي‌پردازند و اين در حالي است که دوستان ما کنسرت‌هايشان را با ايرادهاي بسيار زيادي برگزار مي‌کنند که مي بايست نقد شوند. در بخش ديگري از اين نشست کياوش صاحب نسق نيز به عنوان منتقد برنامه گفت: آقاي کامکار در طول سال‌هاي گذشته مسيري را در آهنگسازي طي کرده که نسل ما به طور مشخص آغاز آن را با آلبوم«در گلستانه» با صداي شهرام ناظري به ياد مي آورد. از آن زمان تا به امروز آثار متفاوتي را از اين آهنگساز شاهد بوده‌ايم که آخرين آنها همين پوئم سمفوني خرمشهر و حلبچه محسوب مي‌شود. اين منتقد افزود: مشکل‌ترين اتفاقي که به طور مشخص در بخش پوئم سمفوني خرمشهر مد نظر بوده روايت حماسه فتح خرمشهر همراه با مرثيه نبود ياران سفر کرده است. خوب اين اتفاق تضاد مهمي را به همراه دارد که در آهنگسازي کار آهنگساز را بسيار دشوار مي‌کند. وي ادامه داد: برداشت من اين است که پوئم سمفوني خرمشهر با خلوص نيت خاصي ساخته شده است؛ زماني که براي نقد اين آلبوم تماس گرفتند گفتم بايد آن را بشنوم بعد پاسخ قطعي براي حضور در نقد آن بدهم. وقتي همان ‌5 دقيقه اول کار را شنيدم معطل نکردم و تماس گرفتم و گفتم حتما براي صحبت کردن درباره اين اثر خواهم آمد. اين استاد دانشگاه تصريح کرد: در واقع اين قطعه بسيار رو راست در مورد خرمشهر صحبت مي‌کند. پوئم سمفوني خرمشهر طرح غم را براي مخاطب فراهم نمي‌کند؛ بلکه از طريق يک سري خاطرات موسيقايي، ما را يک راست روي نوحه‌اي فرود مي‌آورد که با خاطرات ما از حماسه خرمشهر عجين شده است. چنين حرکتي من را نگران مي‌کرد که آيا مي‌تواند به درستي از عهده کار برآيد يا نه؟ کياوش صاحب نسق همچنين گفت: استفاده از موسيقي محلي در کنار ساختاري از موسيقي کلاسيک باعث به وجود آمدن دوگانگي از انگاره‌هاي مختلف موسيقايي در اين اثر شده که مي‌توانيم آنها را بشنويم. وي در ادامه افزود: حتي به فضاي همايون و شوشتري که در ‌5 دقيقه ابتدايي اين اثر مانند يک مقدمه به صورت بسيار درخشاني نوشته شده اشاره مي‌کنم و معتقدم مي‌شود آن را مانند يک اثر مستقل نيز بررسي کرد. اين آهنگساز همچنين افزود: زماني که به اجراي اشعار در اين اثر مي‌رسيم و مي‌شنويم که مردان و زناني مي‌خوانند«اي شهر دليرانت کو» اين فضا با ساز«ني» آغاز مي‌شود و بلافاصله ما را به سمت بازخواني روايتي از يک اتفاق مي‌برد و اين شعر را در ذهن تداعي مي‌کند که«بشنو از ني چون حکايت مي‌کند/ از جدايي‌ها شکايت مي‌کند.» اين استاد دانشگاه در مورد ساير موارد ساختاري اين پوئم سمفوني ادامه داد: ضربه‌هاي متعدد و متضادي که در ادامه اثر مي‌شنويم بلافاصله تصاوير منقطع و متضادي را از فضاي خرمشهر پيش‌روي ما رديف مي‌کند. در برش نهايي نيز با همان تضادي که در کليت اثر مشاهده مي‌شود شيريني نهايي پيروزي، ما را به ياد تلخي از دست دادن ياران مي‌اندازد. در ادامه صاحب نسق به طرح اين سئوال از هوشنگ کامکار پرداخت که: نحوه به کارگيري صداي سازها به خصوص سازهاي بادي چوبي و ساير نکات فني، اين انگاره را در ذهن ايجاد مي‌کند که نوحه خوانده شده در مرکزيت پوئم سمفوني قرار مي‌گيرد. تصوير ذهني و قصد شما آيا واقعا همين بوده است؟ هوشنگ کامکار در پاسخ به اين سئوال منتقد برنامه گفت: همانطور که گفتيد هسته اصلي اين کار بر روي نوحه‌اي که ريشه در موسيقي محلي بوشهري دارد است. اين نوحه را براي اولين بار استاد بخشو اجرا کرده و بعدها در زمان جنگ، از ملودي آن با شعر ديگري استفاده شد که به«ممد نبودي ببيني» مشهور شده است. وي در ادامه افزود: منتهي من ورژن اصلي اين نوحه را بر روي آواز استفاده کرده‌ام. تم اين نوحه در پوئم سمفوني خرمشهر شکسته شده و در بخش‌هايي از کار توسط ارکستر و سازهاي مختلف اجرا شده است. در واقع با اين تضاد سعي کرده‌ام تضاد غم و اندوه و زجر و شجاعت مردم خرمشهر را تصوير کنم. اين آهنگساز تصريح کرد: ساخت موسيقي فيلم«پل آزادي» من را بيشتر از آنچه مي‌دانستم با فاجعه خرمشهر آشنا کرد و تاثير عميقي بر روي من گذاشت؛ به گونه‌اي که در همان دوران تصميم به ساخت اثري در اين رابطه گرفتم و متاسفانه بنا به دلايل متعدد ساخت اثري درباره خرمشهر تا زمان ساخت اين پوئم سمفوني به تاخير افتاد. اين موسيقيدان ادامه داد: من اين اثر را به سفارش کسي ننوشته‌ام. حتي تصميم داشتم اگر نتوانم اين کار را با شکل و شمايل مرسوم توليد و عرضه کنم حتما آن را بر روي فضاي مجازي اينترنتي و از طريق شبکه‌هاي اجتماعي منتشر مي کنم. کامکار در مورد نحوه شکل گرفتن حمايت مالي از اين اثر گفت: روزي ماجراي آرزوي انتشار چنين اثري را که براي قهرمانان خرمشهر و فاجعه حلبچه در ذهن داشتم براي يکي از دوستان تعريف مي‌کردم. از قضا اين فرد در بانک گردشگري سمتي داشت و گفت که ظاهرا در اين بانک بودجه‌اي براي حمايت از چنين فعاليت‌هاي فرهنگي وجود دارد و با پيشنهاد خود او اين اتفاق به سر انجام رسيد. وي همچنين افزود: توجه مديران يک بانک به توليد اثري موسيقايي برايم بسيار جالب بود به خصوص که در برخي موارد حتي سر ضبط نيز حاضر مي‌شدند. اين آهنگساز تصريح کرد: من در طول چند سال اخير ‌5 آلبوم را با هزينه‌اي بالغ بر ‌200 ميليون تومان منتشر کرده‌ام. اما به دليل کپي غير قانوني اين آثار در سايت‌هاي اينترنتي، ناشران تنها حدود ‌4 ميليون تومان که را به من پرداخت کرده‌اند. اگر مردم هم به اين رويه ادامه دهند و به کپي اينترنتي غير مجاز آثار موسيقي بپردازند شايد در آينده ديگر شاهد توليد آثار جدي نباشيم. وي ادامه داد: من هرگز دست به ساخت آثار سفارشي نزده‌ام و حتي در آن سال‌هاي دهه ‌60 نيز قطعه«کجائيد اي شهيدان خدايي» را با هزينه‌هاي شخصي و با فروش سکه‌هاي عروسي‌ام ساختم و ضبط کردم که متاسفانه مسوولان صدا و سيما امروز اين اثر را به نام خودشان پخش مي‌کنند. آهنگساز«کجائيد اي شهيدان خدايي» گفت: من هرگز امتياز اين اثر را واگذار نکرده‌ام؛ فقط دو بار از طرف ارشاد براي اجراي زنده آن از من اجازه خواستند که گفتم ايرادي ندارد. اما هم در صدا و سيما و هم در راديو به هر شکلي که بخواهند و بدون هيچ گونه اجازه‌اي آن را به نام خودشان پخش مي‌کنند. همچنين در قبال تمام سال‌هايي که اين اثر پخش شده هرگز حق و حقوقي پرداخت نشده است. هوشنگ کامکار همچنين افزود: درست است که من هرگز کار سفارشي نساخته‌ام اما اعتقاد دارم آنها که آثار سفارشي مي‌سازند نيز چاره ديگري ندارند؛ چرا که امروز آنقدر شرايط توليد سخت شده که نمي‌توان انتظار بازگشت مالي هزينه‌هاي انجام شده را نيز داشت. اين موسيقيدان ادامه داد: من نمي‌گويم کسي آثار سفارشي نسازد؛ بسياري از بزرگان موسيقي دنيا آثار سفارشي ساخته و مي‌سازند منتهي مي‌بايست از نظر کيفي اثري ارزشمند، با تکنيک بالا و فاخر ساخته شود. اين نمي‌شود که چون فلان ارگان يا سازمان اثري سفارش داده بودجه زيادي هم دارد آهنگساز دم‌دستي‌ترين اثر ممکن را با کيفيتي بسيار پايين برايش بسازد. کياوش صاحب نسق در بخش ديگري از اين نشست گفت: يکي از دغدغه‌هاي من که همواره براي دانشجويانم نيز مطرح است به تناسب تعهدات ما آهنگسازاني که ابزار کارمان موسيقي کلاسيک است باز مي‌گردد. با اينکه آقاي کامکار از فرم و ابزار کلاسيک استفاده کرده اما جنس ابزاري که براي دراماتيک کردن اثرش به کار مي‌برد ايراني است. اين تناسب براي شما چگونه تعريف مي‌شود؟ هوشنگ کامکار در پاسخ به اين پرسش گفت: من مخالف استفاده از هيچ سبک موسيقي نيستم؛ هر دستاوردي در موسيقي غرب از موسيقي آوانگارد و پست مدرنيست و فواصل ديسونانس گرفته تا هر نمونه ديگري را مي‌توان به کار گرفت منتهي با اين شرط که در پايان هويتي ملي در آن اثر نمايان باشد و بر روي شنونده اثر بگذارد. وي افزود: من در اين اثر تمام سعي‌ام بر اين بوده تا وقتي شنونده اين اثر را گوش مي‌کند بر روي او اثر بگذارد و با آن ارتباط بگيرد. من سعي کرده‌ام از تمام دانش‌ام از تکنيک‌هاي پلي فونيک و کنترپوانتيک و ارکستراسيون بهره بگيرم و کامل ترين اثرم را به مخاطب عرضه کنم. در ادامه صاحب نسق در مورد بخش ديگري از ساختار اين اثر هوشنگ کامکار گفت: من در اين کار دو لايه مختلف مي‌شنوم؛ اولي براي مخاطب ايراني کامکلا ملموس است؛ دومين لايه نيز به بخش ارکسترال کار و استفاده از ابزاري مانند فواصل ديسونانس يا فواصل نامطبوع است. در بخش ديگر اين نشست پوئم سمفوني حلبچه نيز براي حاضران در جلسه پخش شد و هوشنگ کامکار در مورد آن گفت: پوئم سمفوني حلبچه از ‌4 بخش تشکيل شده است که به ترتيب عبارتند از توطعه، بمباران شيميايي، عزاداري و پيروزي که به زنده شدن اميد به زندگي براي مردم حلبچه مربوط مي‌شود. صاحب نسق نيز در تشريح اين اثر گفت: اگربخواهم از نظر فرمال به اين پوئم سمفوني بپردازم بايد عنوان کنم در موسيقي حلبچه اگر چه مقدمه کوتاه‌تر از خرمشهر است اما فضايي فانتزي‌تر شاهد هستيم که من را نگران مي‌کند. ترکيبي از تعداد زيادي پاره ملودي را در کنار يکديگر شاهد هستيم که اين فضاي فانتزي را به وجود آورده و اجازه نمي‌دهد ما در شنيدن به نقطه‌اي واحد برسيم. وي در ادامه افزود: اين پاره ملودي‌ها همچون عکاسي سريع يک عکاس است که در آن تضادهاي بسياري ديده مي‌شود. شايد اين زياد بودن تضادها به مخاطب اجازه ندهد به وحدت اين اثر پي ببرد. اين در حالي است که يک ملودي روشن در موسيقي حلبچه ديده مي‌شود که به نظر مي‌رسد با آن فضا شايد همخواني نداشته باشد. هوشنگ کامکار در پاسخ صاحب نسق گفت: تمام اين اتفاقاتي که گفتيد حول محور يک ملودي اورامي روي مي‌دهد و کساني که کرد هستند از وجود اين ملودي مطلع هستند. تمي کردي وجود دارد که هميشه در جنگ و غم و افسوس مي گويد ما زنده هستيم. اين تم کردي در لابه لاي اين تضادها شنيده مي‌شود و نشانه‌اي از زنده بودن حلبچه است. اين آهنگساز همچنين در پاسخ به سئوال يکي از حاضران در مورد سطح کيفي اين کار نسبت به ساير آثارش تاکيد کرد: اين آلبوم کامل‌ترين اثر من تا به امروز محسوب مي‌شود و هر دو پوئم سمفوني خرمشهر و حلبچه را بسيار زياد دوست دارم. انتهاي پيام