در گذر زمان شاهد حضور پيراني روشن ضمير و عارفاني مردمدار در جاي جاي کاشمر کهن بوده‌ايم. ردپاي اين حضور را مي توان در روستاهاي فدافن، قوژد، فروتقه، عارف آباد و ساق آباد (اسحاق آباد) از توابع بخش مرکزي کاشمر شناسايي کرد. به گزارش خبرنگار بخش ايران‌شناسي خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) منطقه خراسان، در کاشمر کم‌تر آبادي و روستايي است که موطن و زادگاه يا مدفن پيري صاحب دل نباشد. مردمان اين ديار از اين قبور با عنوان «مزار پير» ياد مي‌کنند. مردم کاشمر براي اين مزارها حرمت و احترامي خاص قائلند و دوست دارند پيکر عزيزانشان را در جوار اين مزارها دفن کنند. اهالي کاشمر چهارشنبه‌ها را روز زيارت حضرت امام موسي بن جعفر(ع) و اولادش مي‌دانند (زنان کاشمر روز چهارشنبه مسير منتهي به امامزاده سيدمرتضي را پياده طي مي کنند). به همين خاطر در اين روز به زيارت مزار پيران هم مي‌روند. شب‌هاي جمعه و در مناسبت‌هاي مذهبي براي اداي نذر و روشن کردن شمع بر سر مزار اين پيران حاضر مي‌شوند و بسته به توان مالي‌شان، حاضران در آرامستان، آبادي را به نان ماست، حلوا، خرما، آش، نان و پنير و بُلغُور دعوت مي‌کنند. در همه‌ي دوره‌ها، انسان‌ها به چيزهايي قسم ياد مي‌کردند که مورد پرستش، تقديس يا احترام ايشان بوده يا اين که در شمار عزيزان و محبوبان ايشان باشد. مردم کاشمر مانند ساير ايرانيان، پيامبر(ص) را در شمار عزيزترين‌هاي خود برشمرده و در سوگندهاي خود از نام پيامبر(ص) بهره جسته‌اند. حميدرضا بي‌تقصير ـ پژوهشگر مسائل اجتماعي در کاشمر ـ در گفت‌وگو با خبرنگار ايسنا، درباره‌ي جايگاه «پير»، اظهار كرد: «پير» در اصل به معناي سالمند و کهنسال و اصطلاحاً به معناي شيخ، مرشد، راهنما و انسان با تجربه است. وي ادامه داد: براي بُن و ريشه‌ي اين واژه در زبان‌هاي باستاني دو نظريه وجود دارد، برخي آن را از صورت اوستايي prvya ، paro به معناي پيشين و مقدم مأخوذ مي‌دانند و گروهي آن را هم ريشه پدر (در زبان‌هاي ايراني باستان، pitar و در فارسي ميانه، pid و pidar و يا به صورت هزوارش، Abytl ) تصور کرده‌اند. بي تقصير بيان كرد: از قديم هر جا مى‏خواستند قداستى براى شخص و يا مكان ‏زيرنظر او قائل شوند از كلمه‌ي «پير» استفاده مى‏كنند، مانند پير دير، پير خرابات، پير طريقت، پير صحبت و پيرخرقه! او ادامه داد: گذشته از معناي اصلي و اوليه‌ي پير(سالمند و سپيدموي)، اين لفظ در ادب فارسي بيش از همه مترادف و هم معناي شيخ عربي است. «پير» نزد زرتشتيان به مفهوم راهنما و نزد يهوديان ايران به معناي پيامبر نيز به کار رفته است. بي‌تقصير اظهار كرد: پيـر، اصطلاحي عرفاني به معناي ‌مرشد و راهنما، معادل ‌شيخ در زبان عربي و بابا در لهجه‌هاي غرب ايران و در زبان ترکي است. اصطلاح پير که از ديرباز در ميان صوفيان ايران، به ويژه خراساني‌ها رايج بوده و در متون فارسي تصوف مربوط به سده 5 قمري و 11ميلادي همچون ترجمه‌ي رساله قشيريه، طبقات‌الصوفيه خواجه‌عبدالله انصاري و پندپيران، بسيار به کار رفته است. در اين گونه موارد مقصود از «پيران» بزرگان، پيشروان طريقت و پيشکسوتان بود. اين پژوهشگر مسائل اجتماعي بيان كرد: در آثار عرفاني سده‌ي 6 قمري چون انيس‌التائبين احمدجام (زاده‌ي نامق کوهسرخ کاشمر) و تمهيدات عين‌القضات همداني، واژه‌ي پير به معناي دقيق اصطلاحي خود، يعني مرشد و راهنما آمده است. وي اظهار كرد: در اشعار عرفاني فارسي، به ويژه در غزليات حافظ شيرازي نيز اصطلاح پير و ترکيبات گوناگون آن همچون پير مغان، پير دُردي‌کش، پير مي‌فروش، پير گلرنگ، پير ميخانه، پير پيمانه‌کش و... بسيار آمده است. در برخي ابيات مثنوي چنين به نظر مي‌رسد که مولانا معناي عميق‌تري از اصطلاح پير را در نظر داشته و اين واژه را به معني «انسان کامل» و حقيقت وجودي او در نظر گرفته است. او با بيان اين‌که اصطلاح پير در سنت جوان‌مردان معناي راهنما و مرشدي را دارد که هدايت مريد را در مسير سلوک برعهده مي‌گيرد، ‌اظهار كرد: در ميان طريقه‌هاي صوفيان معاصر ايران نيز اصطلاح پير رواج کامل دارد. منظور ما از پير و مراد انسان‌هاي وارسته و پاك هستند كه لياقت راهنمايي راه حق را داشته باشند. بي‌تقصير با بيان اين‌که محمد غزالي، « پير» را به برزگري شبيه مي‌کند که غلّه را تربيت کند تا پرورده شود و نيکو برآيد و هر کسي البته شايستگي اين کار را ندارد،‌ گفت: از جمله چيزهايي که از پيران طلب مي‌کردند پند است، به گونه‌اي كه بعضي از پيران حتا سواد خواندن و نوشتن هم نداشتند؛ ولي مي‌توانستند علم باطن و اسرار سلوک را به سالکان بياموزند و آن‌ها را تربيت کنند. اين پژوهشگر مسائل اجتماعي در کاشمر خاطرنشان كرد: پير در ميان اديان و مذاهب و فرقه‌هاي ايراني کم و بيش به همان معناي شيخ و راهنما و مربي به کار مي‌رفته است. در ميان درويشان معاصر ايران، کاربرد عنوان «پير» هنوز هم رواج دارد. وي تاكيد كرد: واژه‌ي «پير» در باور محلي مردم کاشمر تقريباً معادل کلمه‌ي امامزاده است و در اعتقادات مردم داراي تقدس و احترام خاصي است. معمرين و کهنسالان آن‌ها را انسان‌هاي با خدا و مردمدار مي‌دانستند و بر سر مزار پيران بسته به نذورات مردم سفره‌هاي آش، نان و ماست و آبگوشت گسترده مي‌كردند. او يادآور شد: معمرين آبادي‌هاي کاشمر پيشينه‌اي طولاني براي مزار اين پيران قائل هستند و از ديد آن‌ها اين مزارها، عمري طولاني دارند. عمري فراتر از تاريخ روستا! وي با بيان اين‌که روزگاري پير هر آبادي هويت آن آبادي محسوب مي‌شد، گفت: مردم از اين مزارها فقط با واژه‌ي پير ياد مي‌کنند و براي هر پير صفات و کراماتي نقل مي‌کنند که بيشتر مربوط به پس از فوت هر پير است. هيچکدام از اين مزارها سنگ قبر ندارند هر چند ممکن است در گذشته سنگ قبري وجود داشته باشد، بنابراين يا سنگ به يغما رفته و يا دچار فرسايش شده و از بين رفته است. اين پژوهشگر مسائل اجتماعي در کاشمر گفت: علاوه بر اين هيچ کدام داراي مقبره و بارگاه و موقوفه و محدوده نيستند و در کنار قبرستان آبادي واقع شده‌اند. بي‌تقصير با بيان اين‌که مزار اين پيران ويژگي‌هاي خاصي دارند، اظهار كرد: مزار پير روستاي قوژد مدور و بزرگ است. مزار پير روستاي فدافن در مقياسي کوچکتر شبيه آن است و پير اسحاق آباد با سنگ چيني نامنظمي از ساير قبرها جدا شده است و چند متر طول دارد. وي بيان كرد: در هر روستا مردم کرامات و اعتقادات خاصي نسبت به پير آبادي‌شان دارند. از ديد آن‌ها اينجا مدفن يکي از مردان خداست که عمري را به ارشاد خلق خدا اختصاص داده و گره از مشکلات مردم باز کرده است و از ديد مردم اين پيران صاحب کرامت‌اند. بي‌تقصير با بيان اين‌كه در شب‌هاي برات اين مزارها به طور ويژه مورد توجه مردم قرار مي‌گيرد، افزود: اهالي به اين مزارها ارادت زيادي دارند و در بالاي سر مزارها روي به قبله مي‌ايستند و فاتحه مي‌خوانند. وي ادامه داد: حضور مردم بر سر مزارها از منظر فرهنگ ياريگري قابل بررسي است که از ويژگي‌هاي يک جامعه‌ي سنتي است، منظور از ياريگري يکي بودن و هم سويي کوشش‌هاي دو و يا تعداد بيشتري از افراد براي دستيابي به هدف يا هدف‌هايي معين با نيت و منظوري واحد و يا متفاوت است. اين پژوهشگر مسائل اجتماعي در کاشمر خاطر نشان كرد: در مراسم مربوط به اين مزارها اعم از روضه‌خواني، اداي نذر و مراسم شب برات شاهديم که هر کس به فراخور حال و توانش کاري مي‌کند و صاحب مجلس و عامل نذر را ياري مي‌کند. انتهاي پيام