شهر خاک‌گرفته‌اي که زماني در مقابل هجوم مسلمانان دنيا در رنج به سر مي‌برد، اکنون از دوردست‌ها با برج‌هاي پر زرق و برق، مجموعه‌هاي تجاري و هتل‌هاي مجلل نمايان است. در نظر خاندان سلطنتي آل سعود، مکه تصويري از آينده است، پايتختي از آهن و بتن که به‌وسيله‌ي ثروت عظيم نفتي اين کشور به مايه‌ي مباهات ملي عربستان تبديل شده است.

به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، در حال حاضر بيشتر ساکنان شهرهاي مکه و مدينه وحشت‌زده شاهد تخريب ميراث باستاني خود به‌دستور مفتي‌هاي تندروي اين کشور و شرکت‌هاي ساختماني هستند. منتقدان مي‌گويند، شهر مکه که زماني پيامبر اسلام (ص) در آن بر تساوي ميان مسلمانان تأكيد كرد، جولانگاه متمولان شده و نظام سرمايه‌داري بي‌پروا معنويت را از اين شهر ربوده است.

بر اثر پيامدهاي ناگوار مخالفت با سياست رسمي خاندان سلطنتي، تعداد اندکي مايل به اظهار عقيده در اين رابطه هستند. بيشتر کشورهاي مسلمان، به استثناي ايران و ترکيه، از بيم درگيري‌هاي سياسي و عدم صدور رواديد براي اتباع‌شان در زمان حج، از هرگونه انتقاد خودداري مي‌کنند. باستان‌شناسان غربي نيز از ترس قطع دسترسي‌شان به مناطق تاريخي، سکوت اختيار کرده‌اند.

با وجود اين وضعيت، برخي باستان‌شناسان و مورخان برجسته‌ي سعودي، زبان به اعتراض گشوده، چون به اين باور رسيده‌اند که هنوز فرصت اندکي براي نجات آثار باستاني عربستان باقي مانده است.

«هيچ کس جرأت ندارد که بپاخيزد و اين تخريب فرهنگي را محکوم کند» اين جمله‌ي دکتر عرفان العلوي است که به‌عنوان مدير مؤسسه‌ي تحقيقات ميراث اسلامي، تلاش‌هايش براي حفظ محل‌هاي تاريخي عربستان بي‌نتيجه مانده است. «500 ـ 400 بناي تاريخي را تا کنون از دست داده‌ايم، فقط اميدوارم براي حفظ باقي‌مانده‌ي آثار دير نشده باشد.»

همچنين سامي انگوي ـ کارشناس برجسته‌ي معماري اسلامي منطقه ـ با اظهار نگراني، در مصاحبه‌اي با رويترز اعلام کرده است که «اين اعمال کاملا در تضاد با هويت مکه و تقدس خانه خداست. هم مکه و هم مدينه از لحاظ تاريخي کارشان تمام است، ديگر چيزي به‌جز آسمان‌خراش در اين شهرها يافت نمي‌شود.»

مهم‌ترين خطر، به نظر دکتر علوي، طرحي به ارزش 690ميليون پوند براي توسعه‌ي بيت‌الله الحرام است. محمد العيسي ـ وزير دادگستري عربستان ـ اعلام کرده که عمليات ساختماني که از ماه پيش آغاز شده است، به تقدس و عظمت محل خدشه‌اي وارد نخواهد کرد.

طرح توسعه‌ي 400هزار مترمربع در مکه که به‌منظور ايجاد محل‌هايي براي اسکان سالانه 12ميليون زائر علاوه بر ظرفيت کنوني طراحي شده است، بيت‌الله الحرام را به بزرگ‌ترين بناي مذهبي دنيا تبديل خواهد کرد.

مؤسسه‌ي تحقيقات ميراث اسلامي، فهرستي را از بناهاي در معرض تهديد تهيه کرده است. بسياري از بناهاي مهم مکه مانند بخش‌هاي عثماني و عباسي بيت‌الله الحرام، منزل، محل تولد پيغمبر اسلام (ص) و منزل حمزه، عموي ايشان، اکنون در معرض تهديد هستند.

شکي نيست که شهرهاي مکه و مدينه براي پذيرايي از 12ميليون زائر در سال، به توسعه‌ي زيربنايي نياز دارند (اين عدد تا سال 2025 به 17ميليون خواهد رسيد)، اما منتقدان بيم دارند که چنين توسعه‌اي به مسؤولان اين امکان را بدهد که بر بناهاي تاريخي اين شهرها بي‌رحمانه بتازند. طبق برآورد مؤسسه‌ي آمريکايي خليج فارس، 95 درصد بناهاي يك‌هزار ساله‌ي مکه، در دو دهه اخير از ميان برداشته شده‌اند.

تخريب مکه و مدينه به بهانه‌ي وهابيت، برداشتي افراطي که در قرن 19 ميلادي در عربستان پا گرفت، انجام مي‌شود. در نظر وهابيون، بناهاي تاريخي مترادف با شرک هستند و بايد از ميان برداشته شوند. سواران آل سعود که در دهه‌ي 20 ميلادي عربستان را در نورديدند، حکومت خود را با تخريب قبور شخصيت‌هاي اسلامي آغاز کردند. از آن زمان تا به امروز، آل سعود مشغول محو كردن ميراث عربستان است. به‌دليل همين رويکرد، از سه بنايي که امکان درج در فهرست جهاني ميراث مشترک بشري سازمان ملل را داشته‌اند، هيچ کدام در زمره‌ي آثار اسلامي به‌شمار نمي‌آيند.

آن‌ها که به دور کعبه مي‌گردند، کافي است که سر خود را بلند کنند تا جديدترين نمونه از علاقه‌ي پايان‌ناپذير آل سعود را به زرق و برق‌هاي ساختماني مشاهده کنند. با ارتفاع بيش از 600 متر، برج تازه‌افتتاح‌شده‌ي مکه، موسوم به «برج ملوکانه ساعت مکه» قسمتي از برنامه‌ي ساخت آسمان‌خراش‌هايي است که محل هتل‌هاي پنج ستاره‌اي خواهد بود که در مناسک حج، محل اقامت اقليت متمولي از زائران خواهد بود.

براي اين طرح، تمام کوه و قلعه‌ي عثماني اجياد بر فراز آن را با استفاده از ديناميت منفجر کردند. در آن سوي بيت‌الله الحرام، منزل خديجه، همسر پيامبر مکرم، به دستشويي عمومي تبديل شده و سرنوشت خانه‌ي محل تولد پيغمبر (ص) نيز مبهم است. آثار باستاني ديگري نيز در برنامه قرار دارند. ستون‌هاي متعلق به زمان عثماني در بيت‌الله الحرام که حاوي اسامي مهاجران همراه پيامبر هستند، از اين دسته‌اند.

براي اهالي مکه که در منازل باقي‌مانده از زمان عثماني زندگي مي‌کنند، توسعه، به معني از دست دادن منازل آبا و اجدادي‌شان است. اين منازل تنها ساختمان‌هاي يادآور دوره‌ي حکومت عثماني بر مکه است.

با وجود قانون منع ورود غيرمسلمانان به مکه و مدينه، روزنامه‌ي انگليسي اينديپندنت با چند نفر از ساکنان مصاحبه کرده است. آن‌ها نارضايتي خود را از تغييرات در شهرشان ابراز داشتند. خانم جواني که به‌تازگي خانه‌ي پدريش توسط مسؤولان تخريب شده، مي‌گويد كه خانواده‌اش هنوز منتظر پرداخت غرامت است. «هيچ هشداري داده نشد، آن‌ها آمدند و به ما اعلام کردند که منزل‌مان بايد با خاک يکسان شود.»

يکي ديگر از اهالي مکه اضافه کرد که «اگر شاهزاده‌اي از خاندان سلطنتي بخواهد کاخ خود را گسترش دهد، اين کار را انجام مي‌دهد. آنچنان رعب و وحشت بر جامعه حکمفرماست که هيچ کس درباره‌ي آن حرف نمي‌زند.»

دکتر علوي اميدوار است که روزي جامعه‌ي جهاني چشمان خود را به آنچه بر مهد اسلام مي‌گذرد، باز کند. «ما به هيچ کس اجازه نمي‌دهيم که اهرام مصر را از ميان بردارد، پس چگونه بر نابودي تاريخ اسلام چشمان خود را بسته‌ايم.»

آثار تاريخي از ميان برداشته‌شده

منزل همسر پيامبر اسلام (ص)؛ منزل حضرت خديجه پس از تخريب براي مدت کوتاهي به دستشويي عمومي تبديل شد. پس از مذاکرات طولاني، محل همراه آثار تاريخي از زمان صدر اسلام تخليه شد.

منزل محل تولد پيامبر (ص) يا مولد النبي؛ پس از اين‌که آل سعود کنترل مکه را برعهده گرفت، گنبد منزل پيامبر اسلام را تخريب و از آن براي نگهداري احشام استفاده کرد. اين مکان به کتابخانه‌اي با نام «مکتبه مکه مکرمه» تبديل شد. به نظر مي‌رسد که توسعه‌ي بيت‌الله الحرام، اين مکان را بار ديگر در خطر قرار داده است. محل تولد پيغمبر (ص) هيچ‌گاه توسط باستان‌شناسان بررسي نشده و آثار تاريخي آن خارج نشده است.

قلعه‌ي اجياد مربوط به زمان عثماني؛ در سال 2002 به‌منظور ساخت برج‌هاي ابرج البيت (معروف به برج ساعت) قلعه اجياد که در اواخر قرن 18 ميلادي توسط دولت عثماني به‌منظور حفاظت از کعبه ساخته شده بود، تخريب شد. کوه بلبل که اين قلعه روي آن قرار داشت نيز از ميان برداشته شد. بناي برج ساعت توسط گروه بن لادن ساخته شده است.

آثار تاريخي در خطر

ستون‌هاي عثماني و عباسي مسجد الحرام؛ آل سعود قصد دارد، در جريان توسعه‌هاي آينده، اين دو ستون را که متعلق به قرن 17 ميلادي هستند و قديمي‌ترين آثار باقي‌مانده در مکه هستند، تخريب كنند.

گنبد خضرا مسجد نبوي؛ وهابيون به‌دنبال از ميان برداشتن قبور حضرت پيامبر (ص)، خليفه‌هاي اول و دوم هستند. در دفترچه‌اي که در سال 2007 توسط وزارت امور اسلامي عربستان منتشر شد، اعلام شده است که با تأييد عبدالعزيز الشيخ، مفتي اعظم عربستان سعودي، قرار است گنبد سبز اين مکان و اين قبور تخريب شوند.

جبل النور؛ افراطيون وهابي به‌دنبال برداشتن پله‌هاي منتهي به غار حرا و تمام جبل النور هستند.

انتهاي پيام