مردم استان خراسان شمالي از اقوام فارس (تات)، ترک، کرمانج، ترکمن و اقليت‌هاي قومي گوناگون ديگر مانند بلوچ، عرب، لر، ترک‌ها و فارس‌هاي مهاجر تشکيل شده‌اند.
به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، حضور قوميت‌هاي مختلف با فرهنگ‌هاي متنوع، همنشيني جذاب و درخور تحسيني را براي توليدات صنايع دستي فراهم آورده است. بسياري از نقوش و تکنيک‌ها از قومي به قوم ديگر راه يافته‌اند، به‌گونه‌اي که مي‌توان مجموعه‌ي هنرهاي سنتي و صنايع دستي خراسان شمالي را چشم‌اندازي بديع از تکامل انديشه‌ها دانست.
برپايي نمايشگاه صنايع دستي کشورهاي عضو سازمان همکاري‌هاي اقتصادي (اکو) در خراسان شمالي فرصتي پديد آورد تا با نگاهي اجمالي، به معرفي صنايع دستي شاخص خطه‌ي خراسان شمالي پرداخته شود.
گليم‌بافي
گليم در واقع نوعي فرش بدون پرز است که با درگيري تار و پود به يکديگر ايجاد مي‌شود. الياف استفاده‌شده در اين زيراندازها عمدتا از نوع طبيعي است و بيشتر براي زيرانداز يا تزيين به‌کار مي‌رود، طرح گليم‌ها متأثر از فرهنگ سنتي و محيط جغرافيايي طبيعي بافندگان است.
در بيشتر روستاهاي استان هنگام بافت، از نقشه استفاده نمي‌شود و از نقوش ذهني که تنوع بيشتري دارند، بهره گرفته مي‌شود. گليم‌ها بافت يک‌رو و دورو دارند. کاربري آن‌ها در زمينه‌هايي مانند روفرشي، روميزي، جوال، خورجين، پادري، کناره، گليم زيرانداز، گليم تزييني مانند تابلو، رختخواب‌بند، کوله‌پشتي، رومبلي، کفش و کيف زنانه، جوراب، دست‌کش، چاروق و زانوبند است.
نام اين فرش در زبان‌هاي مختلف با انواع گوناگون بسياري استعمال مي‌شود. گليم در افغانستان، اوکراين، ترکيه، لهستان و مجارستان، پلاس در قفقاز، ليامد در سوريه و لبنان، چيليم در روماني از جمله نام‌هاي متفاوت آن است. به‌علاوه، صنعت صاف‌بافي در همه‌ي جهان از دشت‌هاي وسيع آمريکا تا اسکانديناوي و اندونزي يافت مي‌شود.
گليم از جمله‌ي قديمي‌ترين زيراندازهايي است که توسط بشر ابداع شده و مورد استفاده قرار گرفته است.
سفره کردي
رايج‌ترين هنر عشاير کرد، بافت نوعي گليم به نام سفره کردي است که بازگوکننده‌ي داستان زندگي بافنده است. اين هنر مختص به خراسان بزرگ است و از بافته‌هاي منحصربه‌فرد زنان کرد عشاير اين خطه است که در شهرستان‌هاي بجنورد، مانه و سملقان، شيروان، فاروج و اسفراين رواج دارد.
سفره کردي در ابعاد 150*100،120*100 و 200*100 سانتي‌متر مربع همراه نقش‌هاي بسيار زيبا و با مضامين و مفاهيم عميق که ريشه در باورهاي اين منطقه دارد، از جنس پشم بافته مي‌شود.
نقوش به‌کار رفته در اين دست‌بافته‌ها تنوع بسياري دارد که عمدتا شامل نقوش انتزاعي گياهي، حيواني و نقوش هندسي و براساس سه شکل مربع، مثلث و دايره است.
جاجيم‌بافي
جاجيم دست‌بافته‌اي ضخيم شبيه پلاس يا گليم است كه راه‌راه و رنگين است و مانند ديگر دست‌بافته‌ها به‌عنوان زيرانداز مورد استفاده قرار مي‌گيرد و جنس آن عمدتا از پشم انتخاب مي‌شود.
تمام جاجيم يک‌بار بافته مي‌شود و رنگ و نقش آن متنوع و نمادهايي مانند جوان بودن بافنده و اميد به آينده‌اي روشن را دربر دارد.
فرش و قاليچه‌ي ترکمن
فرش ترکمن هنر دست زنان ترکمن استان خراسان شمالي است که در منطقه‌ي جرگلان و ساکنان ترکمن‌نشين بجنورد و همچنين در شهرستان‌هاي مانه و سملقان رواج داشته است و نقوش بسيار زيبا و خاص آن چشم را نوازش مي‌دهد.
نقوش فرش‌هاي ترکمن از نظر شکل هندسي و شکستگي خطوط، خاص مردم کوچ‌نشين است که به‌صورت ذهني و در انواع طرح‌هاي ترکمن يموتي، شانه‌يي، آغال، چهار قاب، غزال گز و قاشقي بافته مي‌شود.
پشتي ترکمن
يكي ديگر از دست‌بافته‌هاي زيبا كه توسط زنان تركمن بافته مي‌شود، پشتي‌هاي تركمني است و شامل دو قسمت پلاس و پرزدار است. در قسمت پرزدار آن، شيرازه‌ي مشكي و در قسمت پلاس، شيرازه‌اي به رنگ قرمز وجود دارد كه به‌صورت كيسه كنار هم دوخته شده است و قسمت شيرازه‌ي مشكي روي دوخت را مي‌پوشانند كه داخل آن را با پرز، كرك، مقوا، كارتن و ابر پر مي‌كنند و به‌عنوان تكيه‌گاه مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
پشتي ترکمني بسيار شبيه قاليچه است. اندازه‌ي آن نيم متر، يک متر و يک و نيم متر است و رنگ‌هاي غالب استفاده‌شده در آن چهار رنگ، قزل، طلايي، سياه و سفيد است و نقوش آن را گلچه و قره نقش مي‌خوانند.
چاروق‌دوزي
اين پاپوش سنتي استان خراسان شمالي از زمان‌هاي بسيار دور مورد استفاده قرار مي‌گرفت و متأسفانه از زمان پيدايش نخستين نمونه‌هاي آن، تاريخ دقيقي در دسترس نيست، قديمي‌ترين نمونه‌هاي چاروق موجود در اين استان به حدود 70 سال پيش متعلق است.
چاروق با ويژگي‌ها و ظاهر خاصش از گذشته‌هاي دور در مناطق شمال شرقي ايران از جمله بجنورد متداول بوده است و با توجه به وجود ساکنان کرد و ترک مي‌توان اين پاي‌افزار سنتي را متعلق به اين منطقه دانست.
قرمز رنگي شاد و زنده است که در بارورها و اعتقادات خاص مردم اين منطقه، جايگاهي عظيم دارد. از اين رو در بيشتر مصنوعات اين منطقه، بخصوص چاروق از اين رنگ استفاده مي‌شود.
اين پاي‌افزار به دو شيوه تهيه مي‌شد که نوعي از آن با ظرافت کمتر و مخصوص اقشار کم‌درآمد جامعه بود و از تزيينات و گلدوزي‌هاي کمتر برخودار است. نوع خاص آن از چرمي با کيفيت بالا و ظرافت و دقت بيشتر که سطح آن توسط نخ‌هاي ابريشمي رنگي و گلابتون تزيين شده و سطح آن به روش دوخت‌هاي تزييني و حکاکي روي چرم زينت يافته است، تهيه مي‌شود.
نساجي سنتي
اين هنر گره‌خورده با زندگي مردم اين سرزمين است که دير زماني از رونق و شکوفايي خاصي برخوردار بوده و درصد بالايي از مواد اوليه‌ي مورد نياز توليد لباس و پوشاک را در استان تأمين مي‌کرده است.
در حال حاضر نيز بخشي از اين منسوجات مانند چادرشب در شهرستان‌هاي جاجرم و اسفراين بافته مي‌شود. از ابعاد بزرگ توليدشده‌ي آن نيز براي پيچيدن رخت‌خواب و از ابعاد کوچک آن نيز براي روميزي و پرده استفاده مي‌شود.
علاوه بر چادرشب، ابريشم‌بافي نيز جزو دست‌بافته‌ي دستگاهي استان محسوب مي‌شود که به‌دليل قيمت بالاي مواد اوليه‌ي آن براي مراسم خاصي مانند عروسي استفاده مي‌شود.
جوراب‌بافي
جوراب بيشتر توسط اقوام چادرنشين توليد و استفاده مي‌شود. نام ديگر جوراب محلي، جوراب کرکي است که به جوراب کردي هم معروف است.
طرح‌هاي آن بيشتر نقوش هندسي است و رنگ‌هاي به کار رفته در بافت جوراب شامل قرمز تند، سرمه‌يي و زرد است. نخ به کار رفته در جوراب‌هاي سنتي نيز پشم گوسفند است.
کلاه کرکي
اين کلاه از جنس کرک است که به‌دليل داشتن حفاظ روي گوش، در اصطلاح محلي به کلاه گوشي نيز معروف است.
اين هنر از هنرهاي دستي خاص و کهن شهرستان‌هاي گرمه و جاجرم است و ماده‌ي اوليه آن کرک بز است و به‌صورت کاملا خام و خودرنگ استفاده مي‌شود. مراحل بافت آن بسيار ساده است و بدون دخالت ماشين يا ابزار خاص، فقط توسط پنج ميل چوبي بافته مي‌شود. از خواص منحصربه‌فرد آن غيرقابل نفوذ بودن در برابر سرما، نم و رطوبت است که موجب شده، تا کنون کاربرد خود را حفظ کند.
نمدمالي
نمدمالي مصنوعي است که بر اثر درگيري و تراکم پشم و کرک در شرايط فني مناسب از طريق ورز دادن تهيه مي‌شود. اين مصنوع در منطقه‌ي راز و جرگلان بيشتر به‌چشم مي‌خورد و زمينه‌ي آن خودرنگ است و به رنگ‌هاي کرم و قهوه‌يي توليد و در نگاره‌هاي آن نيز از رنگ قرمز استفاده مي‌شود.
هنگام نقش‌اندازي در نمد از تصاوير و موتيف‌هاي هندسي و همچنين حرکات اسپيرال يا حلزوني استفاده مي‌شود. کلاه، پالتو و زيرانداز از جمله محصولات توليدشده از نمد هستند.
انتهاي پيام
نظرات