دومين جلسه از نشست‌هاي تخصصي بررسي زيرساخت‌هاي سينماي ايران با موضوع «امنيت شغلي و توسعه انساني» برگزار شد.
به گزارش خبرنگار بخش سينمايي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، اين نشست روز گذشته ـ 14 شهريور ماه ـ در سالن «آفتاب» مركز تحقيقات استراتژيك مجمع تشخيص مصلحت نظام برپا شد.
كيوان كثيريان ـ منتقد و كارشناس ـ كه اداره جلسه را برعهده داشت، ابتدا از دكتر سيد رضا صالحي ـ معاون پژوهش‌هاي فرهنگي و اجتماعي مركز تحقيقات استراتژيك ـ درخواست كرد تا درباره‌ي اهداف اين نشست صحبت كند.
دكتر سيدرضا صالحي در ابتداي سخنانش در توضيح فعاليت‌هاي مركز تحقيقات استراتژيك مجمع تشخيص مصلحت نظام گفت: مجمع با پنج معاونت تحقيقاتي فعاليت مي‌كند و در مسير كارهايش دو رسالت عمده دارد. اول تحقيق براي سياست گذاري‌هاي كلان و دوم هم توليد ادبيات مربوطه در جامعه. همچنين حوزه‌اي كه ما در آن فعاليت مي كنيم حوزه فرهنگي و اجتماعي است كه آن هم از پنج گروه تشكيل شده است.
وي در ادامه سخنانش با اشاره به ضعف سياست گذاري‌هاي كلان در حوزه فرهنگي و هنري اظهار كرد: به نظرم ضعفي در مجموعه مباحث سياست‌گذاري داريم و آن هم اين است كه در سياست‌گذاري‌هايمان به حوزه هنر به خوبي نپرداخته‌ايم.
صالحي در بخش پاياني سخنانش از حاضران خواست،مسايل‌شان را به سمت مباحث سياست گذاري پيش ببرند و گفت: واقعيت اين است كه در نظام فرهنگي‌مان پديده‌هايي مانند سينما، موسيقي و .... ( اساسا هنر) به صورت فردي بحث مي‌شود، در حاليكه ما بايد به نياز سنجي جامعه توجه خاصي داشته باشيم.
وي در ادامه از سينماگران حاضر خواست، سخنانشان را با رويكرد تدوين چشم انداز 20 ساله پيش ببرند.
كيوان كثيريان به دغدغه‌هاي سينماگران اشاره كرد و گفت: امنيت شغلي از دغدغه‌هاي هر صنفي است و در اين ميان سينماگران مستثني نيستند. در بحث منابع انساني هم محورهاي اصلي وجود دارد كه در اين جلسه بر روي آنها بحث مي‌شود.
در ادامه اين نشست، فرهاد توحيدي ـ رييس هيات مديره خانه سينماـ با اشاره به سخنان مطرح شده از سوي دكتر صالحي گفت:در نگاه مسئولان، نگاه اقتصادي و سياستي نگاهي قالب است و فرهنگ ذيل اين مسايل قرار گرفته است، اين در حالي است كه فرهنگ مي‌تواند به بحث‌هاي سياست و اقتصاد پيوند بخورد.
وي ادامه داد: وقتي درباره سينماي ايران صحبت مي‌كنيم يعني اينكه از توليد متوسط 70 تا 80 فيلم در سال كه هر كدام هزينه‌اي متوسط 500 ميليون تومان دارند، حرف مي‌زنيم. اگر حساب و كتابي كنيم مي‌بينيم كه گردش مالي سينماي ايران در يك سال بيش از 50 تا 60 ميليارد تومان نخواهد شد. اين سرمايه‌اي است كه با قيمت يك مجتمع آپارتماني متوسط در شمال تهران برابري مي‌كند. حال بايد ديد براي چنين سينمايي چه نوع نيروي انساني نياز است؟!
توحيدي با اشاره به كاهش آمار تماشاگران سينما در سالهاي گذشته،تصريح كرد:سياست‌هايي كه به طور كلي در حوزه نمايش اعمال مي‌شود، باعث شده آمار فروش بليت در سينماي ايران كه در دهه 70 حدود 80 ميليون تماشاگر بود در سال گذشته به رقم 13 ميليون كاهش يابد. اما به گفته كارشناسان،گردش مالي بازار زيرزميني فيلم و سريال در ايران حدود 10 تا 12 برابر است. بنابراين ما بايد متناسب با اين موضوع و شرايط، نيروي انساني تربيت كنيم.
اين استاد دانشگاه در ادامه سخنانش وارد بحث منابع انساني و تربيتي شد و با بيان اينكه امسال هشتادمين سال آموزش رسمي سينما در ايران است، مطرح كرد: متاسفانه در سالهاي اخير آمار درست و دقيقي از دانش آموختگان در حوزه سينما به دست نيامده است. حدودا مي‌دانيم كه در دانشگاه هنر در رشته سينما، سالانه 70 نفر ورودي دارد. دانشگاه تهران نيز در مقطع كارشناسي ارشد 30 نفر ورودي دارد و موسسات آموزش عالي غيرانتفاعي نيز، تعداد ورودي و خروجي‌هايشان معلوم نيست.
توحيدي سخنانش را با ذكر مثالي از يك موسسه سينمايي در استان اصفهان ادامه داد و گفت: چندي قبل به موسسه‌اي برخوردم که تنها در رشته فيلمنامه نويسي و كارگرداني 60 ورودي داشت. به نظرم اين همه ورودي و خروجي براي سينمايي كه تنها 50 تا 60 ميليارد تومان در سال گردش مالي دارد و حتي بخشي از اعضاي صنوفش در حال حاضر بيكار هستند، كمي غير منطقي است. اين در حالي است كه طبق آماري که در خانه سينما تهيه شد از حدود پنج هزار و 400 عضو خانه سينما، تنها حدود 12 درصد فارغ التحصيلان مراكز آموزش عالي دانشگاهي كشور هستند.
رييس هيات مديره خانه سينما در بخش ديگري از سخنانش به موانع موجود در حوزه سينما اشاره كرد و گفت: موانعي كه در حوزه فرهنگي و سينمايي كشور وجود دارد مانند حوزه اقتصاد است. به هر حال بيش از 80 درصد اقتصاد كشور تحت كنترل مسئولان است و سهم بخش خصوصي كمتر از 20 درصد است، بنابراين در اين شرايط،رقابت کاملا تعطيل مي‌شود.
توحيدي، تربيت نيروي انساني و آموزش سينمايي در ايران را بحراني دانست و توضيح داد: سالانه در حدود 50 تا 60 نفر در مقطع كارشناسي و كارشناسي ارشد در حوزه سينما فارغ التحصيل شده و جوياي كار هستند. اين افراد به بازاري تزريق مي‌شوند كه اعضاي آن اكثرا به صورت تجربي وارد سينما شده‌اند، بنابراين ما با بحران روبرو هستيم، چرا كه افراد تحصيلكرده با درب‌هاي بسته سينما مواجه مي‌شوند و پس از مدتي نااميد به دنبال کار ديگري مي‌روند.
اين استاد دانشگاه همچنين با اشاره به سخنان مسئولان درباره افزايش ظرفيت ورودي سينما در مراكز آموزش عالي گفت:تجربيات ده سال گذشته‌ام در آموزش عالي به من مي‌گويد که ما با گرايش تازه‌اي در اين حوزه روبرو هستيم. جالب است بدانيد كه در دوره كارشناسي ارشد يكي از مراكز آموزش عالي، شش دانشجو از رشته كشتي سازي و هوافضا در کلاس من که مربوط به حوزه سينماست، حضور داشتند. منظورم اين است كه ما امر جذابي به نام سينما را در آموزش عالي گذاشته‌ايم، بدون آنكه مطالعه‌اي درباره نيازمندي‌هاي آن داشته باشيم.
به اعتقاد توحيدي، مشكل امروز آموزش سينماي ايران اين است كه ارتباطش كاملا با بدنه‌ي سينمايي كشور قطع شده است.
به گزارش ايسنا، در ادامه اين نشست تخصصي، تورج منصوري ـ مدير فيلمبرداري و عضو هيات مديره خانه سينما ـ گفت: من اساسا آدم نااميدي نيستم. اما الان چند سالي است كه خيلي نااميد شده‌ام و احساس مي‌كنم همه چيز به سمت قول‌هاي بيهوده پيش مي‌رود.
وي تاكيد كرد: سينما يك شغل نيست بلكه زندگي است. چرا كه ما سينماگران خودمان هم نمي‌فهميم زندگي برايمان چگونه مي‌گذرد و فرزندانمان چگونه بزرگ مي‌شوند. پس سينما يك موجود زنده است و بايد در تمام بحث‌هايمان چنين پيش فرضي را در نظر بگيريم.
منصوري در بخش ديگري از سخنانش ابراز عقيده كرد: متاسفانه هر كس در كشور مسئول سينمايي مي‌شود مي‌خواهد سينما را از ابتدا اختراع كند.
وي درباره ميزان استرس كاري در حوزه سينما سخن گفت و در ادامه به مقايسه وضعيت بيمه هنرمندان در ايران و ساير نقاط دنيا پرداخت.
منصوري پيرامون بحث بيمه شاغلان سينما خواستار وضع قوانين جديد در اين بخش شد.
اين فيلمبردار سينماي ايران در ادامه يكي از مشكلات موجود در سينما را نگراني سينماگران از آينده خودشان دانست و گفت:در حال حاضر اگر سينماگري از كار افتاده يا بازنشسته شود و يا از دنيا برود، دستمزد خانواده او در حدود 360 هزار تومان به علاوه 30 هزار تومان براي هر عضو خانواده در ماه است، اين رقم درآمد براي يك سينماگر، مناسب نيست و تاسف‌بار است.
منصوري در بخش ديگري از سخنانش به پارادوكس‌هاي موجود درمورد سينما اشاره كرد.
اين هنرمند در جمع بندي پاياني سخنانش گفت: اگر به افرادي كه در حوزه سينما كار مي‌كنند، به چشم شهروند درجه يك نگاه شوند و حقوق آنها در حد يك كارمند دولت باشد و فضا براي كساني كه در اين حوزه كار مي‌كنند امن باشد و سينما نيز از فضاي سياسي خارج شود، آنگاه مي‌توان مسائل را در سينما از انتها به ابتدا حل كرد چراکه به نظر حل مسائل سينما از ابتدا به انتها ديگر امکان ندارد.
به گزارش ايسنا، در بخش پاياني اين نشست،داود ضامني ـ دبير كارگروه تخصصي هنر دفتر مقام معظم رهبري ـ گفت:به نظرم سينماي فعلي دچار چندين غفلت است. فارغ از اينکه بخواهيم در اين بين متهمي پيدا کنيم، بايد اين غفلت‌ها را يك بار واكاوي كرده و ببينيم چرا پس از گذشت سي و اندي سال از انقلاب كه هر صنفي آرمان‌هايي را دنبال مي کرد، در بخش سينما هنوز به نتيجه نرسيده است.
وي ادامه داد:ما دغدغه‌هايي را دنبال مي‌كرديم كه امروز مي‌بينيم جاي آنها خالي است. جالب است كه هم مسئولين، هم هنرمندان و هم مردم از وضعيت سينما راضي نيستند و از آن گلايه دارند.
ضامني با توجه به مسايل مطرح شده، تصريح كرد: به همين دليل به نظر مي رسد حال سينما خوب نيست، يعني بيماري در بدنه سينماي کشور رسوب كرده است، بنابراين بايد تشخيص درستي براي بهبود حال سينماي ايران بدهيم.
وي يكي از اين غفلت‌ها را گم شدن حقيقت در سينماي ايران دانست و بيان كرد: به نظرم در سينماي امروز ايران امر حقيقت گم شده است. طرح پرسش‌هاي فلسفي در سينماي ما خيلي كمرنگ و آستانه انديشه در سينماي ما پايين آمده است. سينماي كشورمان مخاطب را به فكر وا نمي‌دارد و تنها به مسائل زندگي روزمره و مسائلي كه باز كردن گره آنها سختي و تفکر زيادي ندارد، مي‌پردازد. اين در حالي است كه سينما و ادبيات اين ويژگي را دارند كه مخاطب را با يك چالش ذهني مواجه كنند.
اين كارشناس فرهنگي غفلت دوم سينماي ايران را غفلت در نگاه تاريخي نگري به سينما دانست و تصريح كرد: نسل جديد سينما با تاريخ معاصر ايران خيلي بيگانه است. نه تنها با تاريخ معاصر بلکه نسبت به دوره‌هاي قبل هم همينگونه است. در صورتيکه يكي از رسالت‌هاي سينماي جهان انتقال نگاه تاريخي به مخاطبانش است.
وي در تشريح غفلت در نگاه تاريخي نگري سينماي ايران ادامه داد: اروپايي‌ها به خاطر رشادتي كه يكي از سربازان آنها انجام داده است برنامه‌هاي بسياري دارند و كارهاي زيادي مي‌كنند، اما ما اگر تاريخ دفاع مقدس را شخم بزنيم پر از رشادت‌هايي است كه اصلا در سينما به آنها پرداخته نشده است. در واقع يکي از آسيب‌هايي که الان به سينماي ما وارد شده اين است که گونه‌اي از روايت‌ها از دفاع مقدس وارد سينما شده که نگاه به آن ارزش‌هاي دوران دفاع مقدس را از بين مي‌برد.
به عنوان مثال قصه فيلم «اخراجي ها» را ببينيد که چگونه به جايي مي‌رسد که اگر كسي جنگ را تجربه نکرده باشد فكر مي‌كند كساني كه به جنگ رفته‌اند همه مشكل‌دار بوده‌اند.
ضامني پس از ذكر مثالي درباره موضوعات مختلفي كه سينماي ايران به عنوان محتوا مي‌تواند از آنها استفاده كند، افزود: در طول تاريخ جنگ تحميلي مسائلي وجود دارد كه مي‌تواند فيلم‌هايي از آنها ساخته شود و همين مسئله در بحث‌هاي اجتماعي و تاريخ هم وجود دارد و ما از آنها غفلت كرده‌ايم.
ضامني در ادامه سخنانش غفلت ديگر سينماي ايران را غفلت از امر اجتماعي دانست و اظهار كرد: من در اين زمينه تنها به يك نكته از اين غفلت‌ها اشاره مي‌كنم. به عنوان مثال تركيب جنسيتي در جامعه ما در طي سالهاي گذشته تغيير كرده است. اين تركيب و هرم جنسيتي در سينماي ايران نيز تاثير گذاشته و به قول يكي از اساتيد، هنر در حال زنانه شدن است و سينما هم همينطور. اين هنر گرايش به مفاهيم و موضوعاتي پيدا مي‌کند که براي جنس مونث بيشتر جالب است. اگر اين موضوع درست مديريت نشود حتما به تهديد تبديل خواهد شد. فكر مي‌كنم در اين گونه مسائل اجتماعي مي‌توان پژوهش‌هايي انجام داد كه مثلا چرا خانم‌ها اغلب به بازيگري گرايش دارند.
وي تصريح كرد: بايد تحولات يك حوزه مانند اجتماعي در حوزه‌هاي ديگري مانند سينما که موجب تاثيرگذاري مي‌شود، درست رصد شده و مديريت شود. در واقع اين تغيير تركيب جنسيتي در سينماي ما رسوب كرده و به نظر مي‌رسد درست مديريت نمي‌شود و حتي در بخش‌هايي به عارضه تبديل شده است.
ضامني مهمترين غفلت سينماي ايران را غفلت از امر اخلاق دانست و گفت: به نظرم مهمترين غفلت سينماي ايران غفلت از امر اخلاق به معناي ديني و انساني آن است. متاسفانه اخلاق در سينماي ايران به شدت دچار هزل شده است. استاد منصوري به درستي اشاره كردند كه شايد تنها امتياز سينماي ايران نسبت به ديگر سينماها محتوايي است كه مي‌توانيم از آن استفاده كنيم وگرنه ما از نظر امكانات و بودجه قابل مقايسه با سينماهاي برخي از كشورها نيستيم بنابراين در اين شرايط حداقل نبايد اين مزيت محتوايي را فراموش كنيم.
دبير كارگروه تخصصي هنر در پايان سخنانش تاكيد كرد: سينماگران سرمايه‌هاي فرهنگي يك جامعه هستند. ما بايد از اين چهار پنج هزار نفري كه در سينما هستند صيانت كنيم. حال در اين بين مسائلي مانند بيمه، امنيت شغلي و غيره مطرح مي‌شود كه بايد حل شود. به نظرم چند غفلتي كه گفته شد نيز در سينما به چشم مي‌خورد و بايد براي حل آنها كمك كنيم.
در ادامه فرهاد توحيدي در پي سخنان مطرح شده،گفت:هيچ منتقد منصفي نمي‌تواند نكاتي كه آقاي ضامني گفتند را رد كند. وقتي نگاه آسيب شناسانه‌اي به موضوعي داريم اگر متوجه ريشه‌ها و شالوده‌هاي كج‌تابي نباشيم راه به جايي نخواهيم برد.
وي با اشاره به بحث گم شدن اخلاق در سينما گفت: در تكميل سخنان شما در بحث صيانت از چهار پنج هزار نفري كه در سينما هستند، مي‌گويم كه همه دنيا معترفند نيروي انساني مهمترين سرمايه است. تصور مي‌كنم محتواي دعوايي كه امروز در سينما وجود دارد دعوا بر سر اخلاق است. وقتي شما فيلم‌هايي از قبيل «اخراجي‌ها» را نقد مي‌كنيد بايد ديد آيا نظام فرهنگي ما اين فيلم‌ها را بر نمي‌تابد يا اينكه چگونه اين فيلم‌ها در صدر مي‌نشينند و حتي مسئول فرهنگي در جشن رونمايي فيلمنامه آن حضور پيدا مي‌كند.
توحيدي در ادامه در واكنش به معضل انديشه‌گي در سينماي ايران مطرح كرد:در همه كشورهاي صاحب صنعت سينما تعداد كمي از فيلم‌ها از ميان توليدي‌هاي سالانه آنها وجود دارد كه در خاطره‌ها مي‌ماند، يعني تنها تعدادي واجد ارزش هنري است. من با شما موافق هستم كه اساسا فلسفه سينما در دانشگاه‌هاي معتبر دنيا تدريس مي‌شود و بحث انديشگي و استفاده سينما از مباحث فلسفي امري بسيار شايسته است.
وي در عين حال خاطر نشان كرد: يادمان نرود كه سينما يك هنرصنعت است، يعني اينكه بايد ديد از ميان آثار توليدي چند اثر در خاطره‌ها مي‌ماند. سينما هنر بسيار پيچيده و سرمايه‌بري است و طبيعتا سرمايه هم تمايل دارد خودش را تجديد كند. بنابراين اصل در هنرصنعت توليد ارزش افزوده است. يعني اگر شما فيلم‌هايي را توليد كنيد كه مخاطبان آن خواص باشند پس از چند فيلم بايد سينما را كنار بگذاريد. در واقع مي‌خواهم بگويم بايد نسبت مقبولي بين فراورده و فرايند وجود داشته باشد.
توحيدي در بخش ديگري از سخنانش درباره معضل اخلاق در سينماي ايران نيز اظهار كرد: اگر اخلاق در سينما مرده هيچ دليلي ندارد جز اينكه اخلاق در جامعه مرده است. به نظر من مشكل در كشور ما اين است كه توليد تفكر و انديشه تعطيل شده است. در واقع ما انديشيدن را زير زميني كرده‌ايم و با اين وضع سينما هم زير زميني خواهد شد.
رييس هيات مديره خانه سينما در بخش ديگري از سخنانش با اشاره به انتقادات وارده گفت: سينما امر گراني است. تشويق مي‌كنند كه فيلم سياسي درباره سياست بسازيد اما فيلمي كه ساخته مي‌شود «پايان نامه» است و فيلم «گزارش يك جشن» براي اكران دچار مشكل مي‌شود.
وي با بيان اينكه سينما امر گراني است و دست آن نيز بسته است،ادامه داد: يكي ديگر از مشكلات ما در سينماي ايران مشكل بازگشت و خواب سرمايه است. ما در مقطع وقوع انقلاب بيش از 400 سالن سينما داشتيم، اما امروز پس از سي سال، 300 و اندي سالن داريم. بنابراين كسي كه فيلم سينمايي مي‌سازد بايد يادش باشد كه در سينما جيره بندي است، چرا كه سالن نداريم.
وي ادامه داد: سرمايه در بازار تهران سالانه حدود چهار بار مي‌چرخد و تجديد مي‌شود اما چگونه انتظار داريم در حوزه سينما سرمايه گذاري صورت گيرد در حالي كه افراد بايد براي بازگشت سرمايه‌شان، دوسال صبر كنند؟
توحيدي خاطرنشان كرد:بحث ما اين است كه سينما هزينه بر است و اگر مي‌خواهيد سينما به موضوعات مهم جامعه و مباحث اخلاقي جامعه‌مان بپردازد و فيلم‌هايي مانند «تروي» بسازيم، بايد دست آنهايي را كه مي‌توانند در اين زمينه پول خرج كنند و فيلم نمايش دهند را باز بگذاريم تا ببينيم كه مردم چگونه از فيلم‌ها استقبال مي‌كنند. اما متاسفانه ما اكنون نمي‌توانيم حتي ده سال قبل را بازسازي كنيم. حتي يك خيابان صد متري نداريم كه براي ساخت فيلم‌هاي جنگي، از دوران جنگ باقي مانده باشد.
رييس هيئت مديره خانه سينما در پايان اين جلسه با تشكر از برگزار كنندگان آن بيان كرد: از شكل گيري اين جلسه براي جايي امن كه بتوانيم در آن در مورد معضلات و مشكلات سينماي ايران صحبت كنيم تشكر مي‌كنم و از آقاي دكتر ضامني مي‌خواهم صداي ما را برسانند.
به گزارش ايسنا، در اين جلسه عليرغم اعلام قبلي امين تارخ و همايون اسعديان حضور نداشتند.
در اين جلسه مجيد سرسنگي مديرعامل خانه هنرمندان و دكتر ابراهيم حاجياني (از مرکز استراتژيک مجمع تشخيص مصلحت نظام) حضور داشتند.
انتهاي پيام
نظرات