آمارهاي مربوط به ساختار نيروي كار، مبنايي براي ارزيابي و تحليل سياست‌هاي اقتصادي يك كشور محسوب مي شود. در گذشته، نيازهاي‌ آماري بخش نيروي انساني در كشور از طرح‌هاي آماري جمعيتي مركز آمار ايران و طرح‌هاي نمونه‌گيري وزارت كار و امور اجتماعي تامين مي‌شد، اما از سال 1373 طرح آمارگيري از ويژگي‌هاي اشتغال و بيكاري خانوار با هدف ارائه اطلاعات آماري در زمينه شاخص‌هاي نيروي كار توسط مركز آمار ايران طراحي و با همكاري وزارت كار و امور اجتماعي اجرا شد. به گزارش خبرنگار كار و اشتغال خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، پيش از آن هدف كلي آمارگيري‌هاي نمونه‌اي نفوس، دستيابي به شاخص هاي نيروي كار نبوده و همچنين با توجه به فاصله زماني 10 ساله بين اجراي سرشماري‌ها، اين منابع قادر به پاسخگويي كامل نيازهاي برنامه‌ريزي در زمينه شاخص‌هاي نيروي كار نبوده‌اند. به همين دليل در سال 1373 طرح آمارگيري از ويژگي‌هاي اشتغال و بيكاري خانوار با هدف ارائه اطلاعات آماري در زمينه شاخص‌هاي نيروي كار توسط مركز آمار ايران طراحي و با همكاري وزارت كار و امور اجتماعي اجرا شد. در سال 1374 و 1375 به دنبال درگيري مركز آمار ايران در اجراي سرشماري عمومي نفوس و مسكن 1375، طرح مزبور به مرحله اجرا در نيامد، اما با تاكيد برنامه‌هاي توسعه اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي كشور مبني بر ضرورت دستيابي به شاخص‌هاي نيروي كار، طرح آمارگيري از ويژگي‌هاي اشتغال و بيكاري خانوار در آبان ماه سال‌هاي 1376، 1377، 1378 و 1379 با هدف دستيابي به شاخص‌هاي نيروي كار در كل كشور، نقاط شهري و روستايي و استان‌ها با حجم نمونه‌اي در حدود 110 هزار خانوار اجرا شد. پس از آن، با ابزار نياز برنامه‌ريزان و سياست‌گذاران اقتصادي – اجتماعي كشور در خصوص شاخص‌هاي فصلي نيروي كار، طرح مذكور از سال 1380 با حفظ ويژگي‌هاي خود در ماه‌هاي مياني هر فصل، به مرحله اجرا در آمد و تا سال 1382 اين روند ادامه يافت. در سال 1383 براساس سياست‌گذاري‌هاي مسوولان مركز آمار ايران، طرح مزبور در فصل بهار با همان ويژگي‌ها و در فصل پاييز با هدف دستيابي به شاخص‌هاي نيروي كار در سطح كل كشور، نقاط شهري و روستايي با حجم نمونه‌اي در حدود 12 هزار خانوار اجرا شد. در پي اعلام نياز بخش برنامه‌ريزي كشور به شاخص‌هاي فصلي نيروي كار و همزمان با اجراي طرح آمارگيري بنا به درخواست مركز آمار ايران، طرح آمارگيري نيروي كار را به منظور دقت بيشتر در دستيابي به شاخص‌هاي نيروي كار تهيه نمود. اين طرح با هدف دستيابي به شاخص‌هاي فصلي وسالانه نيروي كار و تغييرات آن در سطح كل كشور و استان‌ها، از بهار 1384 اجرا شده و ادامه دارد. نتايج حاصل از طرح آمارگيري نيروي كار بخشي از نيازهاي برنامه‌ريزي كشور در زمينه بازار كار را فراهم مي‌نمايد. علاوه بر اين با عنايت به استفاده از توصيه‌هاي سازمان بين المللي كار در طراحي و اجراي طرح، نتايج حاصل از طرح مذكور مي‌تواند مبنايي مطمئن‌تر براي تعيين جايگاه كشور در بين ساير كشورهاي جهان قرار گيرد و به عنوان منبعي براي محاسبه شاخص‌هاي كليدي بازار كار مورد استفاده واقع شود. نتايج طرح آمارگيري نيروي كار در قالب نشريه‌هاي فصلي و سالانه منتشر مي شود در نشريه سالانه علاوه بر شاخص‌هاي نيروي كار و تغييرات آن، برآورد تعداد نيروي كار نيز ارائه مي‌شود و اطلاعات جمع‌آوري شده به صورت تفصيلي‌تر در اختيار كاربران گذاشته مي شود در نشريه فصلي شاخص‌هاي نيروي كار بر حسب جنس، سن، نقاط شهري و روستايي و استان و همچنين تغييرات اين شاخص‌ها در كل كشور، نقاط شهري و نقاط روستايي در هر فصل نسبت به فصل گذشته و فصل مشابه سال قبل ارائه مي‌شود. *هدف كلي* هدف كلي از اجراي اين طرح، شناخت ساختار نيروي كار، تعيين وضعيت جاري ويژگي‌هاي جمعيت فعال، شاغل و بيكار در كل كشور، نقاط شهري، نقاط روستايي و هر يك از استان‌ها و همچنين بررسي تغييرات فصلي نيروي كار است. اين هدف از طريق ارائه برآوردهاي زير قابل دستيابي است: - برآورد نسبت فصلي در سطح كل كشور، نقاط شهري، نقاط روستايي و استان - برآورد نسبت سالانه در سطح كل كشور، نقاط شهري، نقاط روستايي و استان - برآورد تعداد سالانه در سطح كل كشور، نقاط شهري، نقاط روستايي و استان - برآورد تغييرات نسبت دو فصل متوالي در سطح كل كشور، نقاط شهري و نقاط روستايي - برآورد تغييرات نسبت در دو فصل يكسان از دو سال متوالي در سطح كل كشور، نقاط شهري و نقاط روستايي - برآورد تغييرات نسبت در دو سال متوالي در سطح كل كشور، نقاط شهري، نقاط روستايي و استان *اهداف تفصيلي* در راستاي هدف كلي، اهداف تفصيلي طرح عبارتند از: - تعيين ويژگي‌ها جمعيت شناختي كل جمعيت - تعيين ساختار و حجم جمعيت فعال اقتصادي (شاغل و بيكار) جمعيت غير فعال اقتصادي و محاسبه شاخص‌هاي اقتصادي مربوط - تعيين ويژگي‌هاي شاغلين - تعيين شاغلين داراي اشتغال ناقص زماني و ويژگي‌هاي آن‌ها - تعيين ويژگي هاي بيكاران - تعيين ويژگي‌ها افراد خارج از نيروي كار و تفكيك گروه‌هاي كه وابستگي حاشيه‌اي به نيروي كار دارند. جزييات اهداف تفصيلي در قالب عناوين جداول نهايي ارائه مي‌شود به منظور دستيابي به اين اهداف اقلام آماري زير در پرسش‌نامه گنجانده شده است: - براي كليه افراد:‌جنس، سن، بستگي با سرپرست، تابعيت وضع اقامت، وضع مهاجرت، مبدا مهاجرت و علت مهاجرت. - براي افراد شش ساله و بيشتر: وضع تحصيل، وضع سواد، مدرك تحصيلي و رشته تحصيلي - براي افراد 10ساله و بيشتر: وضع زناشويي، وضع فعاليت در هفته مرجع - براي افراد شاغل: شغل، وضع شغلي، فعاليت اصلي محل كار، تعداد كاركنان محل كار، ساعت كار معمول، ساعت كار واقعي، دلايل كم بودن ساعت كار معمول و واقعي،‌وضع بيمه درماني، مدت اشتغال، تمايل و آمادگي براي انجام كار اضافي، تمايل به تغيير شغل و دليل آن، تعداد روز و تعداد ساعت كار دلخواه، حضور يا عدم حضور در محل كار در هفته مرجع، علت عدم حضور - براي شاغلين داراي دو شغل و بيشتر: شغل، فعاليت اصلي محل كار و وضع شغلي در شغل دوم - براي تشخيص بيكاري:‌ وضعيت جستجوي كار، علت عدم جست‌وجوي كار، وضعيت آمادگي براي كار - براي افراد بيكار: مدت بيكاري، روش جست‌وجوي كار، علت عدم جست‌وجوي كار، ويژگي‌هاي شغل مورد جست‌وجو، وضعيت قبل از بيكاري. - براي افراد بيكار و غير فعال قبلا شاغل:‌مدت زمان سپري شده ازترك شغل، علت ترك شغل، وضعيت استفاده از بيمه بيكاري (فقط براي بيكاران قبلا شاغل) و ويژگي‌هاي آخرين اشتغال فرد شامل شغل، وضع شغلي و فعاليت اصلي محل كار. پوشش جغرافيايي اين طرح از نظر جغرافيايي، كل نقاط شهري و روستايي در كشور را پوشش مي‌دهد. *جامعه آماري* كليه افرادي كه طبق تعريف، عضو خانوارهاي معمولي ساكن در نقاط شهري و روستايي كشور هستند، جامعه آماري طرح را تشكيل مي‌دهند لذا اين طرح افراد زير را پوشش نمي‌دهد: اعضاي خانوارهاي معمولي غير ساكن اعضاي خانوارهاي دست جمعي *زمان آماري* زمان آماري براي سنجش اشتغال، بيكاري از نقطه نظر معيار فقدان كار و به طور كلي وضع فعاليت فرد، اولين هفته تقويمي، هر ماه (شنبه تا جمعه ) است كه هفته مرجع آن ماه ناميده مي‌شود. زمان آماري براي سنجش بيكاري از نقطه نظر معيار آمادگي براي كار، دو هفته شامل هفته مرجع و يك هفته پس ازآن است. زمان آماري براي سنجش بيكاري از نقطه نظر معيار جست‌وجوي كار، چهار هفته شامل هفته مرجع و سه هفته قبل از آن است. -زمان آماري براي سنجش مهاجرت، 12 ماه گذشته مختوم به زمان آمارگيري است. -زمان آماري براي سنجش تعداد ساعات كار معمول در هفته، فصل تقويمي آمارگيري است. *روش نمونه‌گيري* روش نمونه‌گيري، خوشه‌اي دو مرحله‌اي با طبقه‌بندي است كه واحد نمونه‌گيري مرحله‌ي اول، خوشه و واحد نمونه‌گيري مرحله دوم، گروهي شامل سه خانوار مجاور است. در اين طرح، علاوه بر برآورد سطوح، برآورد تغييرات نيز مورد نظر است، از اين رو از روش نمونه‌گيري چرخشي استفاده مي‌شود. نمونه‌گيري چرخشي با ثابت نگه داشتن بخشي از واحدهاي نمونه بين دو فصل آمارگيري و تغيير بقيه‌ي واحدها، به بهترين نحو، امكان برآورد سطوح و تغييرات را فراهم مي‌كند. انجام بهينه‌ي نمونه‌گيري چرخشي، مستلزم به كارگيري نمونه‌ي پايه است. منظور از نمونه‌ي پايه، نمونه‌اي است كه مي‌توان از آن براي تامين نيازهاي چند آمارگيري يا چند دوره از يك آمارگيري، زير نمونه‌هايي انتخاب كرد. در آمارگيري‌هاي ادواري، استفاده از نمونه‌ي پايه ضمن صرفه‌ي اقتصادي، امكان كنترل بهتر عمليات اجرايي و هم پوشاني نمونه‌ها در دوره‌هاي مختلف آمارگيري را فراهم مي‌كند. *چارچوب و طراحي نمونه پايه* چارچوب نمونه پايه، فهرست حوزه‌هاي سرشماري است كه از اطلاعات سرشماري عمومي نفوس و مسكن 1385 به دست آمده است. اين فهرست علاوه بر اطلاعات جغرافيايي، تعداد خانوار و جمعيت حوزه‌ها را نيز شامل مي‌شود. براي انتخاب نمونه‌ي پايه، ابتدا بخشي از مناطق نظامي – انتظامي، مناطق صعب العبور و نا امن و آبادي‌هايي با كمتر از پنج خانوار كه انتظار مي‌رود حذف آن‌ها از چارچوب منجر به ايجاد اريبي برآوردها نشود، از چارچوب حذف وسپس شبه حوزه‌ها تعيين مي‌شوند. هر شبه حوزه شامل يك حوزه ، بخشي از يك حوزه‌ي بزرگ يا در مواردي مجموعه‌اي از چند حوزه‌ي كوچك (براساس اطلاعات سرشماري نفوس و مسكن سال 1385 و تقسيمات كشوري سال 1386) است. به طوري كه اغلب بين 200 تا 400 خانوار را شامل مي شود. به منظور فراهم كردن امكان محاسبه‌ي برآوردها ناحيه‌ي كوچك، ايجاد تداخل بيشتر با نمون پايه قبلي براي افزايش سازگاري نتايج، و معرف بودن نمونه پايه، شبه حوزه‌ها طبقه‌بندي مي‌شوند. سپس در هر يك از طبقات، متناسب با تعداد خانوار در طبقه، تعدادي از شبه حوزه‌ها به عنوان نمونه پايه انتخاب مي‌شوند. براي انتخاب شبه حوزه‌هاي طرح آمارگيري نيروي كار، تعداد مورد نيازي از شبه حوزه‌ها به عنوان خوشه‌هاي نمونه‌گيري به صورت تصادفي از نمونه پايه انتخاب مي‌شوند تا در هر فصل تعداد معيني از خانوارهاي آن‌ها آمارگيري شوند. بديهي است با توجه به ثابت بودن تعداد خوشه‌هاي نمونه در طي چهار سال اجراي طرح (بهار 1388 تا زمستان 1391) ،تعداد خانوارهاي نمونه در هر فصل نيز ثابت مي‌ماند. *چارچوب ثانويه* چارچوب ثانويه طرح، فهرستي ازنام و نشاني خانوارهاي ساكن در خوشه‌هاي انتخاب شده از نمونه پايه است، كه براي انتخاب خانوارهاي نمونه‌ي مربوط به هر فصل آمارگيري و مراجعه به آن‌ها در طول چهار سال اجراي طرح (بهار 1388 تا زمستان 1391) مورد استفاده قرار مي‌گيرد اين فهرست از اطلاعات حاصل از سرشماري نفوس و مسكن 1385 استخراج مي‌شود. *الگوي چرخش* الگوي چرخش اين طرح، يك «الگوي 2-2-2» است، يعني از هر حانوار نمونه، چهار بار آمارگيري به عمل مي‌آيد، به اين ترتيب كه خانوار، دو فصل متوالي در نمونه است، سپس به طور موقت براي دو فصل متوالي از نمونه خارج مي‌شود، بعدد مجددا براي دو فصل متوالي به نمونه باز مي‌گردد و پس از آن براي هميشه از نمونه خارج مي‌شود. در هر فصل، در داخل هر خوشه، از چهار گروه چرخش آمارگيري مي‌شود: -گروهي كه براي اولين بار وارد نمونه شده است -گروهي كه براي دومين بار در نمونه است -گروهي كه پس از دو فصل خروج موقت، مجددا به نمونه وارد شده است. -گروهي كه براي آخرين بار در نمونه است به اين ترتيب ميزان تداخل نمونه بين دو فصل متوالي و دو فصل يكسان از دو سال متوالي 50 درصد و بين دو سال متوالي 55 درصد است كه اهداف طرح را تامين خواهد كرد. در هر يك از خوشه‌هاي نمونه، با استفاده از چارچوب ثانويه‌ي طرح، 150 خانوار مجاور انتخاب و گروه‌هاي سه خانواري ساخته مي‌شود. گروه‌هاي سه خانواري به طور متناسب به عنوان گروه چرخش انتخاب مي‌شوند. بدين ترتيب بين هر دو گروه چرخش متوالي اغلب سه خانوار وجود دارند كه در طول چهار سال اجراي طرح در نمونه‌هاي قرار نمي‌گيرند به هر فصل آمارگيري، براساس الگوي چرخش، چهار گروه چرخش منتسب مي‌شود تا از تمام خانوارهاي متعلق به آن‌ها آمارگيري شود به اين ترتيب در هر فصل آمارگيري به 12 خانوار در هر خوشه مراجعه مي‌شود. *روش برآورد* براي دستيابي به برآوردهاي مورد نظر، بايد داده‌هاي مربوط به هر يك از خانوارهاي نمونه و اعضاي آن‌ها به درستي وزن‌دهي شوند. وزن‌دهي در سه مرحله‌ي اعمال وزن پايه عكس احتمال انتخاب، تعديل وزن براي بي پاسخي واحد و تعديل وزن براساس پيش بيني‌هاي جمعيتي انجام مي گيرد وزني كه پس از اعمال هر سه مرحله‌ي وزن‌دهي به دست مي‌آيد تعيين مي‌كند كه هر فرد در نمونه، نماينده‌ي چند نفر در جامعه است پس از وزن دهي برآورد تعداد از جمع وزن‌ها برآورد نرخ، از تقسيم برآوردهاي تعداد و برآورد تغييرات بين دو دوره‌ي زماني، از اختلاف برآوردهاي دو دوره، به دست مي‌آيد. انتهاي پيام