نشست تخصصي «نويافته‌هاي معماري اسلامي» با يادي از دكتر باقر آيت‌الله‌زاده شيرازي برگزار شد.
به گزارش خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، در اين نشست كه در مركز هنرپژوهي نقش جهان و به‌مناسبت سومين سالگرد درگذشت دكتر شيرازي برگزار شد، مباحث مختلفي درباره‌ي آثار معماري دوره‌ي اسلامي با حضور كارشناسان و برخي اعضاي ايكوموس مانند مهدي حجت ــ رييس ايكوموس ايران ــ مطرح شد.
در ابتداي اين جلسه، حسين رايتي‌مقدم با نمايش تصاوير مختلفي از قلعه‌دختر كرمان، وضعيت اخير قلعه و اطراف آن را با توجه به توسعه‌ي شهري شرح داد و تأكيد كرد: به‌نظر مي‌رسد، در زمان ساسانيان از آن‌جا كه امنيت برقرار بوده است، اين قلعه آن‌چنان كه بايد خاصيت دفاعي خود را نداشته و در كاربري آن تغييراتي ايجاد شده بود.
در بخش بعدي اين نشست، سخنراني با عنوان «بررسي فضاهاي حفره‌مانند در معماري بومي و فرهنگ عامه‌ي مردم ايران» ارائه شد.
بهرخ برومندي در اين‌باره بيان كرد: ايران يكي از كهن‌سال‌ترين سرزمين‌هاست و قابليت مطالعه و بررسي را از نظر حضور انسان اوليه دارد. هرچند امروزه بسياري از شواهد به دلايل گوناگون از بين مي‌روند، ولي مداركي براي مطالعه وجود دارد.
وي توضيح داد: بنا بر اطلاعاتي كه باستان‌شناسان ايران ارائه كرده‌اند، حضور بشر در اين كشور به 45هزار سال مي‌رسد و با تحقيقاتي كه درباره‌ي حفره‌ها شده، مشخص شده كه بشر هميشه در ابتدا به سراغ حفره‌هاي آماده در طبيعت مي‌رفته است. بنابراين بي‌راه نيست كه نخستين تلاش واقعي انسان را براي تصرف محيط طبيعي، مكان فعاليت‌هاي زيستي‌اش بدانيم.
او اضافه كرد: يكي از مواردي كه دانشمندان در سال‌هاي اخير به آن اشاره كرده‌اند، اين است كه «عمق» از همه‌ي ابعاد فضا، قائم به ذات‌تر است و بعد اصلي حفره‌ها نيز عمق است. در نتيجه، سرگذشت آن‌ها استوارتر است. البته ظاهرا خيلي ساده هستند، ولي در عمل، از گذشته‌هاي دور در زندگي ما حضور دارند.
در بخشي ديگري از اين سخنراني، تصاويري از حفره‌هاي مختلف از نوع دست‌كند و طبيعي در شهرهايي مانند كاشان، ابيانه و شوشتر نمايش داده شدند.
اين نشست با پخش يكي از مصاحبه‌هاي تلويزيوني مرحوم شيرازي و پس از آن، سخنراني حميده چوبك درباره‌ي مسجدجامع جيرفت ادامه پيدا كرد.
او در ابتدا، با ياد كردن از مرحوم شيرازي و مرحوم نگهبان كه پاسدار ميراث فرهنگي بودند، گفت: حوزه‌ي آب‌ريز جازموريان در جنوب شرق ايران كه يكي از 12 حوزه‌ي آب‌ريز است و از ديرباز محل شكل‌گيري تمدن‌ها بوده است. اين حوزه شامل دو آب‌ريز هليل‌رود و بم‌پور است كه تسلسل فرهنگي و گاه‌نگاري تا دوره‌ي اسلامي در آن‌ها ديده مي‌شود.
چوبك درباره‌ي جيرفت توضيح داد: اين شهر در آغاز شهرنشيني از مراكز مهمي بود كه در متون قديمي از آن بسيار ياد شده است. در اين منطقه، يوسف مجيد‌زاده ــ سرپرست كاوش‌هاي جيرفت ــ سازه‌هاي مربوط به حكومت يك حوزه‌ي بزرگ را ديد كه از كشفيات مهم به‌شمار مي‌رود و محوطه‌ي كوهستاني در آن يافت و فاجعه‌ي آن (حفاري غيرمجاز) كنترل شد و اكنون كاوش‌هاي علمي در آن دنبال مي‌شود.
به گفته‌ي او، جيرفت يك مركز بازرگاني بوده و نمونه‌هاي بسياري از آثار ساخت چين در اين‌جا ديده شده است. مردم آن نيز بسيار ثروتمند و شاد بودند كه اين سرزندگي روي آثار آن‌ها قابل مشاهده است.
وي با اشاره به اين‌كه آثاري كه از شهر قديم جيرفت پيدا شده است، در محوطه‌ي دقيانوس هستند، افزود: روستاهاي مختلفي روي اين محوطه ساخته شده و براي ساخت‌وساز آن‌ها مصالح اين محوطه تخليه و از آن‌ها استفاده شده است.
اين باستان‌شناس با بيان اين‌كه در اين منطقه به‌طور پراكنده، چهار فصل كاوش باستان‌شناسي انجام داده است، توضيح داد: مسجدجامع جيرفت مهم‌ترين بخش اين محوطه بود كه براساس نوشته‌هاي متون قديمي پيدا شد؛ ولي متأسفانه تمام بناهاي آن تخريب شده و فقط محوطه‌ي آن باقي مانده است. اين مسجد بيش از چهارهزار مترمربع با طرح شبستاني و داراي تك‌مناره است كه چند دوره‌ي تغيير معماري در آن ديده مي‌شود. آنچه اكنون در آن مي‌بينيم، به دوره‌ي سلجوقي متعلق است.
چوبك با تأكيد بر اين‌كه شهر كهن جيرفت بسيار ثروتمند بوده و در دوره‌هايي كه به آن يورش شده، گفته شده كه خشت‌خشت آن به غارت رفته است، گفت: در مدتي كه در اين محوطه كار كردم، در نظر داشتيم چشم‌اندازي براي آن تعريف كنيم. به همين دليل، آن را در قالب سايت ــ موزه تعريف كرديم. اين محوطه به حفاظت و مرمت نياز دارد و عرصه و حريم آن بايد حفظ شود. هم‌چنين باغ‌هاي نارنج و آب‌هايي را كه در اين محل بوده‌اند، مي‌توانيم احيا كنيم. به علاوه، احياي هنرهاي سنتي و صنايع دستي مانند سنگ‌تراشي و سفال‌سازي مي‌تواند در اين‌جا مؤثر باشد.
وي با ياد‌آوري اين‌كه وقتي شهر جيرفت را مي‌بينيم، درمي‌يابيم كه مردم آن درك و فهم داشته و بهترين منطقه را براي شهر انتخاب كرده‌اند، اظهار كرد: اميدوارم اين فرهنگ و تمدن در ايران تداوم پيدا كند و ارزش‌هاي آن را بتوانيم حفظ كنيم.
در ادامه‌ي اين نشست، هادي جهان‌آباديان به درباره‌ي «حفاظت و مرمت مجموعه‌ي گازرگاه در هرات افغانستان» سخنراني كرد.
او توضيح داد: اين مجموعه، كوشكي در شهر هرات است كه در زمان تيموريان ساخته شده و كنار مزار خواجه عبدالله انصاري قرار دارد. پروژه‌اي كه در اين بنا اجرا شد، به مستند‌نگاري آن مربوط مي‌شود كه در دو مرحله، نقشه‌هاي بنا برداشت شد. اين بنا كه شبيه نمك‌دان است و به اين نام مشهور است، در زمان اميرعلي شير نوايي ــ وزير تيموريان ــ ساخته شد و در حال انهدام بود كه يكي از دلايل آن به سستي بنا مربوط مي‌شد. در اين راستا، اقدامات مختلفي براي مرمت و حفاظت از بنا انجام شد.
در پايان اين سخنراني، صادق ملك ــ باستان‌شناس ــ با تقدير از اقداماتي كه در اين بنا انجام شده است، از جهان‌آباديان پرسيد كه چرا از دانش او در ايران استفاده و اين دانش براي مرمت آثار تاريخي كشور به‌كار گرفته نمي‌شود؟
ملك هم‌چنين تأكيد كرد كه آيا از شما نمي‌خواهند در ايران كار كنيد؟ و جهان‌آباديان گفت: پاسخ اين پرسش خيلي سخت است و فقط بايد به حال بناهاي خود تأسف بخوريم.
در پايان اين نشست، هايده لاله درباره‌ي «قبه سبز و نقش مديريت عمراني قراختاييان در توسعه و تحول شهر كرمان» توضيح‌هايي داد و تأكيد كرد كه فشارها و چالش‌هاي زندگي امروزه به‌نوعي به محوطه‌ها و آثار تاريخي در كرمان آسيب زده و تخريب‌ها و تغيير بافت‌ها كه خود پيشينه‌ي مهمي داشته است، تحليل را دچار چالش مي‌كند.
انتهاي پيام
نظرات