بررسي و نقد «راه‌اندازي تلويزيون فارسي بي بي سي» با حضور دكتر يونس شكرخواه رييس موسسه مطالعات آمريکاي شمالي و اروپا در دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، دكتر حسام الدين آشنا عضو هيأت علمي دانشکده فرهنگ و ارتباطات امام صادق(ع) و ماشاالله شمس‌الواعظين روزنامه نگار و صاحب‌نظر مسايل رسانه‌اي و مشاور مركز مطالعات راهبردي خاورميانه و نيز با ارتباط تلفني با دكتر مجيد تفرشي روزنامه نگار و تاريخ نگار در لندن برگزار شد. به گزارش خبرنگار سرويس تلويزيون و راديو خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) دكتر يونس شكرخواه درباره‌ي راه اندازي تلويزيون فارسي بي بي سي گفت: راه‌اندازي اين شبكه اتفاق بسيار حرفه‌يي است و طبيعي است كه چنين سازمان بزرگ رسانه‌اي بخواهد مجموعه‌ي جديد به مجموعه‌هاي خود اضافه كند. چرا كه اين سازمان يكي از قديمي‌ترين و شايد بزرگترين سازمان رسانه‌يي دنيا است. شكرخواه افزود: راه‌اندازي اين شبكه تلويزيوني مي‌تواند در كنترل خود دولت انگليس باشد. دكتر حسام الدين آشنا نيز در راديو گفت‌وگو گفت: در اثر گزارش تحولات راهبردي كه در برنامه ريزي توسعه انگليس انجام شده، راه‌اندازي شبكه عربي بي بي سي ارتباط با جهان اسلام و عرب بود. اما در مورد بخش فارسي چيزي در آن گزارش وجود ندارد. در نتيجه از سال 2004 به بعد اين پرسش مطرح شود كه چه تحولي در نگاه خاورميانه‌يي انگليس ايجاد شده است. كما اين كه بي بي سي همواره با مشكل بودجه مواجه بوده است و در سال هاي اخير تشديد شده است. دكتر مجيد تفرشي با ايراد سخناني در اين موضوع اظهار كرد: آن چه در اين زمينه مطرح است ديدگاه‌هاي افكار عمومي بيريتانيا و مردم در مورد تاسيس يك تلويزيون به زبان خارجي است كه لزوما تاثير مستقيمي بر داخل كشور ندارد. ماشاالله شمس الواعظين در اين گفت‌وگو درپاسخ به آن كه از «شما به عنوان يكي از مشاوران ارشد بي بي سي نام مي برند آيا همين گونه است؟» گفت: من سياست هميشگي خود را كه اعلام كرده‌ام، تا اطلاع ثانوي از كار كردن در خارج از مرزهاي ايران پرهيز مي‌كنم. شمس الواعظين تصريح كرد: بحث هاي فني و حرفه‌يي و چگونگي نگاه مخاطبان به پديده‌يي به نام تلويزيون فارسي ساعت‌ها در دستور كار قرار گرفت. بنابراين در اين صورت مي‌توان نام مشاور را به كار برد. سخنگوي انجمن دفاع از آزادي مطبوعات درباره‌ي آن چه علت راه اندازي تلويزيون فارسي بي بي سي براي مخاطبان ايراني چيست؟ اظهار كرد: چهار علت مي‌توان دسته بندي كرد: اول آن كه وجود مخاطبان و نيازمندان فراوان به يك رسانه مدنظر است كه البته رسانه را يك فرآورده مي‌دانم و وسيله‌ي توليد كه مصرف كنندگان زيادي دارد و من اين رسانه را گاهي به شكلات يا پفك تشبيه مي‌كنم كه اگر مخاطب يا خريدار در گروه هاي سني مختلف وجود نداشته باشد فراورده‌يي به نام شكلات حتي در جهان توليد نمي‌شود. شمس الواعظين عنوان كرد: در بخشي از آسياي ميانه در ايران افغانستان و در تاجيكستان آن طور كه گفته شده 17 ميليون مخاطب فارسي زبان وجود دارد، البته نه اين كه فاقد رسانه باشند، بلكه منظور رسانه‌هاي آزاد و دموكراتيك هستند. مشاور مركز مطالعات راهبردي خاورميانه با اشاره به زمان آزادي بيان و مطبوعات در ايران اذعان كرد: چرادر آن زمان بي بي سي اقدام به راه اندازي تلويزيون فارسي نكرد و اگر سال 57 را انتقال دهيم هيچ وقت يادم نمي رود كه گوينده‌ي بي بي سي اعلام كرد خبرهاي داخلي مربوط به ايران را از راديو ايران بشنويد. در نتيجه به اين معنا است كه اگر مخاطبي وجود نداشته باشد در اصل كار بيهوده‌اي است كه موسسه‌يي اين چنين اقدام به توليد رسانه‌يي كند كه مصرف كننده نداشته باشد. چنان كه بسياري از رسانه ها در چارچوب فقدان مخاطب سازي و شناسايي مخاطب در آغاز و ميانه‌ي راه ورشكست شده و از بين رفتند. شمس الواعظين، دسترسي آسان به تكنولوژي ارتباطات را عامل دوم دانست و افزود: اين عنصر يكي از مهمترين عناصري است كه در واقع اگر بي بي سي مي خواست در دهه‌ي 90 ميلادي و يا حتي دهه‌ 80 اقدام به راه اندازي تلويزيون فارسي كند بودجه‌اش چند برابر بودجه‌ي فعلي مي‌شد. سخنگوي انجمن دفاع از آزادي مطبوعات رقابت هاي موجود ميان رسانه‌ها را علت سوم دانست و اظهار كرد: رقابت‌هاي موجود ميان رسانه‌ها در مقياس‌هاي بين‌المللي كه در وراي ذهن مديران و گرداندگان تلويزيون فارسي بوده كه اكثرا بر روي تصوير و يا حتي مولتي مديا انتقال مي‌دهند كه چه بسا از آن فراتر رفته و تلويزيون‌هاي سه گانه ايجاد شده‌اند؛ به عنوان مثال تلويزيون فارسي و عربي بي بي سي ساعت‌هايي كه برنامه پخش نمي كند بر روي وب سايت خود انتقال داده مي شود كه در واقع خبر را ادامه داده و با مخاطب ارتباط برقرار مي كند كه اين رقابتي جهاني براي دسترسي به مخاطب است كه رقابتي بسيار بي رحمانه‌يي است. به گفته‌ي شمس الواعظين، صرفنظر از جاذبه هاي رسانه يا عدم و فقدان آن و يا راهبردي براي آن خود دولت‌ها رسانه را به سمت غلبه بر جذب بازار بيننده و شنونده و خواننده در مقياس بين‌المللي سوق مي‌دهند. مشاور مركز مطالعات راهبردي خاورميانه با طرح اين پرسش كه چرا بي بي سي سرويس جهاني بي بي سي براي آلمان ، فرانسه و كشورهاي داراي گرايش دموكراتيك مطبوعات آزاد برنامه پخش نمي‌كند تاكيد كرد: اين شبكه براي محيط هايي برنامه توليد و پخش مي كند كه مخاطب وجود داشته باشد. در ثاني رقابت‌هاي سنگيني نيز در ميان باشد و سوم آن كه بخواهند افكار عمومي را مديريت كنند و در نتيجه از طريق افكار عمومي تغييري در سلوك و رفتار دولت هاي آن كشورها ايجاد كنند. كه اين سياست بي بي سي است. به گزارش ايسنا، دكتر يونس شكرخواه در ادامه‌ي اين گفت وگو «درباره‌ي فرصت‌ها و تهديدها براي كشورمان» اذعان كرد: امكان تكنولوژي اين فرصت را در اختيار مي گذارد و نيز نياز به مخاطب ايجاد مي‌شود كه اساس آن يك برنامه ريزي متمركز است. ييس موسسه مطالعات آمريکاي شمالي و اروپا در دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران افزود: در حال حاضر در بخش جهاني بي بي سي، 265 ميليون پوند بودجه‌ي سال جاري آن است كه اين رقم بسيار بالايي است. منتهي اين هزينه همين گونه در اختيار بي بي سي قرار نمي گيرد. يعني در واقع BBC TRUST قرار دادي با SCO دارد كه اين مبلغ براي گردش يك سازمان بسيار زياد است. اما اين كه آيا نياز مخاطب براي يك رسانه وجود دارد يك ارتباط دو سويه است. يعني در حقيقت رسانه‌ها را در بستر اقتصاد سياسي قرار دهيد تا بسياري از پاسخ ها به دست آيد. اما هيچ ماهواره‌ يا شبكه‌ جهاني رفراندوم نمي‌كند كه برنامه پخش كند يا نه. دكتر شكرخواه در پاسخ به آن كه نظرسنجي بي بي سي را نمي پذيريد؟ گفت: چنين نظرسنجي صورت نگرفته نظرسنجي كه صورت گرفته آن است كه از مخاطب نمي پرسند كه آيا تمايل داريد كانال ماهواره‌يي راه اندازي كنيم در واقع مي سنجيد كه چقدر نياز به منابع خبري وجود دارد و پس از آن چه مميزي‌هاي را مي تواند با رقيب اعمال كند. بنابراين چنين تجربه‌اي وجود ندارد كه در هر كجاي جهان رفراندومي صورت گيرد. عضو گروه مطالعات بيريتانياي دانشگاه‌هاي جهان دانشگاه تهران با ادامه‌ي بحث بر روي اقتصاد سياسي اظهار كرد: در واقع بحث فرصت و تهديد را در حال حاضر از ديدگاه خودمان نگاه نمي‌كنم از منظر رسانه‌اي كه قصد دارد يك كار جديدي را ايجاد كند به خصوص اگر آن رسانه بودجه‌يي معادل 265 ميليون پوندي را در اختيار داشته باشد كه در واقع نوعي گرنت است كه يك گرنت پارلماني است و اين موضوع كاملا به سياست‌هاي دولت گره مي خورد و آن نيز در سيستم خود بررسي مي كند كه در امتداد سياست خارجي به انگاره سازي خود در دنيا ارائه كند. دكتر شكرخواه تصريح كرد: بنابراين فرصت و تهديدها به فرصت و تهديدي كه دولت‌ها با آن مواجه هستند برمي‌گردد، منتهي در مورد بي بي سي واقعا يك مورد استثنايي در جهان است كه در حقيقت سالانه چيزي حدود 60 هزار ساعت برنامه پخش مي‌كند و اين اتفاق كمي نيست. اما چرا مي گويند استثنايي، زيرا تنها چهار نظام رسانه‌اي در جهان وجود دارد. به گفته‌ي دكتر شكرخواه در نظام رسانه‌اي اول مدل توتاليتر وجودداشته كه عمر آنها سپري شده و در حقيقت نمونه خارجي ندارد و در مورد مدل دوم نيز كه مدل روسيه يا شوروي سابق است و از نظر ما آنها براي رسانه خيلي رسما اعلام كردند كه آژانس فكري طبقه‌ي كارگر است و با آن گرايش به مخاطبان سرويس مي دادند در حقيقت تكليف را قبل از پخش حل مي كردند. وي، به مدل سوم كه به مدل ليبرال نيز معروف است اشاره كرد و گفت: تفاو‌ت‌هايي را با دو نظام قبلي دارد كه در مرحله‌ي خصوصي‌سازي و پذيرفتن بحث خصوصي‌سازي رسانه ها مطرح بود و در واقع پذيرفتند كه خارج از دولت‌ها سپهر بخش خصوصي شكل گيرد و سرويس دهد. اما مدل فرانسه و انگليس باز استثنا باقي ماند فرانسه از آن جهت كرد مصوبه‌ي اعلاميه‌ي حقوق بشر و تعريفي كه از آزادي داشت مي گفت كه شما آزاد هستيد مشروط بر آن كه در برابر مسووليت قانوني خود نيز پايبندي نشان دهيد. به گفته‌ي دكتر شكرخواه، مدل چهارم، مدل مسووليت اجتماعي است كه مدل رسانه‌هاي آمريكا است كه شما با آمريكا يك FCC داريد كه سياست هاي كلان تعيين نمي كند اما در انگليس به طور خاص موضوع حضور دولت موضوع بسيار جدي است . به گزارش خبرنگار ايسنا، دكتر حسام الدين آشنا درباره‌ي چگونگي برخورد در داخل كشور با تلويزيون بي‌بي‌سي گفت: تا به بحث چرايي و چيستي نپردازيم وضعيت رسانه‌يي كشور ايران را مورد توجه قرار ندهيم و نيز رابطه‌ي دولت و رسانه ها را در ايران نكاهيم، نمي توان در مورد تهديد ها و فرصت ها صحبت كرد. آشنا اظهار كرد: در بحث اول بايد توجه شود كه بي بي سي جهاني تابع صرفا سياست هاي وزارت خارجه‌ي انگليس نيست و بين سرويس جهاني بي بي سي و وزارت خارجه‌ي انگليس گفت وگو هايي در سياست گذاري به طور مداوم در جريان است اما تحليل من آن است كه راه اندازي تلويزيون فارسي بي بي سي بيشتر از آن كه پيشنهاد وزارت خارجه‌ي انگليس باشد پيشنهاد سرويس جهاني بي بي سي است. دكتر آشنا ادامه داد: واقعيت اين است كه در تلويزيون ايران عمدتا در جريان خبر حملات اسراييل به غزه قرار مي گيريد خبرهاي غزه را در اختيار داريد و نگاه شما از پنجره‌ي جهان عرب و جهان اسلام به پديده‌ي غزه است و اين در حالي است كه بي بي سي در يكي از برنامه هاي خود به سراغ ايرانيان مقيم اسراييل رفته و با آنها راجع به غزه صحبت كرده، اما بخش جدي كه مطرح است آن است در زمينه تكنولوژي دسترسي به آنها يك دسترسي حرفه‌يي نيست. به گفته‌ي عضو هيات علمي دانشگاه امام صادق بيشتر از توجه بي بي سي به ايران مواجه باشيم به عنوان يك حوزه‌ي خبري بسيار مهم با انتقال آنچه بي بي سي مادر دارد به فارسي زبانان مواجه هستيم كه اين مساله به نظر من تعيين كننده تهديد و فرصت ها است يعني نگاه بي بي سي جهاني با گزينش بخش فارسي براي ايرانيان كه در واقع با يك برآورد خيلي ساده‌اي كه انجام شده به اين نتيجه رسيده كه ايران يك كشوري است كه هدف است چرا كه بعد از انتخاب دكتر احمدي نژاد براي رياست جمهوري نيز هدف تر شده است. دكتر حسام الدين آشنا گفت: بحث ديگري كه مورد نظر است اينكه شما گفتيد وزير اطلاعات گفتند كه اين مساله خلاف امنيت ملي است و معنايش اين است كه دولت انگليس بايد آماده باشد كه هزينه ي راه اندازي يك شبكه‌ي تلويزيوني فارسي را در مورد ايران پرداخت كند. دكتر آشنا اذعان كرد: در ابتداي مساله‌ي ماهواره در ايران با دو نوع برخورد بوديم كه در مرحله‌ي اول پارازيد بود و در مرحله‌ي بعدي برخورد با دريافت كنندگان و يا توليد كنندگان صورت گرفت. پيش بيني ما اين است كه قانون منع تجهيزات دريافت ماهواره در ايران احتمالا بازنگري خواهد شد و در ماه هاي آينده نيز بايد منتظر برخوردهاي انتظامي باشيم كه اين نيز نوعي تفكر در مورد ماهواره است. ادامه دارد...