اطلاعات مستند و مورد تاييد مراكز مشخص و معتبر، بويژه اطلاعات آماري از جمله مواردي است كه مخاطب را با اطمينان بيش‌تري به خواندن خبر و اعتماد به اطلاعات آن ترغيب مي‌كند كه اين امر در درازمدت بر اعتبار منبع و رسانه‌ي خبري منتشر كننده‌ي خبر مي‌افزايد.
اعتبار خبر مبتني بر آمار و ارقام مستند، از جمله مواردي است كه گرچه در اغلب رسانه‌هاي دنيا مورد استفاده قرار مي‌گيرد اما در ايران، به دليل استفاده‌ي اندك و يا گاهي ابزاري از آن، كمتر مورد اعتماد مخاطبان بوده و باعث شده كه گاهي حتي اخبار مبتني بر آمار از سوي مخاطبان، به‌عنوان خبرهاي كذب تلقي شود.
به گزارش خبرنگار رسانه‌ي خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)، در اين گزارش سعي شده است در گفت‌وگو با كارشناسان ارتباطاتي و رسانه‌يي و نيز روزنامه‌نگاران داخلي، علاوه بر تاكيد دوباره بر نقش آمار و ارقام بر ارتقاي اعتبار خبر، دلايل بي‌اعتمادي مخاطبان داخلي نسبت به اين دسته از اطلاعات و اخبار را مورد بررسي قرار دهيم.
بيژن نفيسي - مدرس ارتباطات - در اين‌باره مي‌گويد: آمار و گزارش‌هاي حاصل از تحليل آن در هر جامعه، بيان كننده‌ي واقعيت‌هاي آن جامعه است كه با بررسي آن‌ها بهتر و راحت‌تر مي‌توان با مسايل پيش رو برخورد كرده و براي آن‌ها برنامه‌ريزي كرد.
وي با اشاره به اين كه استفاده‌ي كم و حتي گاهي نادرست از آمار در اطلاع‌رساني، به بدبيني مردم نسبت به ارايه‌ي آمار در اخبار منجر شده است، ادامه داد: استفاده از آمار و ارقام با افزايش ارزش دربرگيري خبر، آن را براي افراد بيش‌تري مهم و معتبر مي‌سازد كه اين امر به دليل ناآگاهي مردم از آن، هنوز از سوي آن‌ها شناخته نشده است.
اين روزنامه‌نگار با بيان اين كه ارايه‌ي آمار نادرست و مخدوش، اعتماد مردم را به اخباري حاوي آمار و ارقام سلب مي‌كند، درباره‌ي دسترسي همگان به تمامي آمارها و اطلاعات موجود درباره‌ي موضوعات مختلف تصريح كرد: محققان، پژوهشگران و دانشجويان، مشتريان اصلي آمارها و اطلاعات به دست آمده از آن‌ها هستند كه با كمك اين اطلاعات سعي مي‌كنند تحقيقات را از حوزه‌ي كتابخانه‌يي به سمت تحقيقات كتابخانه‌يي متمايل كرده و در نتيجه به واقعيت‌هاي جامعه نزديك شوند.
دسترسي آسان به آمار صحيح از ملزومات استفاده از اطلاعات توسط رسانه‌هاست
رضا مقدسي - قائم مقام مدير مسوول روزنامه‌ي همشهري - نيز در اين‌باره معتقد است: رسانه‌ها با تحليل، نقد و نظارت كارشناسانه درباره‌ي آمار ارايه شده در حوزه‌هاي مختلف، مي‌توانند ضمن بررسي اين آمارها، اشتباهات احتمالي را يافته و با به چالش كشيدن آن‌ها و الزام مسوولان به ارايه‌ي آمار درست، اعتماد از دست رفته‌ي مردم به اين دسته از اطلاعات را دوباره كسب كنند.
وي با تاكيد بر اين كه دسترسي آسان به آمار صحيح و مستند جزو ملزومات جدي استفاده از اين دسته از اطلاعات توسط رسانه‌هاست، اظهار كرد: تعدد آمار در حوزه‌هاي مختلف به گونه‌اي كه گاهي حتي متناقص با يكديگر نيز هستند، در كنار مشكلات فراوان خبرنگاران و روزنامه‌نگاران داخلي براي دسترسي به اين اطلاعات كه نه تنها محرمانه نيستند؛ بلكه حتي در اطلاع‌رساني و آگاهي مخاطبان در حوزه‌هاي مختلف نيز نقش اساسي دارند، از استفاده‌ي بهينه‌ي اين دسته از اطلاعات جلوگيري مي‌كند.
اين روزنامه‌نگار جلوگيري نادرست از انتشار برخي آمار و ارقام را دليل اصلي جهت‌گيري نامناسب افكار عمومي در برخي حوزه‌ها عنوان و خاطر نشان كرد: به نظر مي‌رسد رسانه‌ها مي‌توانند با تحليل، نقد و ارايه‌ي نظارت كارشناسانه درباره‌ي آمارهاي ارايه شده در حوزه‌هاي مختلف، ضمن بررسي اين آمارها، اشتباهات احتمالي در اين خصوص را نيز پيدا كرده و با به چالش كشيدن آن‌ها و الزام مسوولان به ارايه‌ي آمار درست، اعتماد از دست رفته‌ي مردم به اين دسته از اطلاعات را دوباره كسب كنند.
نبود آمار رسمي و مستند، راه را براي فرافكني و آمارسازي باز مي‌كند
حسين عبداللهي - سردبير روزنامه‌ي صداي عدالت - هم در اين‌باره مي‌گويد: نبود آمار رسمي و مستند، علاوه بر تشويش اذهان عمومي، راه را براي فرافكني و آمارسازي باز كرده و باعث مي‌شود آماري دستكاري شده و سليقه‌يي، مطابق با خواست نهادها و سازمان‌هاي مختلف در اختيار رسانه‌ها و مخاطبان قرار گيرد.
وي اضافه كرد: نبود يك پايگاه قانوني و رسمي براي ارايه‌ي آمار، رسانه‌هاي كشور را از ارايه‌ي اخبار معتبر، به استناد آمار و ارقام محروم كرده و در نتيجه نتوانسته است اعتماد مخاطبان را به چنين اخباري جلب كند.
اين روزنامه‌نگار درباره‌ي علل ارايه‌ي آمار اشتباه از سوي مسوولان و يا رسانه‌ها نيز تصريح كرد: آمار و ارقام اشتباه، گاهي به دليل جناح‌بندي‌هاي خاص و يا فرار از فشارهاي سياسي و گاهي نيز به دليل نبود آمار رسمي و قابل پذيرش ارايه مي‌شوند كه مطمئنا بي‌اعتمادي مخاطب، مهم‌ترين نتيجه‌ي چنين عملكردي خواهد بود.
تحليلگران بر اين عقيده‌اند كه بيان آمار و ارقام به شكل كامل و جزيي، به دور از كلي‌گويي و حب و بغض علاوه بر كمك به ارايه‌ي راهكارهاي موثر، از پراكنده و تناقض گويي جلوگيري كرده و از سلب اعتماد مخاطبان نيز جلوگيري مي‌كند.
رانت اطلاعاتي نيز از پيامدهاي نبود متولي رسمي در حوزه‌ي آمار در كشور دانسته شده كه باعث مي‌شود برخي افراد از انتشار اطلاعات و آمار در حوزه‌هاي مختلف، بر اساس منافع شخصي و يا حزبي جلوگيري كرده و به مشكلات كشور در اين حوزه‌ها بيفزايند.
آمار متفاوت و متناقض، مخاطب را نسبت به خبر و رسانه بي‌اعتماد مي‌كند
محمدرضا رسولي - مدرس ارتباطات - نيز در اين‌باره معتقد است: انتشار آمار و ارقام در حوزه‌هايي چون مسايل مبتلابه جامعه، علاوه بر هشدار به افكار عمومي، ارايه‌ي راهكار و همچنين كنترل معضلات پيش‌رو در اين حوزه‌ها را نيز آسان‌تر مي‌كند.
او با تاكيد بر اين كه آمار و ارقام از جمله مستنداتي است كه اخبار را تكميل كرده و به آن اعتبار مي‌بخشد، اظهار كرد: به همان اندازه كه آمار و ارقام درست و صحيح مي‌تواند اعتماد مخاطب را نسبت به خبر منتشر شده افزايش دهد، آمار متفاوت و حتي گاهي متناقض نيز مي‌تواند مخاطب را نسبت به خبر، منبع خبر و رسانه‌ي منتشركننده‌ي آن بي‌اعتماد سازد.
اين استاد دانشگاه اعلام آمار و ارقام در تمامي حوزه‌ها براي عموم مخاطبان را به سياست‌هاي رسانه‌يي كشور و نيز رسانه‌ي مورد نظر وابسته دانست و تصريح كرد: به عقيده‌ي من بايد از انتشار آن دسته از آمار و اطلاعاتي كه وحشت و هراس در جامعه را موجب مي‌شود، خودداري كرد كه البته تمامي اين امر يعني منتشر كردن و يا نكردن اين اطلاعات نيز بيش از هر چيز به سياست‌هاي رسانه‌يي و نحوه‌ي مديريت افكار عمومي در كشورها مربوط مي‌شود.
مركزي مشخص براي ارايه‌ي آمار معتبر به رسانه‌ها، در كشور وجود ندارد
محمدسعيد احديان - سردبير روزنامه‌ي خراسان - هم در اين‌باره مي‌گويد: سعي در بزرگ‌نمايي نكردن آمارها، در شرايط و حوزه‌ي خاص به هيچ وجه به معناي پنهان كردن آمار و ارقام از مردم نيست.
او با تاكيد بر اين كه آمار و ارقام، استدلال‌ها را مستند و در نتيجه آن‌ها را موثرتر مي‌سازد، اظهار كرد: همانگونه كه آمار و ارقام نادرست اطمينان مخاطبان را سلب مي‌كند، آمار درست و تحليل‌هاي مبتني بر آن‌ها، اخبار را پرنفوذ‌تر و موثرتر ساخته و مردم را نسبت به درستي و مستند بودن اخبار مطمئن مي‌سازد.
او با اشاره به اين كه برخي رسانه‌ها، با توجه به امكاناتشان، در بعضي موارد و موضوعات خاص، مي‌توانند توليدكننده‌ي آمار و اطلاعات بر اساس نظرسنجي‌ها باشند، ادامه داد: با توجه به اين كه رسانه‌ها مصرف‌كننده‌ي آمار بوده و مجبورند اين آمار را از مسوولان دريافت كنند براي از دست ندادن اعتماد مخاطبانشان مي‌بايست با تفسير آمار ارايه شده و با استفاده از اطلاعات و تحليل‌هايي كه دراختيار دارند، به درستي و يا نادرستي آن‌ها دست يابند.
احديان همچنين با بيان اينكه مركزي مشخص براي ارايه‌ي آمار مستند و معتبر به رسانه‌ها، در كشور وجود ندارد، درباره‌ي ارايه‌ي آمار و اطلاعات حوزه‌هاي مختلف به تمامي مردم نيز گفت: گرچه در شرايط و همچنين در حوزه‌هايي خاص، سعي در بزرگ‌نمايي نكردن آمارها براي جلوگيري از تشنج موثر است، اما مطمئنا اين امر به معناي پنهان كردن آمار و ارقام از مردم نيست.
اكبر نعمت‌اللهي - مدرس ارتباطات - نيز در اين باره معتقد است: تناقض و تضاد ميان آمار و ارقام ارايه شده با واقعيت‌هاي موجود در جامعه، اعتماد و اطمينان مخاطبان نسبت به اين دسته از اطلاعات را كاهش داده است.
او با تاكيد بر اين كه آمار و اطلاعات مستند بر اعتبار و تاثيرگذاري خبر مي‌افزايد، اظهار كرد: آمار و ارقام صحيح كه بدون دخل و تصرف، بزرگ‌نمايي و يا سياه‌نمايي ارايه شده باشد، مي‌تواند در كنار افزايش تاثير خبر بر مخاطب، قدرت تحليل، مقايسه و داوري او در حوزه‌هاي مختلف را نيز ارتقاء دهد.
وي با اشاره به اين كه روند رشد و يا كاهش آمار و ارقام در برنامه‌ريزي‌هاي اجتماعي و يا اقتصادي مردم نيز تاثيرگذار است، افزود: گرچه بهترين راه دسترسي به آمار وارقام، دريافت مستقيم آن‌ها از مراكز توليد كننده است، در شرايط امروز جامعه به دليل علاقه و گرايش سازمان‌هاي مختلف به دستكاري آمار و اطلاعات، كمتر اتفاق مي‌افتد كه اين آمار، به طور مستقيم و بدون دخل و تصرف در اختيار خبرنگار و يا روزنامه‌نگاران قرار گيرد.
تحليل، اساس و پايه‌ي تاثيرگذاري آمار بر مخاطبان خبرها است
محسن افشاري ـ سردبير روزنامه‌ي فرهنگ آشتي ـ هم در اين‌باره مي‌گويد: تحليل و نظرات كارشناسي، اساس و پايه‌ي تاثير مناسب آمار و ارقام در خبرها و برنامه‌ريزي‌هاست.
او با تاكيد بر اينكه آمار و ارقام بيش از ارتقاي آگاهي‌هاي عمومي مردم، براي مسوولان اهميت دارد، اظهار كرد: ارايه‌ي آمار مستند و معتبر با جزيي‌تر كردن مشكلات موجود، راه‌حل‌هاي تئوري را به حوزه‌ي عمل كشانده و با برنامه‌ريزي‌هاي مناسب اهداف پيش‌رو را قابل دسترسي‌تر مي‌كند.
اين روزنامه‌نگار استفاده‌هاي هدفمند و سياسي از آمار و ارقام را از عوامل ديگر بي‌اعتمادي افكار عمومي نسبت به آمار و اطلاعات دانست و خاطر نشان كرد: ارايه‌ي برخي آمار و اطلاعات نادرست از سر خيرخواهي و توهم، براي جلوگيري از تشنج و تشويش مردم را نسبت به اين اطلاعات بي‌اعتماد كرده و در درازمدت نيز بر مشكلات مردم و جامعه خواهد افزود.
وجود آمار در اخبار، امكان مقايسه و بررسي عملكردها را براي مخاطبان فراهم مي‌كند
هوشمند سفيدي - مدرس ارتباطات - نيز در اين باره معتقد است: وجود آمار در اخبار و گزارش‌ها امكان مقايسه و بررسي عملكردها را براي مردم فراهم كرده و به آن‌ها در بررسي روند فعاليت‌هاي مسوولان در بخش‌هاي مختلف اقتصادي، اجتماعي كمك مي‌كند.
او با تاكيد بر اين كه آمار در خبر كيفيت را به رقم تبديل كرده و آن را قابل فهم‌تر مي‌كند، اظهار كرد: اطلاعات آماري به دليل دقيق‌تر كردن آنچه در خبر آمده است، بر اعتبار آن افزوده و مخاطب را به خواندن و اعتماد به متن خبر ترغيب مي‌كند.
اين مدرس ارتباطات با اشاره به بازآفريني اطلاعات آماري توسط رسانه‌ها تصريح كرد: رسانه‌ها مي‌بايست با استفاده از اطلاعات آرشيوي و يا سابقه‌ي خبر، آمار و ارقام ارايه شده را بازآفريني و كامل كرده و سپس نسبت به انتشار آن‌ها اقدام كنند، چراكه چنين عملكردي اطلاعات بيشتر و موثرتري در اختيار مخاطبان قرار مي‌دهد.
سفيدي با تاكيد بر اين كه اطلاع‌رساني نادرست از سوي مسوولان و اعلام آمارهاي متفاوت در حوزه‌هاي يكسان از دلايل بي‌اعتمادي نسبت به آمارهاي ارايه شده توسط مسوولان است خاطر نشان كرد: متاسفانه نهادهاي مختلف و همچنين مسوولان در داخل، در ارايه‌ي اطلاعات آماري دقت مناسب را نداشته و در حقيقت براي اين دسته از اطلاعات اهميت لازم را قايل نيستند.
از بررسي گفته‌هاي كارشناسان رسانه چنين بر مي‌آيد كه گرچه ارايه‌ي آمار صحيح در اخبار، في‌نفسه بايد بر اعتبار خبر افزوده و اعتماد مخاطب را نسبت به خبر بيشتر كند اما ارايه‌ي اطلاعات آماري نادرست و گاهي متناقض نه تنها از چنين تاثيري جلوگيري مي‌كند؛ بلكه حتي اعتماد مخاطب را نسبت به منبع و رسانه‌ي منتشر كننده‌ي خبر نيز مي‌كاهد.
همچنين طبق آنچه از صحبت‌هاي فعالان رسانه‌يي كشور در گزارش آمده است، به نظر مي‌رسد اريه‌ي راهكار، تحليل و نظرات كارشناسانه در كنار آمارهاي منفي، علاوه بر شفاف‌تر كردن اخبار، در جلوگيري از سياه‌نمايي و تشنج در جامعه نيز بسيار موثر است.
انتهاي پيام
نظرات