محمدعلي اسلامي ندوشن گفت: انديشه‌ي خيام پخته‌تر و سنجيده‌تر از آن است که رباعيات سست به او نسبت داده شود. به گزارش خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) در خراسان رضوي، اين پژوهشگر در مراسم بزرگداشت روز ملي خيام که در مجتمع فرهنگي - هنري سيمرغ نيشابور برگزار شد، با ارائه‌ي مقاله‌اي با عنوان «خيام؛ راز هستي»، شخصيت خيام را بسيار پيچيده دانست و اظهار كرد: در بين بزرگان، کم‌تر کسي وجود دارد که به اندازه‌ي خيام در اطرافيان خود ايجاد تعجب و ابهام کرده باشد. او با بيان اين‌که خيام چند خصوصيت خاص خود را دارد، تصريح کرد: يکي از اين خصوصيات، همراه کردن علم و ادب با هم در وجود خود است و کسي مانند خيام وجود ندارد که هم عالم و هم حکيم باشد و هم شعر گفته باشد. با اين‌که خيام داراي کم‌ترين تعداد شعر است؛ اما به ناگاه به يک شاعر جهاني تبديل شد. اسلامي ندوشن اظهار كرد: به نظر مي‌رسد خيام نمي‌توانسته است به عنوان شاعر شناخته شود و شايد به علت اين است که در آن زمان، مداحي‌هاي خاص باعث پايين آمدن مقام شعر شده بود و علت ديگر نيز مي‌تواند اين باشد که نوع رباعيات و مفاهيم آن‌ها به گونه‌اي نبوده است که بيان کند و تصور داشته است که بحث پيش بيايد. او مطرح شدن خيام را مديون نجم‌الدين رازي دانست و گفت: رباعيات خيام توسط اين شخص و در کتاب "مرصادالعباد" شناخته شده است. اسلامي ندوشن اذعان كرد: تأثير خيام به گونه‌ي عجيبي سرعت پيدا کرد؛ به طوري که شاعران تعداد بي‌شماري رباعي به تقليد از خيام سرودند؛ سروده‌هاي خيام را بين 1500 تا 2000 رباعي مي‌دانند، اما در اصل به جز 24 رباعي که مستند به خيام است، مابقي آن مشخص نيست که مربوط به او باشد. وي در ادامه گفت: در کل، بين 60 تا 70 رباعي را مي‌توان به خيام نسبت داد؛ زيرا مابقي آن‌ها آن‌قدر از لحاظ مفهوم گوناگون و پراکنده و سخت است که نمي‌توان به خيام نسبت داد، البته از 2 يا 3 رباعي او مي‌توان مابقي را سنجيد که آيا رباعي خيام است يا خير. وي با بيان اين‌که همين 70 رباعي، اصل کلام، جهان‌بيني و انديشه‌ي خيام را بيان مي‌کند، اذعان كرد: بحث روي محور مرگ و زندگي خيام، باعث مشهور شدن او شد. اين انديشه‌هاي جاي‌گرفته در رباعيات خيام خاص او نيست، و از زمان گذشته دل‌مشغولي بشر بوده است. اسلامي ندوشن خاطرنشان كرد: اولين شاعري که به انديشه‌هاي خيامي پرداخته، رودکي بوده است؛ ولي جامع‌ترين فردوسي بوده؛ به صورتي که شاهنامه پر از انديشه‌هاي خيامي است و فردوسي در جاي جاي شاهنامه اين سؤال را از زندگي بيش‌تر دارد. ندوشن تأکيد کرد: به دليل اين‌که خيام از همه کوتاه‌تر و زيباتر اين انديشه‌ي رمز زندگي انسان را پرورانده، باعث ماندگاري او شده است و مي‌توان آن را تفکر خيامي دانست و به علت همين انديشه، رباعيات او دلچسب است و مشهور شدن خيام مديون نجم‌الدين رازي و جرالد انگليسي است. وي تأکيد کرد: مشهور شدن خيام در اروپا به علت اين است که شعرهاي او به دل مردم مي‌نشست و آن به خاطراين بود که آن زمان موقع برخورد زندگي سنتي و زندگي صنعتي بود و باعث شد خيام در چند دهه به عنوان يک شاعر معروف بعد از شکسپير در اروپا شناخته شود. ندوشن گفت: البته از جهتي اين ترجمه‌ي رباعيات خيام باعت لطمه زدن به خيام شد؛ زيرا تعدادي از رباعيات سست نيز ترجمه شد و تصوير نادرست از خيام در ذهن مردم اروپا به وجود آورد؛ اما بعدها اين رباعيات تصحيح شد. اسلامي ندوشن با بيان اين‌که خيام يک فرد مستقل و روشن‌بين است، تأکيد کرد: بعضي او را کافر مي‌دانند؛ اما اين‌گونه نيست. بعضي ديگر او را عارف مي‌دانند؛ اما او عارف نيز به آن‌گونه نيست و بعضي ديگر مي‌خواهند او را از آن خود بدانند؛ اما خيام فردي مستقل بود و به اين مسأله که زندگي چيست، ‌مي‌پردازد و دائما به اين سوال مي‌پردازد که ما که هستيم، چه هستيم و آينده‌ي ما چه مي‌شود؛ خيام دائما درباره‌ي تحول زندگي تأمل دارد و با زبان خاص خود هر لحظه به مخاطب هشدار مي‌دهد که زندگي را به غفلت نگذراند و اين يک پيام آگاهي است و پيام آگاهي، پيام انسانيت است. اين پژوهشگر تصريح کرد: خيام در زمان سختي زندگي مي‌کرده و به نوعي نقد صريح نسبت به اوضاع کشور داشته است. انتهاي پيام