در آستانه‌ي روز بزرگداشت خيام عبدالعلي دستغيب: مردم ايران به خيام نزديك نيستند
عبدالعلي دستغيب با اعتقاد بر اين‌كه شعر خيام، معماي حيات است، گفت: مردم ايران زياد به خيام نزديك نيستند.
اين منتقد ادبي در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ادب خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) در آستانه‌ي روز بزرگداشت خيام، عنوان كرد: آن چيزي كه غرب از ترجمه‌ي فيتز جرالد از خيام فهميده و منعكس شده، بيش‌تر از آن‌چه ما از خيام مي‌فهميم، به واقعيت نزديك است؛ چون در ايران، خيام بيش‌تر به‌عنوان رياضي‌دان مشهور است؛ تا به‌عنوان شاعر. درباره‌ي خيام، تحقيقات زيادي انجام شده، و بويژه اروپاييان درباره‌ي او بحث كرده‌اند و در ايران هم صادق هدايت، جلال همايي، مهدي فولادوند و محمدعلي فروغي به خيام پرداخته‌اند.
دستغيب در ادامه تصريح كرد: خيام ابتدا يك متفكر و رياضي‌دان است و سر و كارش با رياضي و علوم نجومي بوده است. اما خيام شاعر جنجال‌برانگيز است؛ رباعيات خيام همه از خيام نيست. نزديك 72 رباعي است كه در مآخذ تاريخي به خيام نسبت مي‌دهند و تنها هفت رباعي است كه به‌طور مسلم براي خيام است. آن چيزي كه در رباعيات خيام به چشم مي‌خورد، موضوع مهم زندگاني و تفكر درباره‌ي حيات است.
او سپس از موضوع واحد در هر رباعي به‌عنوان مؤلفه‌ي رباعيات خيام ياد كرد و افزود: خيام در سه مصراع اول، يك مقدمه‌ي استدلالي دارد و در مصراع چهارم نيز نتيجه‌ي عقلاني گرفته مي‌شود و همه‌ي آن بيان توصيفي در رباعي كه چيزي را وصف مي‌كند، به كمك تأثير‌گذاري بيان عقلاني رباعيات خيام مي‌آيد.
دستغيب گفت: خيام همواره به حيات و آخر و عاقبت انسان مي‌انديشد. وقتي به زندگاني انسان نگاه مي‌كند، مي‌بيند بيش از آن‌چه ديگران تصور مي‌كنند، انديشه‌هاي انسان مولود تصورات بي‌تحقيق اوست؛ تا تصوراتي مبتني بر آگاهي. به اعتقاد خيام، عمر انسان كوتاه است و پيش از آن‌كه عرصه‌ي زندگي را ترك كند، بايد آن را پاس بدارد.
او ميراث خيام را گرانبها دانست و گفت: ميراث خيام خيلي گرانبها‌ست؛ زيرا وي در نجوم، تقويم، رياضيات و فلسفه استاد بوده است. معادلات جبري را پيش از دكارت مطرح مي‌كند و از شاگردان مستقيم ابن سينا بوده و همچنين به‌طور غيرمستقيم، شاگرد دموكريتوس يوناني بوده است. خيام فردي دانشمند بوده كه كتاب‌هاي تأثير‌گذاري نوشته كه در مجامع علمي جهان درباره‌ي آن‌ها بحث مي‌شود.
اين نويسنده خاطرنشان كرد: چيزي كه خيام را در پايه‌اي بزرگ نمايان كرد، كارهايي بود كه فيتز جرالد به‌انجام رساند كه تمام عمرش را به ساختن منظومه‌اي از شعرهاي خيام گذاشت.
عبدالعلي دستغيب رباعيات خيام را يكي از بهترين مجموعه‌هاي شعر فارسي دانست و از آن‌ها به‌عنوان گرانبهاترين مجموعه‌هاي شعري جهان ياد كرد و افزود: اين اثر نزد غربيان آن‌قدر مهم است كه اگر در كتابخانه‌هاي مردم اروپا دو كتاب باشد، يكي كتاب مقدس است و ديگري، كتاب خيام. اما در ايران اين‌طور نيست. وقتي از شاعران بزرگ صحبت مي‌كنيم، يا مردم ايران چنان‌چه بخواهند شعري بخوانند، بيش‌تر از سعدي، فردوسي، حافظ و مولانا شعر مي‌خوانند؛ تا خيام.
او همچنين تأكيد كرد: خيام به‌خاطر اين‌كه شعرش، شعر انديشه است و به تعبيري شعر احساس و عواطف نيست و همچنين به‌دليل اين‌كه درباره‌ي معشوق و چيزهاي عاشقانه مطالب برانگيزاننده ننوشته، كم‌تر مورد توجه است و مردم ايران زياد به خيام نزديك نيستند؛ زيرا خيام مانند شاعران غنايي و عرفاني نيست.
وي در ادامه يادآور شد: خيام چكيده‌ي زندگاني و تصورات بشر از هستي را در يك رباعي بيان مي‌كند و مانند نظامي گنجوي نيست كه صحنه‌ي مغازله‌هاي عاشقانه را بيان كند.
دستغيب در پايان خاطرنشان كرد: خيام به‌لحاظ شعر، در رده‌ي شاعراني قرار مي‌گيرد كه شعر انديشه گفته‌اند. در هر رباعي خيام، يك پرسش جدي درباره‌ي انسان ديده مي‌شود و از سويي، شكاكيت خيام امر مهمي است. او در عصري زندگي مي‌كند كه تمام افكار و تصورات يقيني دارند مي‌لرزند و تكان عجيبي به فرهنگ جامعه وارد شده است. دوره، دوره‌اي است كه غزالي و عطار هم دچار اين شكاكيت شده‌اند. منتها آن‌ها به واسطه‌ي تصوف و عرفان، خود را از شكاكيت نجات مي‌دهند؛ در حالي‌كه خيام هيچ جواب يقيني براي بن‌مايه‌ي زندگي ندارد. شعر خيام، معماي حيات است.
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.
نظرات