دكتر منصوري با تاكيد بر اين كه آمار مقالات و مستندات علمي تنها يكي از شاخص‌هاي ارزيابي وضعيت و رتبه علمي كشور بوده و نمي‌توان به صرف رشد مقالات نمايه شده در سال‌هاي اخير مدعي كسب رتبه‌هاي برتر علمي در رشته‌هاي مختلف شد، اظهار داشت: كسب رتبه‌هاي برتر علمي جهان مستلزم مشاركت فعال دانشمندان ايراني در ده‌ها طرح علمي بزرگ بين‌المللي است كه با همكاري كشورهاي مختلف جهان از جمله برخي كشورهاي منطقه در حال اجراست.
دكتر رضا منصوري، استاد فيزيك دانشگاه صنعتي شريف و عضو شوراي پنج نفره «فرهنگستان علوم جهان سوم» در گفت‌و‌گو با خبرنگار علمي خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) با ابراز خرسندي از توجه روزافزون دانشگاه‌ها به رشد توليدات و مقالات علمي و رويكردهاي مثبت ايجاد شده در اين زمينه اظهار داشت: گرايش فزاينده دانشگاه‌ها به افزايش آمار توليدات علمي بين‌المللي روند اميدبخشي است و مطمئنا دانشگاهيان به خوبي تشخيص مي‌دهند كه با چه ديدي بايد به ISI توجه كرده و به چه نقدهايي در اين زمينه دقت كنند و نگراني چنداني درباره نقدها و مخالفت‌هايي كه خارج از دانشگاه‌ها حتي در زمينه علوم انساني پيرامون رشد مقالات ISI مطرح مي‌شود وجود ندارد چرا كه تاثير چنداني در دانشگاه‌ها نخواهد داشت.
وي در عين حال به برخي برخوردهاي افراطي در مبنا قرار دادن ISI اشاره و اظهاركرد: اين كه با مبنا قرار دادن تنها يك شاخص مثلا وضعيت مستندات علمي نمايه شده در ISI مدعي كسب رتبه علمي برتر منطقه باشيم اشتباه محض است؛ چرا كه ارزيابي علمي توليدات و جايگاه علمي و فن‌آوري كشور مستلزم بهره‌گيري از مجموعه‌اي از شاخص‌ها است. كما اين كه سابقا در معاونت پژوهشي وزارت علوم، 16 شاخص مختلف را براي سنجش ميزان توليدات علم كشور و تعيين جايگاه علمي و فن‌آوري ايران در نظر گرفته بوديم كه مقالات بين‌المللي يكي از آنها بود.
دكتر منصوري در تبيين اين شاخص‌ها خاطرنشان كرد: تعداد اين شاخص‌ها به نظر ما بستگي دارد ولي به هر حال چند شاخص مهم وجود دارند كه بايد مدنظر قرار بگيرند همچنان كه در بحث رتبه‌بندي دانشگاه‌ها وقتي بحث قرار نداشتن دانشگاه‌هاي ايران در فهرست دانشگاه‌هاي برتر دنيا مطرح شد در ابتدا مسوولان برخي دانشگاه‌ها به شدت با اين مساله مخالفت مي‌كردند و معتقد بودند كه اين شاخص‌ها درست نيست و برخي دانشگاه‌هاي ايران جزو دانشگاه‌هاي برتر جهان هستند ولي امروز مي‌بينيم كه دانشگاه صنعتي شريف افتخار مي‌كند كه طبق شاخص‌هاي بين‌المللي در رتبه حدود 530 قرار دارد و مطمئنا در مورد وضعيت علمي هم به اين نتيجه مي‌رسند كه شاخص‌هاي مختلف موثر در آن را بپذيرند.
معاون پژوهشي وزير سابق علوم تصريح كرد: يكي از شاخص‌هاي ديگري كه در ارزيابي وضعيت علمي كشور بايد مورد توجه قرار گيرد، ميزان مشاركت در پروژه‌هاي بزرگ علمي بين‌المللي است كه مثلا 20، 30 كشور دنيا در آنها مشاركت دارند. وقتي در چنين پروژه‌هايي مشاركت نداشته باشيم قطعا جزو 20، 30 كشور علمي دنيا نخواهيم بود. در حال حاضر بيش از 100 پروژه علمي بين المللي در رشته‌هاي مختلف وجود دارد كه گاه بيش از 30 كشور در هر يك از آنها مشاركت دارند و وقتي ما در 20، 30 درصد اين پروژه‌ها نباشيم قطعا رتبه سي ام دنيا را به دست نياورده‌ايم و ارزيابي اين مساله هم كار چندان پيچيده‌اي نيست.
دكتر منصوري خاطرنشان كرد: در طول پنج، شش سال گذشته تنها سه پروژه داشته‌ايم كه نه تنها تعداد آنها را افزايش نداده‌ايم، بلكه بخشي از آنها به دليل عدم پيگيري وزارت علوم متوقف شده است. وقتي ارتباطات علمي ما با دنيا چنين وضعيتي دارد، چطور مي‌توانيم ادعاي كسب رتبه‌هاي علمي برتر دنيا را داشته باشيم؟
وي در بيان برخي ديگر از شاخص‌هاي ارزيابي وضعيت علمي كشورها به تعداد مجلات علمي داخلي نمايه شده در مراجع بين المللي مثل ISI، تعداد انجمن‌هاي علمي فعال و حجم قراردادهاي صنعتي دانشگاه‌ها كه حكايت از ارتباط علم و فن‌آوري دارد، اشاره كرد و گفت: بايد تلاش كرد كه ايران در تمام اين شاخص‌ها پيشرفت كند و زماني كه در وزارت علوم بوديم پيگيري مي‌كرديم كه كشور به مرور در تمام شاخص‌هاي علم و فن‌آوري رشد كند و با چنين روشي است كه مي‌توان رتبه ايران را در منطقه و جهان مشخص كرد.
عضو هيات علمي دانشكده فيزيك دانشگاه صنعتي شريف در خصوص بحث الحاق ISC (پايگاه استنادي علوم ايران و جهان اسلام) به ISI و افزايش چشمگير آمار مقالات بين‌المللي ايران با امضاي تفاهم‌نامه با مسوولان ISI خاطر نشان كرد: موسسه اطلاعات علمي (ISI) براي پذيرفتن مقالات، تك تك مجلات را بررسي و امتيازبندي مي‌كند؛ لذا در صورت آغاز فرايند مذاكره ISC با ISI پيوستن به آن حداقل 10 تا 20 سال طول مي‌كشد و در صورت عقد قرارداد هم، تمامي مجلات مورد بررسي قرار مي‌گيرد؛ لذا اتفاق خاصي نمي‌افتد.
وي در گفت‌و‌گو با ايسنا تصريح كرد: اگر رشد علمي به افزايش تعداد مقالات بود كه با مقداري خرج كردن، در يك چشم به هم زدن ممكن مي‌شد. اين طور نيست كه اگر فرضا تعداد مقالات ما از هفت هزار مقاله به 70 هزار مقاله افزايش پيدا كند، كشور به پيشرفت علمي برسد و توجه دنيا را برانگيزد چون شاخص‌هاي ديگر را هم مي‌شناسند و به صرف افزايش در اين شاخص اهميت نمي‌دهند. ما در حال حاضر در بديهي‌ترين مسائل علمي كه مشاركت در پروژه‌هاي علمي است ضعف داريم و از شش سال پيش كه دو، سه پروژه علمي بين‌المللي را آغاز كرده‌ايم نه تنها آنها را افزايش نداده‌ايم؛ بلكه بخشي از آنها را تعطيل كرده‌ايم همچنان كه قسمتي از ارتباطات ما با «سرن» سال گذشته به دليل عدم پيگيري وزارت علوم متوقف شد و همكاري ما با «سزامي» هم رو به تعطيلي مي‌رود.
وي تصريح كرد: اين در حالي است كه تركيه از سال‌ها پيش در عمده پروژه‌هاي علمي اروپا به عنوان عضو يا ناظر شركت دارد ولي ما حتي در يكي از آنها هم نتوانسته‌ايم مشاركت كنيم.
دكتر منصوري در ادامه در پاسخ به اين سوال كه با توجه به شاخص‌هاي متنوع موجود در ارزيابي وضعيت علمي كشورها، ايران از اين لحاظ از چه جايگاهي در منطقه برخوردار است، اظهار كرد: ابتدا بايد منطقه را به درستي تعريف كرد كه دقيقا چه كشورهايي جزو آن هستند و البته كسب رتبه دوم در منطقه هم اتفاق جديدي نيست و يكي، دو دهه است كه مقام دوم منطقه را در اختيار داريم چون غير از ايران و تركيه بقيه كشورهاي كوچكي هستند. البته كسب رتبه اول منطقه كه در سند چشم‌انداز هدف‌گذاري شده، هدف خوبي است ولي بايد توجه داشت كه رقيب سرسختي مثل تركيه داريم كه به سرعت بودجه پژوهشي‌اش را افزايش مي‌دهد و از پاكستان هم نبايد به صرف پايين بودن مقالاتش غافل شد چون در برخي زمينه‌ها بسيار قوي تر از ما عمل مي‌كند.
وي خاطرنشان كرد: به عنوان مثال، در طول سه، چهار سال گذشته با تلاش بسيار توانسته‌ايم عضو يكي از انجمن‌هاي بين‌المللي در زمينه علوم خلاء كه در صنعت هم بسيار مهم است، بشويم اما وزارت علوم حتي از انجمن خلاء ايران براي پرداخت حق عضويت در حد 200 دلار در سال حمايت كافي نمي‌كند اما پاكستان بسيار زودتر از ما عضو آن انجمن شده بود و در چندين انجمن علمي ديگر هم عضو است كه ما هنوز براي عضويت در آنها هم دست به كار نشده‌ايم، لذا كسب جايگاه اول منطقه هم هدف باارزشي است كه به سادگي قابل تحقق نيست.
انتهاي پيام
نظرات