با برپايي يك نشست پژوهشي، آثار نقاشي و معماري مهندس ميرحسين موسوي عصر روز گذشته در تهران نقد و بررسي شدند.

به گزارش خبرنگار بخش هنرهاي تجسمي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، در اين نشست سيدمحمد بهشتي با ابراز خوشحالي از فراهم شدن چنين موقعيتي براي نماياندن چهره‌ي ميرحسين موسوي در قالب يك هنرمند و با اشاره به آشنايي و ارتباطش با او گفت: موسوي از همان سال‌ها، از مسيري تبعيت مي‌كرد و تا به امروز نيز در همان مسير گام برمي‌دارد. اگرچه كارهايش بيشتر در زمينه معماري است، اما تغيير و تحولات در كارهاي او منزل به منزل است؛ اين تغييرات نيز همان هويت‌جويي در عرصه‌ي معماري، با تاكيد بر هنر معاصر است.

آثارش عطر فرهنگ ايراني دارند

رييس پژوهشكده‌ي ميراث فرهنگي اضافه كرد: موسوي از همان ابتدا، با تلاشي فوق‌العاده‌، براي راه‌يابي به ذخيره تاريخي در عرصه‌ي معماري نه‌تنها در ايران، بلكه در جهان اسلام تاكيد مي‌كرد. او همواره تلاش مي‌كند تا با بهره‌گيري از تجربيات معماري گذشه و درعين حال با تاكيد بر فضاي معاصر آثار شايسته‌اي ارايه دهد كه اين خصوصيت ويژگي آثار اوست.

اين مدرس معماري در ادامه عنوان كرد: به‌رغم اين‌كه كارهاي او در عرصه معماري متعدد نيست، اما در همين آثار نيز منزلي از مسير طي شده مشاهده مي‌شود.

بهشتي گفت: موسوي از ميان گرايشات مختلف در زمره معماراني است كه تلاش مي‌كند تا ارتباط جوهري با معماري گذشته برقرار كنند و در واقع تنها به وقايع و معماري صوري اكتفا نمي‌كنند.

رييس اسبق سازمان ميراث فرهنگي افزود: موسوي به معماري معاصر و مدرن بي‌تفاوت نيست، اما در عين حال آثارش عطر فرهنگ ايراني دارد و مبتني بر فرهنگ خودمان است.

هنر مهندس موسوي متاثر از هنر شرق دور است

در ادامه‌ي اين نشست سيدمهدي حسيني - عضو هيات علمي دانشگاه هنر - با بيان اين‌كه مهندس موسوي از بنيان‌گذاران نقاشي نوين ايراني بود، اظهار كرد: البته در دوران بسيار حساس پس از انقلاب اسلامي و جنگ تحميلي، او كمي از وادي هنر و نقاشي دور شد، اما بلافاصله پس از جنگ و اتمام دوران نخست‌وزيري، نمايشگاهي انفرادي از آثار نقاشي او در موزه هنرهاي معاصر تهران برگزار و پس از آن نيز نمايشگاهي از آثار معماري و نقاشي در فرهنگسراي نياوران تدارك ديده شد.

او درباره‌ي ويژگي خاص نقاشي‌هاي مهندس موسوي اظهار كرد: نقاشي‌هاي او همانند معماري‌اش با وجود بيان نو ريشه در فرهنگ سنتي شرق دارد و در آن‌ها سعي شده تا به نحو صحيحي از رويكرد جهان نو و معاصر استفاده شود.

حسيني با اشاره به تفاوت ميان فرهنگ شرق و غرب گفت: هنر شرقي بسيار ذهني است و در مقابل فرهنگ غرب بيشتر به دنياي عينيات متكي است. در واقع فرهنگ تصويري شرق همانند موسيقي، معماري و شعر آن بسيار درون‌گرا است.

او افزود: فرهنگ تصويري شرقي بسيار تامل‌برانگيز است و انسان با قرار گرفتن در مقابل آن‌ها سعي مي‌كند از مسايل جاري و روزمره دنياي متعارف دور شود.

اين مدرس دانشگاه هنر درباره‌ي ديگر ويژگي‌هاي هنر شرق بيان كرد: در هنر نگارگري ايراني و در هنر شرق دور هنرمندان از طبيعت استفاده مي‌كنند، اما آن‌چه در طبيعت به عينه است آشكار نمي‌كنند. در واقع آنان سعي مي‌كنند با استفاده از عالم ذهن استحاله‌يي از طبيعت داشته باشند و نوعي از طبيعت استحاله‌شده در آثار آنان ديده مي‌شود.

او با بيان اين كه به ميزان زيادي هنر مهندس موسوي متاثر از هنر شرق دور است، گفت: زماني كه در كتابي چون "دائو راهي براي تفكر" انديشه‌هاي دائو را مي‌خوانيم مي‌بينيم كه اين انديشه‌ها در آثار مهندس موسوي استمرار دارد و با نگاه به اشعار شرق دور مانند هايكوهاي ژاپني كه در خلاصه‌ترين بيان عميق‌ترين انديشه‌ها را به مخاطب عرضه مي‌كند. اين نوع بيان در آثار موسوي نيز ديده مي‌شود.

وي افزود: آثار او بسيار موجز و خلاصه است اما اين خلاصه شدن ساده نيست، بلكه از خمير خلاق انسان هنرمندي عبور كرده و به ترتيب واژه‌ها و يا در قالب تصوير درآمده است.

حسيني اضافه كرد: در بسياري موارد در آثار او نوعي خلوت و خلا نه به معناي منفي و يا خلا بدون بيان و ارتباط بلكه خلايي كه انسان از وراي آن عبور مي‌كند و به خودشناسي و تامل نزديك مي‌شود، وجود دارد. در واقع آثار او همراه با نوعي پاكي و زلالي است و از طريق اين خلوت و زلالي با مخاطب ارتباط برقرار مي‌كند و خود را در اين فروتني سهيم مي‌كند و به وضعيت بالاتر از وضعيت متعارف هدايت مي‌كند.

به‌خاطر نگاه عارفانه‌اش مورد توجه حضرت امام (ره) بود

در اين نشست همچنين حبيب‌الله صادقي - سرپرست موزه‌ي هنرهاي معاصر تهران - با اشاره به شخصيت فرهنگي و معنوي و نقش موثر موسوي در عرصه‌ي اجتماعي و فرهنگي در دوران انقلاب عنوان كرد: علاوه بر هنر، خلاقيت و هوش او در عرصه سياسي نيز بي‌نظير است؛ او از كساني بود كه به دليل نگاه عارفانه‌اش هميشه مورد مهر و محبت امام (ره) بود.

او ابراز كرد: در آثار او پيوسته حالتي رمزي، شهودي و آگاهي ديده مي‌شود و بر خلاف نگاه برخي كه آثار او را به شرق دور نيست مي‌دهند. به‌گمان من اين نگاهي مي‌ني‌ماليستي تجلي‌يافته و نظم‌يافته از حس شعر و نقش ايراني است.

صادقي با بيان اين كه ساختار نقاشي‌هاي موسوي بسيار ايراني، شرقي و ملي است، گفت: نقاشي‌هاي او حس ساده و پالايش‌شده از نقش‌ها و تزيينات مكتب تبريز است. او در زمره‌ي نقاشاني است بسيار هوشمندانه شعار تاريخي اثر و موثر را نشان مي‌دهد.

سرپرست موزه‌ي هنرهاي معاصر تهران بيان كرد: نقاشي ايراني به‌دنبال اين است كه از عينيت فراتر رود و به معرفتي چند ساحتي برسد بنابراين اين شيفتگي تصوير و نگاه تصوير از هر سو نوعي بيان جديد و راويت مدركانه را در ذهن ايجاد مي‌كند كه جد ويژگي‌هاي نقاشي معاصر ايران است كه اين نگه چند ساحتي در آثار مهندس موسوي نيز ديده مي‌شود.

حكمت جاري در فرهنگ ما در معماري موسوي جاري است

حسن بلخاري - پژوهش‌گر و عضو پيوسته فرهنگستان هنر - نيز در اين نشست بيان كرد: آثار موسوي ماهيتي شرقي دارد و آثار او چه در نقاشي و چه در معماري را نمي‌توان با فرم‌هاي غربي ارزيابي كرد، بنابراين براي ادراك آثار بايد با تعبير شرقي پناه برد.

به گزارش ايسنا، او با بيان اين كه در فرهنگ ايراني و اسلامي مكتبي براي نقد و تبيين آثار نداريم، گفت: اما در همسايگان شرقي ما اين مكتب بسيار پيشرفته است كه در آن با دو اصل سادريشا و راسا كه برگرفته از زبان سانسكريت هستند مي‌توان آثار را تعيين كرد.

وي اضافه كرد: سادريشا فلسفه هنر و راسا زيباشناسي است و اگر هنر را با دو اصل عيني يعني خالق اثر و ناظر اثر تعريف كنيم فلسفه هنر متكلف تبيين روند خلق اثر هنري و زيباشناسي متكلف تبيين ادراك هنري است.

عضو پيوسته فرهنگستان هنر عنوان كرد سادريشا در لغت به معناي مشابهت است، تعريفي كه هنر شرقي از مشابهت دارد با تعريف غربي آن متفاوت است. در نظام شرقي مشابهت همانندي ذهن و عين است اما در نظام غربي تصوير صورتي از عين و نه خود عين است.

او در ادامه توضيح داد: از ديدگاه شرقيان سادريشا به معناي عينيت و اتحاد ذهن گونه است، بنابراين آن كس كه مي‌خواهد به جان شي نفوذ كند حتما بايد تزكيه شود. سادريشا تبيين اين روند خلق كه داراي سه اصل عبادت، ذهن و مراقبه است.

اين مدرس دانشگاه در توضيح مفهوم راسا گفت: راسا به معناي ادراك زيبايي شناختي اثر است و مفهوم مفرد ان به ناظري داراي هويت شرقي مربوط مي‌شد. كساني زيبايي اثر هنري را ادراك مي‌كنند كه خودشان از سه تبار اصحاب اين زيبايي باشد يعني در فرهنگ شرقي ناظر بنا بر اتحاد نسفي ميان ناظر و خالق جزئي از اثر مي‌شود.

بلخاري بيان كرد: آثار معماري مهندس موسوي تمامي اين حس‌ها را القا مي‌كنند، اما در نقاشي‌هاي او سايه‌ي سفير و خلايي كه در فلسفه اسلامي وجود دارد، ديده مي‌شوند.

او با بيان اين كه در فرهنگ ما معماري از حكمت جدا نيست، گفت: هر كس در قلمرو معماري سنتي قدم مي‌زند به‌طور قطع با عرفان آشنايي دارد و حكمتي كه در فرهنگ ما جاري است در آثار معماري او بازتاب يافته است.

معماري موسوي خودنمايانه نيست

در ادامه اين نشست كامران عدل - هنرمند عكاسي كه نمايشگاه عكس‌هاي ميرحسين موسوي را تدارك ديده است - با گلايه از برچيده شدن 40 درصد آثار نمايشگاه ازجمله سر در شاهد و باغ ايراني به‌عنوان شاهكار معماري ايران گفت: معماري ميرحسين موسوي خاص است و تاكيد به معماري شرق و معماري سنت‌گرا در آثار او معنايي ندارد و در واقع معماري او خاص خود اوست.

اين هنرمند عكاس با اشاره به معماري مسجد سلمان فارسي از سوي موسوي گفت: اين مسجد ظاهري اسلامي، صفوي و قاجار دارد و زماني كه وارد آن مي‌شويم با ساختار تيرآهن‌هاي قرمز و سنگ‌هاي سياه روبه‌رو مي‌شويم مسجد ساختاري سنتي دارد و در نتيجه تغيير و تحول در ساختار مسجد آسان نيست و بسيار زود رو به ابتذال مي‌رود.

او بيان كرد: معماري مهندس موسوي نوعي معماري‌ فتوژنيك است و به همين علت در برخي عكس‌ها يك موضوع تكرار مي‌شوند تا كساني كه عكس‌ها را مي‌بينند معناي معماري فتوژنيك را درك كنند.

اين هنرمند عكاس با اشاره به فلسفه كاربرد نور در معماري مهندس موسوي گفت: در عكس‌ها بازي نور و سايه‌ها و بازتاب‌ها بسيار زياد است و علت آن نيز نشان دادن تغييرات و سير مسير پرشيب در معماري اوست.

او با بيان اين كه معماري او خودنمايانه نيست، گفت: در ساختمان‌ها و برج‌هاي امروزي صرفا ظاهرسازي مصنوعي ديده مي‌شود، اما ميرحسين موسوي براي ورودي ساختمان نياوران و مسجد سلمان سقف را از شيشه مي‌سازد و در تمام روز در اين مكان‌ها نور خورشيد به محل وارد مي‌شود.

اين عكاس در ادامه افزود: اين جاست كه معماري او خاص خودش و همراه با تفكر است. معماري او مي‌تواند راه‌هايي را پيش روي معماري آينده ايران قرار دهد.

عدل همچنين از پوسترهاي نمايشگاه آثار او انتقاد كرد و گفت: پوسترهاي نمايشگاه معماري آثار ميرحسين را به خوبي نشان نمي‌دهند.

معماري در تمناي هويت‌جويي

به گزارش ايسنا، سيدمحمد بهشتي در ادامه اين سخنان همچنين با بيان اين كه معماري او تمناي هويت‌جويي است، گفت او اصرار داشت كه فرزند زمانه خود باشد.

او عنوان كرد: در كارهاي معماري او تلاش مي‌شود نسبت جوهري ميان پديده هاي معماري برقرار شود و به نسبت ظاهري اكتفا نمي‌شود. او همواره تلاش مي‌كند، تا اهل سرزمين خود باشد كه اقتضاي آن برقراري ارتباط با فرهنگ، شعر و دين است.

بهشتي افزود: او تلاش مي‌كند كه در كارهايش شاعر باشد و به‌عنوان ايراني همچنان شعر معماري ايران را مي‌سرايد و اگر هزار سال ديگر آثار او حفاري شود به عنوان آثاري ايراني ياد مي‌شود.

اين نشست همزمان با نمايشگاه آثار و تصاوير معماري ميرحسين موسوي برگزار شد.

انتهاي پيام