از خيابان معلم تهران به سمت خيابان مرودشت كه مي‌روي، در كنار ساختماني بزرگ و قديمي، مكاني حياط مانند بدون هيچ حصار و ديواري كه قبلا نصف آن خراب شده، پيداست و كارگران زيادي در آن مشغول ساخت بنايي دو طبقه‌اند. اگر نگاه كارگران درحال كار بگذارد و حوصله هم داشته باشي، كمي آن طرف‌تر عمارتي كلاه‌فرنگي و سفيد جلب توجه مي‌كند كه مي‌گويند اثر يك معمار روسي به نام نيكلاس ماركوف است كه در چند سال سكونت در ايران، آثاري را از خود به‌جا گذاشته است.
به گزارش خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، كمي آن طرف‌تر از اين عمارت سفيد، ساختمان‌هايي سوله‌مانند و درحال تعمير به‌چشم مي‌خورند كه از دوره‌ي پهلوي زندان ناميده مي‌شدند؛ ولي با گذر زمان و اجراي ايده‌هاي معماران دانشگاه تهران معلوم نيست، چه آثاري از آن‌ها به‌وجود مي‌آيند.
اگر با اتوبوس گذرت به اين خيابان افتاده باشد و از كنار اين عمارت قديمي رد شده باشي، به‌دليل فاصله گرفتن از سطح زمين، فضاي بازتري را از زندان قصر مي‌بيني، حتا دورتر از كلاه‌فرنگي ماركوف را و اين شايد در ذهنت جرقه‌اي باشد تا بفهمي، در اين عمارت قديمي چه خبر است؟ البته با جست‌وجو در اينترنت به طرح‌ها و ايده‌هايي برمي‌خوري كه برخي صاحب‌نظران درباره‌ي آن داده‌اند.
زماني، مسؤول دفتر فني سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري ـ مهدي معمارزاده ـ اعلام كرد كه قرار است، پروژه‌ي سامان‌دهي زندان قصر با همكاري و تعامل شهرداري، سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، سازمان پارك‌ها و فضاي سبز و سازمان زيباسازي شهرداري تهران اجرا شود.
حتا چند سال پيش بنا به گفته‌ي كارشناسان سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري قرار بود، بناي تاريخي اين قصر قجري پس از 70 سال ايستادگي در مقابل حوادث، به موزه‌هايي درباره‌ي تاريخ زندان قصر، يادمان زندانيان مشهور، نمايشگاه هنرهاي معاصر و نمايشگاهي چندمنظوره، كتابخانه‌ي كودك و نوجوان و كتابخانه‌ي تخصصي خاطرات زندانيان و سالن‌هاي سمينار و سخنراني، تئاتر و موسيقي، صنايع دستي و هنرهاي تصويري و فضاهاي ورزشي تبديل شود.
چندي بعد كه بحث فضاي سبز در منطقه‌ي هفت تهران پيش آمد، همه‌ي چشم‌ها به عمارتي بزرگ و تاريخي بود. پس از آن، معمارزاده گفت، قرار است كه زندان قصر به‌شيوه‌ي باغ‌هاي كهن ايراني تغيير كاربري دهد و با حفظ بافت تاريخي آن و استفاده از شيوه‌ي باغ‌آرايي ايراني به‌عنوان «باغ ـ موزه‌ي ايراني» نامگذاري شود.
در دوره‌اي نيز قرار شد كه طراحي باغ ـ موزه‌ي ايراني ازسوي مسؤولان به مسابقه گذاشته شود. حتا بعد از آن، مدير پروژه‌ي باغ ـ موزه‌ي ايراني ـ حسين جهانشاهي ـ به خبرنگار ايسنا درباره‌ي چگونگي شروع كار توضيح داد كه قرار است، براي شروع، كار از سردر ورودي قاجاري در زندان قصر آغاز شود، تا اگر ردي از آن باقي مانده است، شناسايي شود.
اما امروز آن‌قدر طرح‌ها، ايده‌ها و فكر نخبگان معماري مطرح شده‌اند كه به تنها چيزي كه فكر نمي‌شود، تاريخي بودن اين مجموعه و به تنها چيزي كه توجه نمي‌شود، نقش سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در اين زمينه است.
اين مساله در حدي است كه معمارزاده چندي پيش در پاسخ به پرسش خبرنگار ايسنا درباره‌ي روند كار در زندان قصر با اعتراض اظهار داشت: نقش سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در روند كار در اين عمارت تاريخي ناديده گرفته شده است.
مسؤول دفتر فني سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري ادامه داد: بعد از توافق‌هاي انجام‌شده‌ي شهرداري با سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري تاكنون شهرداري منطقه‌ي هفت هيچ نقشه‌اي را به سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان تهران براي تصويب طرح‌هاي مورد نظر نداده است.
همان روز، يك كارشناس مرمت بناهاي تاريخي نيز به خبرنگار ايسنا بيان كرد: ازسوي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري تهران چندبار با شهرداري منطقه‌ي هفت در زمينه‌ي چگونگي روند كارها در زندان قصر مكاتبه شده، ولي هنوز هيچ جوابي داده نشده است.
رضا موسوي افزود: اين در صورتي است كه مطابق ضوابط موجود، شهرداري بايد از سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري تهران اظهار نظر كارشناسي در اين‌باره داشته باشد.
ازسوي ديگر، تاكنون مطالبي درباره‌ي زندان قصر منتشر شده‌اند، مبني بر در اختيار قرار دادن طراحي زندان قصر به استادان و حتا دانشجويان معماري دانشگاه تهران، در صورتي كه تا چند ماه پيش قراردادي با دو شركت براي كار در اين عمارت بسته شده بود؛ ولي چندي پيش، مدير عامل هر دو شركت نااميد از وضعيت پيچيده‌ي كنوني، از اين طرح كنار رفتند. اكنون نيز قرار است كه سامان‌دهي زندان قصر با هدف ايجاد باغ ـ موزه با همكاري استادان و دانشجويان معماري دانشگاه تهران انجام شود.
اين‌بار شايد با همت و پي‌گيري مسؤولان شوراي شهر تهران، زندان قصر سر و سامان بگيرد. در اين رابطه، اسفندماه سال گذشته، با پي‌گيري‌هاي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري و رييس كميسيون فرهنگي ـ اجتماعي شوراي شهر، جلسه‌اي با حضور نماينده‌ي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري تهران و چند دانشجوي معماري كه گويا طرح‌هاي نهايي زندان قصر در دست آنهاست، برگزار شد كه در آن جلسه قرار بود، طرح‌هاي نهايي استادان و دانشجويان معماري دانشگاه تهران در اين زمينه ارايه شوند.
رسول خادم درباره‌ي نتيجه‌ي جلسه و آخرين تصميم‌هاي گرفته‌شده براي زندان قصر به خبرنگار ايسنا گفت: با بررسي نحوه‌ي احداث باغ ايراني در زندان قصر قرار شده است، تا هفته‌ي چهارم فروردين‌ماه برنامه‌هاي پيشنهادي ارايه شوند.
به گفته‌ي رييس كميسيون فرهنگي ـ اجتماعي شوراي شهر تهران محوطه‌سازي پروژه‌ي باغ ايراني به‌پايان رسيده و اكنون تلاش بر اين است كه با حفظ فضاي ارزشمند، اين باغ دوباره احداث شود.
وي يادآور شد: تا زماني كه طرح نهايي مشخص نشود، زمان‌بندي و پايان طرح معلوم نخواهد شد.
اما طرح نهايي زندان قصر بعد از ساخت آن تهيه مي‌شود، يا پيش از آن و اگر هنوز هيچ طرحي حتا به‌صورت پيشنهادي تهيه و ارايه نشده است، بر چه اساسي در اين محوطه كار مي‌شود؟
موسوي در اين‌باره گفت: چون اين محوطه در محدوده‌ي ثبت آثار ملي است، قرار شد كه تصويب نهايي اين طرح توسط سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان تهران صورت گيرد.
قصر قاجار را فتحعلي‌شاه در دومين سال سلطنت خود ـ 1312 هجري قمري ـ به‌شكل پلكاني ساخته بود. اين قصر باغ وسيعي داشت كه پس از فتحعلي‌شاه به‌تدريج متروكه شد، به حدي كه تنها بناي باقي‌مانده از اين باغ تاريخي، عمارت كلاه‌فرنگي است كه داخل محوطه‌ي زندان قرار دارد. رضاشاه در سال 1308 در بخشي از زمين‌هاي باغ، زندان قصر را بنا كرد كه ماركوف معمار گرجستاني طراحي آن‌را برعهده داشت.
زندان قصر در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است و نخستين زندان مدرن ايراني به‌شمار مي‌رود.
انتهاي پيام
نظرات