مجري طرح برنج تراريخته با اشاره به مصوبات دولت مبني بر ضرورت كشت انبوه محصولات تراريخته در كشور و مسئوليت ويژه سازمان حفاظت محيط زيست به عنوان متصدي دبيرخانه شوراي ملي ايمني زيستي در اين زمينه، تعلل در فعال‌سازي اين شورا و مخالفت با كشت برنج تراريخته را اقدامي مغاير با مصوبات دولت و مانعي در راه توسعه اين فن‌آوري پيشرفته و راهبردي در كشور عنوان كرد.

دكتر بهزاد قره‌ياضي، متخصص مهندسي ژنتيك و ايمني زيستي و مجري طرح توليد برنج تراريخته در گفت‌وگو با خبرنگار «فن‌آوري» خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) با انتقاد از اظهارات اخير رييس سازمان حفاظت محيط زيست مبني بر غير قانوني بودن كشت برنج تراريخته اظهار داشت: در شرايطي كه در سند ملي زيست فن‌آوري مصوب هيات وزيران تاكيد شده كه ايران بايد در كوتاه مدت 2 دهم درصد و در بلند مدت نيم درصد سطح زير كشت محصولات تراريخته دنيا را به خود اختصاص دهد كه با توجه به كشت اين محصولات در بيش از 90 ميليون هكتار از اراضي زارعي جهان اين مقدار برابر با 500 هزار هكتار خواهد بود و دولت، وزارت جهاد كشاورزي و ساير دستگاهها از جمله سازمان حفاظت محيط زيست را موظف به فراهم كردن زمينه‌هاي اجراي اين مصوبه كرده، اظهاراتي مبني بر غير قانوني بودن رها سازي برنج تراريخته مايه تأسف است.

وي افزود: در حالي از غيرقانوني بودن كشت برنج تراريخته سخن گفته مي‌شود كه فراموش شده از قانوني كه بر مبناي آن رهاسازي برنج تراريخته در سال 83 غير قانوني بوده هم ياد شود. اگر استنادها در خصوص غير قانوني خواندن رهاسازي برنج تراريخته، مصوبه هيات وزيران درباره تشكيل شوراي ملي ايمني زيستي است كه بايد گفت، قانون عطف به ماسبق نمي‌شود و اگر چه اين افتخار را دارم كه پيش نويس اين مصوبه هيات وزيران را خودم در زمان دولت قبل تهيه و به شدت تصويب آن را پيگيري كردم، بايد توجه داشت كه اين مصوبه در اوايل تابستان 1384 به تصويب رسيده، در صورتي كه رهاسازي برنج تراريخته به استناد شواهد و مكاتبات موجود مربوط به سال 83 است.

وي خاطرنشان كرد: در سال 83 بر اساس دعوت رسمي كتبي وزير جهاد كشاورزي وقت، معاون اول رييس جمهور وقت به عنوان يك كار علمي درجه اول افتخار برداشت اولين محصول برنج تراريخته توليد شده در جهان را كسب كرد. اين برداشت سمبليك همزمان با سال جهاني برنج، شهرت و آوازه علمي ايران را در سراسر جهان طنين‌انداز كرد و نام ايران را در صدر كشورهاي اسلامي و به عنوان اولين كشوري كه موفق به توليد انبوه برنج تراريخته شده، براي هميشه در تاريخ ثبت كرد.

مجري طرح برنج تراريخته در گفت‌و‌گو با ايسنا با اشاره به اظهاراتي مبني بر اين كه در توليد برنج تراريخته «باكتري» BT وارد برنج طارم شده و آن را به افت كرم ساقه خوار مقاوم كرده است، تصريح كرد: اين در حالي است كه در توليد برنج تراريخته به هيچ عنوان از هيچ گونه باكتري استفاده نشده است.

قره‌ياضي اين اظهارات را اطلاعاتي غلط دانست و اظهار داشت: اين مطلب كه سازمان حفاظت محيط زيست بايد برنج تراريخته را تاييد كند، مغاير با مصوبه هيات وزيران مبني بر تشكيل شوراي ملي ايمني زيستي است كه بر اساس آن رهاسازي هرگونه موجود تراريخته - كه البته در مورد برنج تراريخته كه قبلا رها سازي شده صدق نمي‌كند ــ‌ مستلزم كسب مجوز از شوراي ملي ايمني زيستي ــ و نه سازمان حفاظت محيط زيست ــ ‌است و اتفاقا در يكي از بندهاي همين مصوبه آمده كه سازمان حفاظت محيط زيست فقط يك ماه فرصت دارد تا تقاضاي مجري يا متقاضي رهاسازي يك محصول تراريخته را بررسي كرده و نظر خود را به شوراي ملي ايمني زيستي ــ و نه مجري طرح ـ اعلام كند.

مجري طرح توليد برنج تراريخته از نامه‌اي سخن گفت كه طي آن مستندات علمي مربوط به طرح برنج تراريخته را به طور كامل در اختيار سازمان محيط زيست قرار داده و اظهار داشت: درست بعد از يك ماه به جاي اعلام نظر به شوراي ملي ايمني زيستي، مرا به پژوهشگاه ملي مهندسي ژنتيك ارجاع دادند كه اساسا ارجاع مجري طرح به مرجع ثالث - ولو اين كه مورد تاكيد سازمان باشد - مغاير با مصوبه هيات وزيران است.

وي گفت: سازمان حفاظت محيط زيست كه دبيرخانه شوراي ملي ايمني زيستي به آن واگذار شده بايد پاسخگو باشد كه چرا پس از گذشت يك سال تقاضاي مجري برنج تراريخته در شوراي مذكور مطرح نشده و اساسا چرا اين شورا يك سال است كه تشكيل جلسه نداده و چه اقدامي در زمينه توسعه مهندسي ژنتيك و فن‌آوري‌هاي پيشرفته نظير توليد برنج تراريخته انجام داده است؟ همچنين بايد پرسيد كه در راستاي حمايت از تحقيقات و مطالعات در خصوص مسايل تغذيه مردم چه حمايتي از توليد برنج‌هاي با كيفيت برتر كه بي‌نياز از مصرف سموم شيميايي است، از پژوهشگران صورت گرفته است؟

دكتر قره‌ياضي در ادامه با اشاره به اظهارات اخير رييس سازمان حفاظت محيط زيست مبني بر امتناع مجري طرح از ارائه مستندات و نمونه برنج توليدي معتقد است: مكاتبه تاريخ دار و شماره دار و مستندات پيوست به آن كه به رييس سازمان حفاظت محيط زيست ارائه شده موجود است و اين كه نمونه‌اي از برنج تراريخته را خواسته‌اند بايد گفت، اين برنج، رهاسازي شده و موجود است و آمادگي دارم برنج را در اختيار سازمان بگذارم و البته بسته‌اي از برنج تراريخته در جريان بازديد رييس سابق سازمان از پژوهشكده بيوتكنولوژي كشاورزي تبريز در اختيارشان قرار داده شد.

دكتر قره‌ياضي درباره اثرات ساقه برنج تراريخته بر ميكروارگانيسم‌ها و ساير موجودات نيز به ايسنا گفت: مقالات متعددي در اين زمينه وجود دارد و گروه 10 نفره متخصصان نماينده سه انجمن علمي ايمني زيستي، ژنتيك و بيوتكنولوژي كه اين برنج تراريخته را مورد بررسي دقيق و موشكافانه قرار داده‌اند وجود هر گونه شائبه و شبهه ايمني در مورد مصرف برنج تراريخته را مردود دانسته‌اند.

وي تصريح كرد: در اين برنج تراريخته از فن‌آوري پيشرفته مبتني بر نوعي پيشبر (پرومترخاص) استفاده شده كه پروتيين BT فقط در بافت سبز گياه تظاهر پيدا مي‌كند و تا زماني كه ساقه و برگ ها سبز هستند اين پروتئين وجود دارد اما در انتهاي سيكل حياتي برنج اين پروتئين قبل از برداشت برنج به سرعت از بين مي‌رود و هنگام برداشت برنج، كشاورزان آفات روي برنج را مشاهده مي‌كنند كه اين امر از جنبه‌هاي پيشرفته مهندسي اين محصول استراتژيك است.

از سوي ديگر اين پروتئين به سرعت در خاك تجزيه مي‌شود و روي حشرات مفيد هيچ گونه اثر سويي ندارد و تنها روي دسته خاصي از آفات پروانه‌يي كه آفت برنج محسوب مي‌شوند اثر سوء دارد و

حتي اگر پروتئين خالص BT به خورد طيور، دام‌هاي اهلي، پرندگان وحشي و ... داده شود، طبق آزمايشات و گزارشات مستند هيچ اثر سويي بر روي آن‌ها ندارد.

مجري طرح برنج تراريخته با اشاره به بخش ديگري از اظهارات رييس سازمان حفاظت محيط زيست مبني بر اين كه مستندات ارائه شده مربوط به برنج تراريخته نبوده و صرفا چند مقاله از ديگران ارائه شده اظهار داشت: در زمينه اين برنج تراريخته فقط به شخصه سه مقاله به زبان لاتين و نمايه شده در ISI و منتشر شده و گزارش‌هاي متعدد ارائه شده در كنگره‌هاي بين‌المللي و چند مقاله داوري شده در رشته‌هاي مختلف دارم كه هنوز به چاپ نرسيده و تحويل سازمان حفاظت محيط زيست داده‌ام.

گروهي هم كه براي بررسي طرح برنج تراريخته مامور شده بودند حتي داده‌هاي خام طرح را گرفته و مورد بررسي قرار دادند و پس از تاييد مجدد آنها، راي به عدم وجود هر نوع شائبه مشكل ساز در مورد برنج تراريخته دادند.

وي در گفت‌و‌گو با ايسنا افزود: بر اساس گزارشي كه نمايندگان سه انجمن علمي كشور منتشر كردند و در اختيار رييس وقت سازمان حفاظت محيط زيست نيز قرار گرفته و با وجود مكاتبات متعدد با اين سازمان مبني بر ارائه گزارش‌ها و مستندات مربوط به ادعاي زيان‌آور بودن اين طرح، به جز يك نامه مختصر كه هيچ شواهدي نداشت، هيچ مقاله يا سندي دريافت نشد؛ در حالي كه مجري طرح برنج تراريخته دهها سند علمي از فعاليت‌هاي خود و مستندات علمي از سراسر جهان ارائه داده و اين مطلب كه مقالات ديگران در زمينه محصولات تراريخته BT فاقد ارزش بوده و صرفا مقاله‌هاي مربوط به برنج تراريخته توليدي قابل استناد است از اظهار نظرهايي است كه بايد به متخصصان سپرده شود.

وي همچنين گفت: نكته ديگر اين كه برنج تراريخته در آزمايش‌هاي آناليز حيواني توسط متخصصان تغذيه دام به حيوانات بومي و اهلي داده شده و مشخص شده كه هيچ گونه اثر سويي روي پرندگان و دام ندارد و طبيعي است كه پس از اين مرحله و مجوزهاي FDA و ... در مورد اين ژن و پروتئين ناشي از آن كه يك چهارم محصولات تراريخته در دنيا از همين ژن استفاده كرده‌اند، طبق آنچه انتظار مي‌رفت، مسوولان وزارت بهداشت راي به امكان استفاده انسان از اين برنج داده‌اند.

دكتر قره‌ياضي با اشاره به بخش ديگري از اظهاراتي مبني بر اين كه تاثيرات برنج تراريخته بر سلامت انسان بايد حداقل در يك دوره توليد مثلي بررسي شود به ايسنا گفت: اساس اين حرف كه براي مصرف هر محصول جديد بايد اثر آن حداقل در يك دوره توليدمثلي بر انسان بررسي شود مشخص نيست و بر اين اساس لابد نوادگان ما بايد پاسخ درخواست ارائه شده را دريافت كنند. روشن است كه در صورت وجود گزارشات استفاده انسان از محصول تراريخته در هر كشوري ديگر نيازي به آزمايش آن در كشورهاي ديگر آن هم در دوره توليد مثلي نيست؛ همچنان كه مثلا وقتي ميوه كيوي كه ساليان سال در استراليا مصرف شده بود به ايران وارد شد كسي خواستار بررسي آن - آن هم طي يك نسل - نشد.

پروتئين BT كه در برنج تراريخته استفاده شده ساليان سال است كه به مقاير بسيار زياد در سراسر دنيا به مصرف تغذيه انسان و حتي نوزادان رسيده و هيچ نوع اثر سويي در اين مورد ديده نشده است و اساسا اين پروتئين در برنج تراريخته در درون دانه‌اي كه به مصرف انسان مي‌رسد، بيان نمي‌شود.

دكتر قره‌ياضي درباره عدم نظارت بر واردات محصولات با دستكاري ژنتيكي نيز توضيح داد با توجه به اين كه دبيرخانه شوراي ملي ايمني زيستي به سازمان حفاظت محيط زيست واگذار شده و با توجه به اين كه پروتكل ايمني زيستي كارتاهنا مصوب جمهوري اسلامي ايران است و بر اساس آن كشور وظيفه اطلاع رساني در خصوص رهاسازي محصولات تراريخته و اعلام سياست خود به ديگر كشورها را دارد و مسئوليت تشخيص اين كه محصولات وارداتي تراريخته هستند يا خير بر عهده سازمان حفاظت محيط زيست است، اين سوال مطرح است كه اعتراض رييس سازمان محيط زيست به اين مساله در شرايطي كه خود مسئول نظارت و رسيدگي به آن است چه مفهومي دارد و اساسا اين سازمان چه نظارتي بر واردات محصولات تراريخته انجام مي‌دهد.

مجري طرح توليد برنج تراريخته در پايان با بيان اين كه بازخواني مجدد اين پروژه علمي و منفي جلوه دادن آن، نتيجه‌اي جز لطمه به كشور و جامعه علمي كشور ندارد، با اشاره به اظهار شبهه درباره اثرات احتمالي بقاياي ساقه برنج تراريخته گفت: بايد پرسيد آنها كه نگران اين موضوع هستند آيا از اثرات سموم خطرناكي كه شاليكاران در مزارع با آن مواجهند و علاوه بر لطمات جدي كه به سلامت كشاورزان مي‌زند حشرات و حيوانات دوست نظير كفش‌دوزك‌ها، زنجره‌ها، عنكبوت‌ها و ...را نيز تهديد مي‌كند، بي خبرند؟

دكتر قره‌ياضي در پايان  آمادگي خود را براي مناظره با رييس سازمان حفاظت محيط زيست و مشاوران متخصص داخلي و خارجي در زمينه سلامت برنج تراريخته اعلام كرد.

انتهاي پيام