باستان‌شناسان كشورهاي مختلف دنيا، سال‌ها به‌دنبال منطقه‌ي گم‌شده‌ي «موصاصير» (شهر آفتاب) مي‌گشتند؛ تا اين‌كه امسال پس‌از انجام نخستين فصل كاوش تپه‌ي باستاني ربط در آذربايجان غربي، اين يقين حاصل شد كه نشانه‌هاي موصاصير را در اين تپه مي‌توان جست‌وجو كرد. موصاصير محل مورد علاقه‌ي پادشاهان اورارتويي بوده است؛ زماني‌كه سارگون دوم ـ پادشاه آشور ـ در حمله‌ي خود كه به «حمله‌ي هشتم» معروف است، سرزمين‌هاي تحت تصرف اورارتوها را فتح كرد، تپه ربط يكي‌از مناطقي بود كه توسط سارگون فتح شد. تپه ربط در شهرستان سردشت استان آذربايجان غربي و در كنار رودخانه‌ي «زاب» قرار دارد. اين تپه در سال 1364 توسط دكتر كارگر شناسايي شد و در سال 1384، باستان‌شناسان نخستين فصل كاوش اين محوطه‌ي 25 هكتاري را به‌پايان رساند و آثار ارزشمندي از دوره‌ي عصرآهن در آن به‌دست آوردند. دكتر بهمن كارگر ـ سرپرست هيات كاوش تپه ربط ـ، با تاكيد بر اهميتي كه اين محوطه در مطالعات باستان‌شناسي دارد، گفت: تپه ربط ازنظر دارا بودن آثار دوره‌ي عصرآهن I، عصرآهن II و به‌خصوص عصرآهن III بسيار غني است؛ لذا اگر هر ترم به‌صورت بنيادي در اين منطقه كاوش شود، به يك قرن زمان براي شناسايي كامل آن نياز است؛ چراكه برداشت لايه‌ها سطحي، بخشي از شهر و معبدهاي آن، باتوجه به اهميت بسيار زياد موصاصير به نيروي زيادي نياز دارد. وي در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، توضيح داد: در گذشته، گروهي از باستان‌شناسان آلماني تصور مي‌كردند كه موصاصير در يكي از روستاهاي عراق است؛ اما پس ‌از كاوش، متوجه شدند كه در آنجا نيست. هم‌چنين باستان‌شناسان ديگري تصور مي‌كردند موصاصير در جنوب تركيه است؛ ولي اكنون به احتمال نزديك‌به يقين مشخص شده كه موصاصير همان جايي است كه تپه ربط 2 قرار دارد. كارگر با اشاره به اين‌كه قالايچي، مركز زيرتو ـ مهم‌ترين پايتخت ماناها ـ است، اظهار داشت: فرهنگ قالايچي و ربط، بكر است. توجه به اين نكته كه مركز مانا در قالايچي يك هكتار وسعت دارد و ربط حدود 25 هكتار است، اهميت تپه‌ي باستاني ربط را روشن مي‌كند. وي درباره‌ي طرح‌هاي دردست انجام براي تپه ربط، توضيح داد: شهردار ربط و مردم محلي، چهار هزار مترمربع براي ايجاد پايگاه مطالعاتي دراختيار ما قرار داده‌اند كه پس‌از آماده كردن نقشه‌ها، شهرداري به اداره‌ي ميراث فرهنگي و گردشگري آذربايجان غربي براي ايجاد بنياد مطالعه‌ي فرهنگ حوزه‌ي رودخانه‌ي «زاب» كمك خواهد كرد. اين باستان‌شناس درباره‌ي شناسايي تپه ربط در 10 سال پيش، توضيح داد: در آن زمان، اطلاعات زيادي از وضعيت منطقه نداشتم؛ چون سفال‌هاي ربط با سفال‌هاي مانايي تفاوت مي‌كرد. بعد از آن‌كه در قالايچي بوكان، مدارك و اطلاعاتي بنيادي به‌دست آورديم، كاوش ربط در سال 1384 انجام شد. در اين بررسي، نمونه‌هاي بسيار جالبي از محوطه‌سازي در دواير متحدالمركز براي نخستين‌بار در شمال‌ غرب كشور به‌دست آمد. به‌علاوه، آجرهايي با طرح‌هاي انساني، اساطيري، حيواني، گياهي ‌به‌خصوص در آجرهايي كه بدون ملات روي‌هم بودند و بخشي از يك درخت زندگي كه در فرهنگ آشور ديده شده است، در اين بررسي پيدا شد. وي در پايان درباره‌ي حفاظت از بقاياي معماري به‌دست آمده در تپه ربط، گفت: ايجاد سوله روي آثار، به‌دليل سنگيني سوله‌ها، نزديكي محوطه‌هاي باستاني به‌يكديگر و راه‌آبي كه به‌مرور زمان ايجاد مي‌شود، مشكل‌ساز است؛ به اين دليل، با ريختن 20 سانتي‌متر ماسه‌ي نرم از محوطه‌هاي دايره‌يي شكل تپه ربط نگه‌داري مي‌كنيم. انتهاي پيام