رباط شاه‌عباسي نيشابور؛ يادگاري از گذشتگان براي فردا
رباط نيشابور مشهور به رباط شاه‌عباسي از ابنيه زيباي تاريخي نيشابور است كه هر چند در گذشته در خارج از دروازه شهر نيشابور قرار داشته؛ اما با گسترش شهر هم‌اكنون در مركز اين شهر قرار دارد.
به گزارش بخش ايرانشناسي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، اين كاروانسرا كه در ابتدا موقعيت آن در خارج از حصار دروازه مشهد و خندق اطراف شهر قديم قرار داشته و اكنون در حاشيه جنوبي خيابان امام خميني (ره) و نزديك به ميدان خيام در قسمت شرقي بافت مركزي شهر واقع شده است.
بناي اين كاروانسرا را به دوره شاه عباس صفوي نسبت داده‌اند. از لحاظ وضع بنا، ديوارها، ايوان‌ها و سقف غرفه‌ها از آجر، به صورت ضربي، با ملات گچ و ماسه و سنگ لاشه، در پي بنا، ساخته شده و روكار آن ها در تعميرات مكرر بازسازي شده است.
فرم بنا نيز از نوع چهار ايواني با پلان مربع شكل و به ابعاد 69 در 68 متر مي‌باشد.
بنا داراي يك حياط مركزي بوده كه تعداد 24 حجره در پيرامون آن قرار دارد. ورودي كاروانسرا از ايوان شمالي است كه داراي هشتي مفصلي مي باشد. در پشت حجره ها، اصطبل ها قرار گرفته‌اند كه محل نگهداري احشام و چهارپايان بوده است و سكوهايي نيز جهت قرار دادن بار و اموال مسافرين در آن ايجاد شده است.
اين كاروانسرا در دوره قاجاريه، مدتي به عنوان نوانخانه و محل نگهداري ايتام و مستمندان به كار برده مي‌شد و در دوره پهلوي نيز به پادگان نظامي ژاندارمري تبديل گشت.
بعد از انقلاب، مدتي دراختيار جهاد سازندگي بود تا اين كه در سال 1367 به ميراث فرهنگي تحويل و بازسازي آن شروع شد و پس از آن در سال 1374 همزمان با برپايي كنگره جهاني بزرگداشت عطار نيشابوري، تحت عنوان مجموعه فرهنگي و موزه شروع به فعاليت كرد.
همينك غرفه‌هاي ضلع شرقي كاروانسرا به موزه نيشابور اختصاص يافته كه از سه بخش باستان شناسي، مردم شناسي و بخش ويژه تشكيل شده است.
در بخش باستان شناسي، اشياي تاريخي نظير سكه‌هاي متعلق به قبل از اسلام تا دوره تيموري، انواع ظروف سفالين دوران تاريخي و اسلامي، ظروف فلزي و شيشه اي و اشياء سنگي به نمايش گذاشته شده است.
بخش مردم شناسي؛ به نمايش جلوه هايي از زندگي روزمره مردم منطقه و بخش ويژه به نمايش اشيايي چون مجسمه‌هاي دوران تاريخي و ما قبل آن، ماكت شهر قديم نيشابر در دوره تيموري، لوحه استوانه‌اي بدلي منشور آزادي متعلق به كوروش هخامنشي به خط ميخي، تعدادي سنگ قبرتاريخي، مجموعه اهدايي مدال ها و احكام شادروان پهلوان يعقوبعلي شورورزي، تعدادي ضريح چوبي منبت كاري شده تاريخي و تعدادي اسناد خطي و احكام اختصاص يافته است.
ضلع غربي به سالن اجتماعات و محل دائمي نمايشگاه آثار هنرهاي دستي و كارگاه آموزشي اختصاص يافته و ديگر حجره ها پيرامون حياط مركزي به توليد صنايع دستي و سنتي نظير گيوه بافي، حصيربافي، قالي بافي، غربال سازي، سفالگري، كارگاه مرمت سفال، طراحي و نمونه سازي سفال هاي باستاني و قلم زني، فيروزه تراشي، تذهيب، مينياتور، معرق و مشبك سازي روي چوب، كاشي معرق و كاشيكاري، پوشاك سنتي، عكاسخانه سنتي، ساخت سازهاي سنتي، چايخانه و سوغات نيشابور اختصاص داده شده است.
حسين حيدري ـ كارشناس مرمت سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري خراسان رضوي ـ در مورد اين رباط و وضعيت كنوني آن به خبرنگار ايسنا گفت: اين رباط از نوع چهار ايواني است كه 24 غرفه و حجره در پيرامون حياط مركزي آن شكل گرفته است. بناي اين رباط را به دوره شاه عباسي صفوي نسبت مي‌دهند.
وي با اشاره به برخي تخريب‌ها در اين بنا گفت: طرح بازسازي فضاي گوشه جنوب شرقي اين كاروانسرا كه در سال‌هاي گذشته، پايه‌ها و پوشش آن تخريب شده بود، تهيه و عمليات اجرايي آن آغاز گرديد.
حيدري افزود: به همين منظور از اعتبار تخصيصي 500 ميليون ريالي سازمان، 30 درصد هزينه شده است.
او خاطرنشان كرد: تا اين مرحله آسفالت شكافي كف، شفته ريزي محل فونداسيون و شناژهاي رابط، قالب‌بندي، آرماتور بندي، بتون‌ريزي و ديوار چيني پايه‌ها تا تراز كف صورت گرفته است.
حيدري اظهار داشت: بخشي از نماي جنوب غربي كاروانسرا و سرپايه‌هاي نما به طرف داخل متمايل شده بود و احتمال خطر ريزش وجود داشت لذا مجددا با آجر مشابه به ملات ماسه و گچ مرمت شد.
وي تصريح كرد: در ناحيه پشت بام با اجراي شناژ بتوني، سرپايه‌ها به جز ديوار آجري بين ديوانچه‌ها مهار شده است.
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.
نظرات