دانشمندان موسسه تلسكوپ فضايي «هابل» به سرپرستي دكتر بهرام مبشر - كيهان شناس ايراني و نماينده سازمان فضايي اروپا در اين موسسه -  موفق به كشف دورترين كهكشان‌ جهان در مرزهاي آغازين كيهان شدند كه به دليل جرم بسيار دور از انتظارش بسياري از نظريه‌هاي موجود در كيهان شناسي را با چالش جدي مواجه كرده است.

دكتر بهرام مبشر، كيهان شناس ايراني موسسه تلسكوپ فضايي هابل و سرپرست اين تحقيق طي سفر اخير خود به ايران در بازديد از خبرگزاري دانشجويان ايران در گفت‌وگو با گروه «علمي» ايسنا، توضيحاتي در باره اين كشف جديد و چالش برانگيز كيهان شناسي ارائه داد.

دكتر مبشر با اشاره به اين كه كشف اين كهكشان‌ غول پيكر در دورترين اعماق كيهان با استفاده از تصوير «فراژرف» - عميق‌ترين تصوير جهان كه طي يك سال توسط تلسكوپ فضايي هابل تهيه شده است- صورت گرفته است، خاطر نشان كرد: وقتي با استفاده از تلسكوپ به اعماق فضا نگاه مي‌كنيم همانند آن است كه در زمان به عقب بر مي‌گرديم و كهكشان‌ها را آن طور كه ميلياردها سال پيش بوده‌اند مشاهده مي‌كنيم.

يكي از كشفيات جديد ما كه با بررسي تصوير فراژرف و با كمك آشكارساز مادون قرمز تلسكوپ فضايي هابل و تلسكوپ فضايي اسپيتزر صورت گرفته، شناسايي كهكشان غول پيكري است كه براساس فاصله آن تخمين زده مي‌شود كه در حدود 600 تا 700 ميليون سال پس از انفجار بزرگ (Big Bang) شكل گرفته است.

وي در گفت‌و‌گو با ايسنا خاطرنشان كرد: بررسي اين كهكشان اطلاعات بسيار با ارزشي را درباره شكل‌گيري كهكشان‌ها در ابتداي تشكيل جهان در اختيار ما قرار مي‌دهد ولي نكته بسيار عجيبي كه درباره اين كهكشان وجود دارد جرم فوق‌العاده زياد آن است كه تقريبا برابر كهكشان راه شيري است.

استاد كيهان شناسي دانشگاه «بالتيمور» تصريح كرد: شكل‌گيري كهكشاني با چنين جرمي در ابتداي تشكيل جهان با بسياري از نظريه‌هاي موجود درباره روند تغييرات كهكشان‌ها در تضاد است. البته تاييد قطعي اين كشف مستلزم استفاده از تلسكوپ «جيمز وب» است كه تا شش سال ديگر در مدار قرار مي‌گيرد.

وي خاطرنشان كرد: تلسكوپ فضايي «جيمز وب» كه با همكاري ناسا، سازمان فضايي اروپا (اسا) و سازمان فضايي كانادا به بهره‌برداري خواهد رسيد مي‌تواند ديد ما را تا مرزهاي آغاز كيهان يعني حدود 300 ميليون سال پس از انفجار بزرگ و آغاز جهان پيش ببرد و اطلاعات بسيار با ارزشي را درباره نحوه شكل‌گيري كيهان در اختيار ما قرار دهد.

دكتر مبشر در ادامه در پاسخ به سوالي درباره نحوه اندازه‌گيري عمر كهكشان‌ها و جهان - كه حدود 14 ميليارد سال تخمين زده شده است - اظهار داشت: عمر كهكشان‌ها بر اساس نوري كه در طول موج‌هاي مختلف از آنها به ما مي‌رسد تعيين مي‌شود. جهان در حال انبساط است و سرعت اين انبساط به اندازه سرعتي است كه كهكشان‌ها از هم دور مي‌شوند كه اين ميزان متناسب با فاصله اين كهكشان‌ها با ماست. بر اين اساس مي‌توان فاصله كهكشان‌ها و در نتيجه زمان شكل‌گيري آنها و عمر جهان را كه مطمئنا از عمر تمامي كهكشان‌ها بيشتر است محاسبه كرد.

اين دانشمند ايراني در بخشي ديگر از گفت‌وگوي خود با خبرنگاران ايسنا، درباره آينده قابل تصور براي جهان با توجه به روند انبساط آن طي ميلياردها سال گذشته اظهار داشت: هنوز پاسخ اين سوال كه « آيا انبساط جهان تا ابد ادامه مي‌يابد يا نه» مشخص نيست.

تداوم انبساط جهان بستگي به ميزان ماده موجود در جهان دارد كه مي‌تواند به دليل جاذبه از انبساط جهان جلوگيري‌ ‌كند. بر اين اساس حدي بحراني وجود دارد كه اگر چگالي جهان از اين ميزان كمتر باشد، انبساط جهان تا ابد ادامه مي‌يابد و اگر از اين حد بيشتر باشد كهكشان‌ها با يكديگر برخورد كرده و پديده‌اي مشابه «بيگ بنگ» - كه به تشكيل جهان منجر شد - به وقوع مي‌پيوندد.

دكتر مبشر در عين حال تصريح كرد: مساله‌اي كه در اين جا وجود دارد اين است كه 90 درصد جرم جهان را ماده تاريك تشكيل مي‌دهد كه قابل مشاهده نبوده و تنها بر اساس ديناميك و جاذبه آن به وجود آن پي برده‌ايم؛  لذا محاسبه جرم واقعي كيهان و پيش‌بيني سرانجام آن با چالشي اساسي مواجه است.

نماينده سازمان فضايي اروپا در ناسا درباره ماهيت ماده تاريك موجود در جهان گفت: ماده تاريك نظير سياه‌چاله‌هاي بر جاي مانده از ستارگان جرم بسيار چگالي است كه به دليل اين كه نوري از آن به ما نمي‌رسد قابل مشاهده نيست.

تمامي ستارگان در پايان عمرشان كه به ميزان سوخت داخل آنها بستگي دارد به سياه چاله‌ تبديل مي‌شوند.

خورشيد ما نيز پس از تبديل تمام هيدروژن آن به هليوم در ميليون‌ها سال آينده چنين سرنوشتي مي‌يابد يعني در پايان انفجاراتي در سطح آن رخ مي‌دهد و به جرمي بسيار چگال تبديل مي‌شود كه به دليل جاذبه فوق‌العاده، سيارات و تمامي اجرام پيرامونش را به سمت خود مي‌كشد.

در حال حاضر ميلياردها سياه چاله‌ بر جاي مانده از ستارگان در جهان وجود دارد.

اين كيهان شناس برجسته در عين حال به تبيين ديدگاه جالب خود درباره آينده كيهان، براساس بررسي ابرنواخترها و «انرژي تاريك» پرداخت كه طي كشفيات اخير و همكارانش به شواهد جديدي در باره وجود و نقش تعيين كننده اين پديده در تحولات كيهان پي برده‌اند.

به گفته وي با توجه به مشاهدات و تحقيقات صورت گرفته درباره ابرنواخترها مشخص شده كه حركت كهكشان‌ها توسط انرژي‌اي موسوم به «انرژي تاريك» كنترل مي‌شود بدين صورت كه جهان از زمان انفجار بزرگ (بيگ بنگ) دچار انبساط شده كه به دليل نيروهاي جاذبه دائما از سرعت آن كاسته شده، تا حدود 100 ميليون سال پيش كه به دليل اثر انرژي تاريك و مولفه‌اي موسوم به «ثابت كيهاني» جاذبه‌اي منفي ايجاد شده و مجددا بر سرعت انبساط جهان افزوده شده كه به نظر مي‌رسد اين روند تا ابد ادامه داشته باشد.

متن گفت‌و‌گوي تفصيلي دكتر مبشر در خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) متعاقبا ارسال مي‌شود.

انتهاي پيام