/زمان رسيدگي به وضعيت اسفناك آثار باستاني فيروزآباد كي مي‌رسد؟/ «برنامه‌ي فيروزآباد را از چندي ديگر با همراهي پروفسور هوف، تا سالهاي سال ادامه خواهيم داد»
اولويت اول فعاليت پژوهشكده باستان‌شناسي در مورد محوطه فيروزآباد حافظت است؛ چراكه اگر اين كار انجام نشود، هرگونه فعاليت پژوهشي مرتبط نيز از سوي اين نهاد امكان‌پذير نخواهد بود.
مسعود آذرنوش ـ رييس پژوهشكده باستان‌شناسي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري ـ با اشاره به اين مطلب، درباره برنامه‌هاي اين پژوهشكده در مورد محوطه باستاني فيروزآباد، گفت: وقتي اثري حفاظت نشود، چه چيز را بايد پژوهش كرد و با از بين رفتن اين آثار باستان‌شناسان در مورد چه چيزي بايد تحقيق كنند؟ گام نخست، حفاظت است و حفاظت از آثار باستاني هر مملكتي پيشرفت فرهنگي آن‌را به‌دنبال خواهد داشت و اين بنيان اساسي ديگر گام‌هاست و بدون آن عملا هر نوع پيشرفت صنعتي و اقتصادي پايدار قابل تصور نيست.
وي در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ميراث فرهنگي و خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، در پاسخ به اين سؤال كه چرا طي سالهاي گذشته به محوطه فيروزآباد بي‌توجهي بسيار شده است، گفت: كشور ايران با يك ميليون و 648 هزار متر مربع در چيزي حدود سه برابر وسعت فرانسه وسعت دارد. عمق تاريخ و قدمت سكونت بشر در اين سرزمين فرهنگ‌ها و خلاقيت آنها در گذشته سبب شده صدها هزار اثر باستاني در اين كشور موجود باشد. اما وظيفه تشكيلاتي مثل پژوهشكده باستان‌شناسي رسيدگي به يك مورد خاص نيست، مساله ما پژوهش فراگير و توجه به همه آثار است. تعداد آثار نيز به گونه‌اي است كه در شرايط فعلي، نه از نظر تعداد متخصصان توانا و نه از نظر امكانات اعتباري قادر به پرداختن تمام آنها يك به يك نيستيم. نكته ديگر اينكه واقعا ضروري و علمي نيست كه در تمام محوطه‌هاي باستاني ايران كار پژوهشي حتا اگر توان آن‌را داشتيم انجام شود. چراكه پيشرفت علمي در جهان به گونه‌اي است كه هر سال كه مي‌گذرد، امكان دريافت حجم بيشتري اطلاعات از همان داده‌هاي ثابت قديمي را داريم. به عنوان مثال امروزه به تكه‌اي استخوان باستاني به عنوان يافته‌اي به درد نخور نگاه نمي‌شود.
آذرنوش اضافه كرد: خوشبختانه بسياري از محوطه‌ها امروز در حال كاوشند و درنتيجه ما قادريم از همان چيزهايي كه در گذشته بي‌ارزش، فاقد اطلاعات و ناكارآمد قلمداد مي‌شد، امروز حجم عظيمي اطلاعات به دست آوريم و نسلهاي آينده حق دارند كه اين محوطه‌ها را سالم از باز پس گيرند. بزرگترين وظيفه‌اي كه نسل حاضر ايران مي‌تواند برعهده گيرد، حفاظت از اين آثار براي ارايه سالم آنها به نسلهاي بعدي است. نسلهايي كه مسلما توانايي علمي بالاتري نسبت به افراد اين دوره دارند.
آذرنوش درباره حضور اين باستان‌شناس خارجي گفت: طي دو سال گذشته حفاريهاي باستان‌شناس توسط باستان‌شناسان محلي در بخشهايي از آتشكده انجام گرفته است. اما در مسائل علمي، مليت كمتر نقش دارد. اگر بخواهيم به واقع پيش رويم بايد از بهترين تجربه‌ها استفاده كنيم، چون بايد بدانيم هميشه بهترين تجربه‌ها مال ما نيست. تلاش مي‌كنم همكار غير ايراني كه سالهاي سال در اين محوطه كار كرده به ما پيوندد و بسيار علاقه‌مند به ماست و بنابراين فكر مي‌كنم در صورت تمايل خودش از او بهره ببريم.
وي افزود: برنامه فيروزآباد را سالهاي سال ادامه خواهيم داد. برنامه ما اين است كه در طول چند سالي كه دكتر هوف در ايران به سر مي‌برد، همكاران ايراني ما به كسب تجربه‌هايي از خود و ديگران، به‌تدريج به نوعي از آگاهي در مورد فيروزآباد برسند كه بتوانند برنامه‌ها را اجرا كنند. برنامه بلندمدت خواهد بود، اما چون از حالا معلوم نيست كه در پايان مرحله اول چه نتايجي خواهيم داشت، گام به گام برنامه‌ريزي خواهد شد. فكر مي‌كنم سال اول مجددا به بررسي بپرداريم و نه حفاري.
رييس پژوهشكده باستان‌شناسي بار ديگر تاكيد كرد: انجام حفاري در باستان‌شناسي بازگشت ناپذير است و براي هميشه بخش اعظمي از اين مدارك از دست خواهد رفت. تلاش يك باستان‌شناس واقعي و ميهن دوست ـ بايد ـ چنان باشد كه هر چه بيشتر به حفاظت آنها همت گمارد و اين بزرگترين وظيفه ملي ما و نسلهاي بشري و گسترش فرهنگي آنهاست.
وي در خصوص انجام مطالعات باستان‌شناس در محوطه نيز به خبرنگار ايسنا گفت: مطالعات بسيار گسترده‌اي در گذشته در مورد نقشه شهر فيروزآباد انجام گرفت، اما بعد به دلايلي اين كار متوقف شد. علتش انقلاب و جنگ و ديگر گرفتاريهايي كه بايد به آن مي‌پرداختيم، بود كه البته قابل درك است. ما امروز دوباره آن را آغاز مي‌كنيم. البته در حال حاضر نيز برنامه‌ريزي براي سازماندهي مجدد از حدود دو سال پيش شروع شده است. شرايط ما به گونه‌اي است كه احتمالا ملت ايران نه فقط خواهان تداوم اين پژوهش‌هاست، بلكه امكانات آن را بر اثر رشد اقتصادي و اجتماعي نيز به دست آورده است.
آذرنوش با اشاره به اينكه هميشه براي شروع دير بوده است، گفت: بايد يادمان باشد در شرايط 300 سال گذشته در بخشهاي بزرگي از مباحث علمي، از جامعه مدني عقب مانده‌ايم. تلاش ما بايد بر اين باشد كه حالا و هرچه زودتر، از حداكثر امكانات علمي استفاده كنيم و در مورد استفاده از تجربه و دانش تنگ‌نظري نشان ندهيم. هميشه براي جبران عقب‌ماندگي خيلي دير است. هر چه زودتر علمي شويم، زودتر جبران خواهيم كرد.
وي درباره‌ي انجام فعاليتهاي كشاورزي در محوطه شهر گور توضيح داد: شهر گور در فيروزآباد مسلما محوطه باستاني بزرگي بوده است كه نقش كليدي در تاريخ ما دارد. جاي تاسف است كه زماني كه امكانات خوبي فراهم بود، سرمايه‌گذاري نكرديم. همه چيز به مراتب ارزانتر و امكانات اقتصادي ما به ادعاي مسؤولان، بيشتر بود؛ اما هيچكدام از اين زمينه‌ها عملي نشد و امروز همه اين محوطه‌ها زير كشت رفته است. بديهي است كه اگر اين كشت به صورت مكانيزه باشد، آسيب‌ها بيش از اين خواهد بود و هر روز كه ديرتر اقدام كنيم يك گام عقب خواهيم بود. البته خريد اين محوطه‌ها امكان دارد، اما امكاناتي است كه دولت در برنامه‌ريزي‌هاي كلان خود بايد در نظر بگيرد. در بسياري از موارد وقتي با مساله‌اي مثل كشاورزي در محوطه‌هاي بسيار مهم مثل فيروزآباد روبه‌رو مي‌شويم، تنها مي‌خواهند مساله محلي را حل كنند؛ در حاليكه فيروزآباد ارث مستقيم 70 ميليون ايراني است؛ نه پنجاه خانوار.
ما بايد تلاشمان بر اين باشد كه زندگي آنها را به گونه‌اي ديگر تامين كنيم. حفاظت از اين محوطه نه تنها ميراث معنوي ما را حفظ مي‌كند، بلكه به خودي‌خود درآمدزاست. فيروزآباد به عنوان يكي از مهترين مناطق باستاني ايرن، داراي دو نقش برجسته مهم از تحولات تاريخي ايران و دو اثر برجسته معماري است. طراحي شهري فيروزآباد و دقت هندسي كه در طراحي اين شهر به كار رفته، تا اين تاريخ بي‌نظير است. كشاورزي لطمه مي‌زند، اما اگر ديد درستي داشته باشيم، همين آثاري كه امروز ممكن است مانع زندگي چند خانواده باشند، محل درآمد عظيمي خواهند بود. نه فقط براي آنها، بلكه براي همه برنامه‌ريزي ما غلط است و ديدمان محدود بايد همت به حفظ آثار باستاني بگماريم.
وي اضافه كرد: بخش بزرگي از پيشرفتهاي ما به ميراث فرهنگي مربوط مي‌شود. ما به عنوان ايراني ريشه در فيروزآباد، تخت‌سليمان و ميدان امام (ره) و امثال آنها داريم. اگر قادر به حفظ هويت خود نباشيم، با وجود پيشرفت علمي، ايراني پيشرفتهاي نيستيم. هويت از گذشته ما سر چشمه مي‌گيرد و چطور مي‌شود بدون آن در همين بخش توسعه پايدار داشت؟
رييس پژوهشكده باستان‌شناسي در خصوص ديگر پژوهش‌هاي اين بخش در محوطه و تبادل آن با ديگر بخش‌ها نيز گفت: اگر يك حفاري درست انجام شود، شامل بخشهاي بسيار و اطلاعات بسيار خواهد بود. برنامه پژوهشي در راستاي توليد اطلاعات انجام مي‌شود و اين زماني مفهوم مي‌يابد كه در اختيار جامعه قرار گرفته و به ارتقاي كيفي فرهنگ جامعه كمك كند. اما در ساختار فعلي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري و به دليل شكل‌گيري تازه آن دقيقا نمي‌دانيم كه اين اطلاعات به چه نحوي در بخشهاي مختلف توزيع خواهد شد. ما تلاش مي‌كنيم فعاليتهاي پژوهشي را برنامه‌ريزي كنيم و توليد علمي داشته باشيم و آن را در اختيار ديگران قرار دهيم. طبيعتا بخشهاي ديگر سازمان بر حسب نياز به توليد اطلاعات محوطه‌هاي باستاني، به ما مراجعه مي‌كنند.
آذرنوش در زمينه خلاء ايجاد شده بين فعاليتهاي باستان‌شناسي پيش از انقلاب و حال حاضر عنوان كرد: بديهي است در اين مورد محوطه صدمات بسياري ديده است. بسياري از مكان‌ها تخريب شده، بسياري محل‌ها بر اثر كشاورزي صدمه ديده و برخي زير پوشش تاسيسات شهري است. همه اينها اتفاق افتاده است. حالا با يك فيروزآباد ديگر روبه‌رو هستيم. ما از آقاي هوف دعوت كرديم كه فيروزآباد را ببيند و برنامه‌ريزي كند و اين كار انجام شده و طرح آن براي ما ارسال شده است. بنابراين داراي يك پروژه آماده هستيم كه به محض فراهم شدن امكانات، شروع مي‌كنيم و اين برنامه صرفا ايراني خواهد بود.
آ ذرنوش در پايان اظهار اميدواري كرد كه او و همكارانش وظايفشان را تا جايي كه ممكن است، در راستاي اجراي اين امر به كار گيرند.
انتهاي پيا م
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.
نظرات