به دنبال تصويب تبصره 19 قانون برنامه 5 ساله اول توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي كشور در سال 1368 به دولت اجازه داده شد تا حداكثر در 3 نقطه مرزي كشور، منطقه آزاد تجاري و صنعتي ايجاد كند، البته پيش از اين تاريخ در كيش و قشم با توجه به زير ساخت‌هاي موجود حركت‌هايي در اين زمينه آغاز شده بود؛ اما به طور رسمي در سال 1369 اين دو منطقه به عنوان مناطق آزاد انتخاب شدند و در ارديبهشت ماه سال بعد چاربهار نيز به جمع مناطق آزاد پيوست و به دنبال آن 14 هزار هكتار از اراضي شرق خليج چابهار به عنوان منطقه آزاد تعيين شد. به گزارش خبرنگار ايسنا انتخاب اين منطقه به عنوان آزاد، تحولي در كاركردهاي اقتصادي و فرهنگي منطقه از خود به جاي گذاشت و اين منطقه تبديل به شاخص فعاليت‌هاي اقتصادي و عمران آن شد؛ هر چند كه اهميت لازم به ساير بخش‌هاي منطقه داده نشده و بافت قديمي شهر از مسائلي هم‌چون بهداشت، فقر و نبود آب آشاميدني لوله‌كشي رنج مي‌برد. چابهار با قرارگرفتن در كنار ساحل درياي عمان، وسعت 25 هزار كيلومتر را داراست كه 130 كيلومتر آن مرز خاكي است. اين بندر با 230 هزار نفر جمعيت از پنج بخش مركزي، كنارك، پلان، دشتياري و زرآباد تشكيل شده و داراي سه شهر كنارك، ونگور و چابهار، همچنين 11 دهستان و 620 پارچه‌ آبادي است كه 33 درصد آن شهرنشين و 66 درصد آن ساكن روستا هستند. شهر چابهار، از اقليم متفاوت‌تري نسبت به ساير شهرهاي كشور بهره‌مند بوده و داراي ساحل صخره‌اي زيبايي است كه جاذبه‌هاي فراواني را براي جذب گردشگران و توريست‌ها فراهم ساخته است. ‌بندر زيباي چابهار گرچه شايد در نخستين نگاه، ناحيه‌اي محروم فاقد جاذبه‌هاي گردشگري و پيشينه تاريخي به نظر آيد؛ اما واقعيت آن است كه اين ناحيه داراي بهترين كرانه اقيانوسي كشور و معتدل‌ترين هواي جنوب كشور است. گل‌فشان‌ها، سواحل صخره‌اي و زيبا، مساجد زيباي محلي، بافت سنتي و زندگي ديدني بلوچ‌ها با كپرهاي خود، درخت انجير معابد و آثار فراوان تاريخي از جمله جاذبه‌هاي توريستي اين بندر زيبا هستند. از سوي ديگر چابهار اين قابليت را دارد كه به كانون اصلي ترانزيت و قطب توسعه محور شرق ‌شود. فرماندار چابهار با اشاره به موقعيت استراتژيك منطقه آزاد چابهار در ايفاي نقش بازار توليد و مصرف جنوب‌شرق آسيا و كشورهاي CIS، همچنين ترانزيت كالا به افغانستان، مي‌گويد كه زيرساخت‌هاي ويژه منطقه آزاد به سرعت براي تحول همه‌جانبه فراهم شده است به طوري‌كه دولت ميلياردها تومان براي توسعه بنادر منطقه هزينه مي‌كند. وي همچنين آماده نبودن زيرساخت‌هاي صنعت گردشگري، نبود تخفيفات در حمل‌ونقل هوايي، نبود تسهيلات گمركي و نيز آب آشاميدني را از اساسي‌ترين مشكلات منطقه برمي‌شمارد. با اين حال تاملي بر پيشرفت‌هاي مناطق آزاد كشورهاي حاشيه خليج‌فارس حاكي از آن است كه مناطق ايران نسبت به اين مناطق چندان توسعه نيافته‌اند. دبير شوراي عالي مناطق آزاد در مورد دلايل عقب‌ماندگي مناطق آزاد ايران نسبت به مناطق آزاد كشورهاي عربي مي‌گويد: بندر دوبي به اعتبار اقتصاد ايران فربه شد و كم‌اطلاعي برخي، فرصت‌هاي بسياري را از مسؤولان داخلي گرفت. نصيري افزود: اگر به شناخت قابليت‌ها توجه كنيم، زمينه‌هاي ارتقاء فراهم مي‌شود و به سرعت مي‌توانيم عقب‌ماندگي موجود را جبران كنيم. البته با توجه به پتانسيل‌هاي مناطق آزاد ايران چون چابهار اين امر دور از دسترس نيست؛ به ويژه در حوزه گردشگري كه طبيعت زيباترين جلوه‌هاي توريستي را در اين مناطق چون چابهار رقم زده است. سالاري راد مديرعامل منطقه آزاد چابهار در خصوص وضعيت گردشگري اين منطقه اظهار مي‌كند: ‌طرح جامع گردشگري منطقه آزاد چابهار در مرحله مطالعه است كه در آن نوع گردشگر ويژه منطقه آزاد چابهار شناسايي مي‌شود. در حوزه تجاري و اقتصادي نيز چابهار هيچ چيزي از رقباي خود كم ندارد. طوري كه اسفت اورازباي ـ دبيركل اكو ـ پس از بازديد از چابهار عنوان كرد كه منطقه آزاد چابهار نقش كليدي در رشد تجارت منطقه‌اي بين كشورهاي آسياي‌ميانه ايفا مي‌كند. فروزش نيز بر اين باور است كه منطقه آزاد چابهار بزرگترين فرصت اقتصادي ايران پس از نفت است . نماينده زاهدان مي‌گويد: با توجه به امكانات فوق‏العاده ترانزيت كالا و گردشگري در منطقه چابهار كه مي‏تواند معضل اشتغال را بطور مستقيم بهبود بخشد، بايد اين منطقه از حالت بالقوه به بالفعل تبديل شود. براي توسعه گردشگري چابهار مدير سياحتي اين منطقه اعلام كرده كه هزينه‌ تور‌هاي زميني با تخفيف ويژه از سوي معاونت گردشگري منطقه‌ي آزاد چابهار، به منظور جذب توريست داخلي پرداخت مي‌شود. بزرگ‌زداه به ايسنا گفته است كه براساس مصوبه‌ي هيأت مديره‌ي معاونت گردشگري چابهار، هزينه‌ي رفت‌وآمد تورهاي زميني به اندازه‌ي قيمت بليط اتوبوس درجه يك و با تخفيف ويژه از مجتمع‌هاي اقامتي، حداقل در يك فاز عملياتي براي استان سيستان و بلوچستان و استان‌هاي هم‌جوار، پرداخت مي‌شود. وي با اشاره به پروازهاي محدود به اين شهر، بيان كرد: محدوديت پرواز داخلي به چابهار بار سفر به اين شهر را كاهش داده است؛ اما با مذاكرات و اختصاص يارانه‌اي به شركت‌هاي هوايي، ظرف يك ماه آينده تعداد اين پروازها افزايش مي‌يابد. بزرگ‌زاده افزود: در راستاي طرح جذب بيشتر گردشگري خارجي به كشور، مذاكراتي نيز با شركت‌هاي هوايي براي افزايش تعداد پروازهاي خارجي از كشورهاي هند، پاكستان، افغانستان و دبي، صورت گرفته است. نقش و جايگاهي كه چابهار مي‌تواند در جذب مسافر داشته باشد، فراتر از ساير مناطق جنوبي كشور است. چون منطقه چابهار به دليل برخورداري از راه‌هاي زميني، جايگاه عمده‌اي در جذب توريسم براي استان‌هاي همجوار دارد. از زيباترين جلوه‌هاي طبيعي چابهار ميژ توان به پديده گل‌فشان‌ها اشاره كرد. تپه‌هاي گل‌فشان به عنوان پديده‌اي كمياب در سطح جهان در شمال غربي منطقه‌ي چابهار استان سيستان و بلوچستان واقع شده‌اند. اين تپه‌ها با پرتاب حباب‌هاي گل و لاي از ژرفاي زمين، چشم هر بيننده‌اي را خيره مي‌كنند؛ به گونه‌اي كه بيشتر گردشگران وارد شده به چابهار از اين پديده زيباي طبيعي ديدن مي‌كنند. سه تپه‌ي گل‌فشان در فاصله‌ي دو دشت كهير و تنگ در 20 كيلومتري روستاي كهير و در مسير جاده‌ي تنگ، گالك در شمال غرب منطقه‌ي چابهار واقع شده‌اند. ميانگين ارتفاع اين سه تپه 10 تا 30 متر است. از اين تپه‌ها مانند آتشفشان حباب‌هايي از گل‌، لاي، آب و گاز هر 30 تا 36 ثانيه يكبار خارج مي‌شود، اين گل‌ها طوسي رنگ و فشرده هستند و طعمي شور دارند. همانگونه كه اشاره شد، مناطق آزاد ايران به پيشرفت‌هاي مناطق آزاد كشورهاي عربي دست نيافته‌اند. اما به راستي اين امر چه دليل يا احيانا دلايلي مي‌تواند داشته باشد؟ نتايج يك پايان‌نامه نشان مي‌دهد كه فقدان سازمان اجرايي مناسب و عدم برخورداري از سطح مديريت اجرايي قوي و كارا در منطقه آزاد چابهار، به عنوان مهمترين عامل عدم توفيق منطقه آزاد چابهار در زمينه جذب سرمايه‌گذاري مي‌باشد. فريدون سليمي در پايان نامه كارشناسي ارشد علوم اقتصادي خود با عنوان بررسي عوامل موثر در جذب و گسترش سرمايه‌گذاري در منطقه آزاد چابهار (به منظور توسعه صادرات غيرنفتي) آورده است: عدم توفيق نسبي منطقه آزاد تجاري - صنعتي چابهار در زمينه جذب سرمايه‌ها اعم از داخلي و خارجي ناشي از وجود عوامل كلي چون، فقدان امكانات زيربنايي، عدم وجود زيرساختهاي اساسي، نبود خدمات عمومي مناسب، محدوديت نارسايي و عدم شفافيت و صراحتهاي قانوني در قوانين و مقررات مرتبط با سرمايه‌گذاري در منطقه آزاد چابهار، فقدان سازمان اجرايي مناسب و عدم برخورداري از سطح مديريت اجرايي قوي و كارا در منطقه آزاد تجاري - صنعتي چابهار و تاثيرات سوء ناشي از اتخاذ بعضي از خط مشي‌ها و سياستهاي كلان اقتصادي دولت در سطح ملي كه بخشي از آن به منطقه آزاد چابهار باز مي‌گردد، مي‌باشد. براساس يافته‌هاي اين پايان‌نامه، فقدان سازمان اجرايي مناسب و كارا و عدم برخورداري از سطح مديريت اجرايي قوي در منطقه آزاد چابهار، به عنوان مهمترين مشكل بر سر راه جذب سرمايه‌ها شناخته شد و بررسي‌هاي به عمل آمده در اين تحقيق نشان داد كه مديريت اجرايي در سطح منطقه آزاد تجاري - صنعتي چابهار داراي شناخت كافي از كاركردها و اهداف منطقه نمي‌باشد و از طرفي مديريت اجرايي نتوانسته در منطقه مانع از بروز بوروكراسي و تشريفات زائد اداري شود و در تلاش براي توسعه و تبليغ به منظور جذب سرمايه‌ها از طريق اطلاع رساني به مشتريان و سرمايه‌گذاران و معرفي مزيت‌هاي نسبي منطقه آزاد چابهار موفق عمل نكرده است. نتايج اين پايان‌نامه كه در دانشكده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبايي تدوين شده، بيانگر اين است كه عدم صراحتهاي قانوني، انعطاف ناپذيري، محدوديت نارسايي و فقدان كارايي و پويايي پاره‌اي از قوانين و مقررات در ارتباط با منطقه آزاد چابهار به عنوان دومين عامل بزرگ بر سر راه جذب سرمايه در اين منطقه مي‌باشد. عدم تضمين و ضمانت كافي از سوي قوانين و مقررات براي حفاظت از حقوق مالكيت در مقابل مصادره و ملي كردن اموال سرمايه‌داران، مشخص و شفاف نبودن مشوقات مالي براي موسسات و شركت‌هاي سرمايه‌گذاري خارجي و داخلي در قوانين، وجود ابهامات فراوان در تفسير اصول قانون اساسي مرتبط با نحوه حضور و اعطاي امتياز به سرمايه‌گذاران خارجي مانند تفسير اصل 81 قانون اساسي مبني بر ممنوعيت اعطاي امتياز تشكيل شركتها به خارجيان و تفسير اصل 139 قانون اساسي در خصوص چگونگي حل اختلافات بين طرفين سرمايه گذاري از جمله مشكلات موجود در قوانين و مقررات مي‌باشد كه هر كدام به نحوي در جذب سرمايه‌ها در مناطق آزاد موثرند. انتهاي پيام