گردشگراني كه از برخي نقاط ايران همچون لالجين، ميمند، نيشابور، همدان، يزد و ... بازديد مي‌كنند، در مسير خود با هنري اعجاب‌آور به نام سفال و پديده‌اي به نام سفالگري برخورد مي‌كنند كه ظرافت‌هاي نهفته در دل اين حوزه از صنايع دستي ايران همواره براي آن‌ها جذاب بوده است. به گزارش ايسنا ظرف‌هاي سفالي‌، شايد يکي از قديميترين‌ ساخته‌هاي آدمي‌ باشند و به جرات مي‌توان گفت سفالگري تنها هنري است كه از هزاران سال پيش تا امروز ادامه يافته و در ايران نيز از تنوع خاصي برخوردار است. به اعتقاد گيرشمن، ايران‌شناس فرانسوي، نخستين نمونه‌هاي اشياء سفالين، به ساكنان كوهستان‌هاي بختياري تعلق دارد كه حدود 8000 پيش از ميلاد و بدون استفاده از چرخ سفالگري ساخته شده است. از نمونه‌هاي به دست آمده مي‌توان دريافت كه در آن زمان، سفالسازان از كوره پخت سفال نيز بي‌اطلاع بوده‌اند و احتمالاً ظروف سفالين را در كنارهمان آتشي كه براي پختن گوشت شكارمهيا مي‌كردند مي‌پختند. بنفشه اشرفي نيز در نوشتاري كه به بررسي سفال ايران از عهد قديم تا عصر حاضر پرداخته آورده است: هنرهاي ملي، عموماً نشانه‌هايي از سير تكامل فرهنگ و اوضاع و احوال ويژه هر قوم است و هنر سفالگري به دليل ضرورت و كاربرد عمومي آن، گوياي ويژگي‌هاي اقليمي، تاريخي، اجتماعي و ... هر قوم مي‌تواند باشد. زيرا طرز ساخت ظروف و اشيا‌ء سفالين از نظر روش فني، كاربرد رنگ‌ها و نقوش تزئيني زبان گويايي است كه پس از گذشت ساليان دراز، ما را با شيوه تفكر و طرز تلقي و جهان‌بيني سازندگان آن آشنا مي‌كند و رازهاي بسياري را كه نگارش و تكلم قادر به انتقال آن‌ها نبوده است، بر ما آشكار مي‌سازد. صنعت سفال‌سازي يكي از صنايعي بود كه در دوران اسلامي، ترقي قوف‌العاده‌اي يافت. از افغانستان تا ايران و آسياي صغير و مصر و آفريقاي شمالي و اسپانيا، يك سير متحدالشكل، كوزه و كاسه‌هاي سفالين به وجود آمد كه در نظر اول همه شبيه يك ديگر مي‌نمودند، ولي با دقت مختصري مي‌توان دريافت كه هر كدام داراي خصوصياتي هستند كه آن‌ها را از يكديگر متمايز و مشخص مي‌سازد. منشا و مبدا تمام ظروف اسلامي در ايران ساساني قرار دارد و يكي از مراكز بزرگ كوزه‌گري در اوايل دوران اسلامي شهر نيشابور بوده است. پژوهش ها نشان مي‌دهند كه در قرون پنجم تا هفتم قمري، فصل نويني در هنرها و صنايع ايراني گشوده شده است به نحوي كه صنعت سفالگري نيز تحول و دگرگوني چشمگيري يافت و شهرهايي چون نيشابور، جرجان، ري و كاشان به صورت مراكز عمده سفالگري كشور درآمدند. دردوره سلجوقي ظروف لعابي سفيدرنگ، ظروف لعاب‌دار يك رنگ، ظروف با نقش قالبي، ظروف با نقش كنده‌كاري شده و لعاب رنگارنگ، ظروف معروف به لعابي، ظروف طلايي يا زرين فام، ظروف داراي نقاشي زيرلعاب، ظروف سراميكي مينايي و ظروف معروف به «لاجوردي» ساخته شد. موقعيت جغرافيايي ايران و امكان در اختيار گرفتن مواد مورد نياز براي ساخت سفال باعث شده كه اين صنعت در همه جاي كشور امكان رشد و پويايي داشته باشد. مهمترين‌ مواد اوليه در کار‌سفاگري:‌ گل، ماسه‌ و مواد سوختني است‌. گل‌ رس‌ بخاطر داشتن اکسيد آهن‌ و آهک‌ داراي خاصيت‌شکلگيري. چسبندگي‌ است‌ و ميتوان با آن ظرفهايي‌ غير قابل‌ نفوذ ساخت‌. هم‌ اينک در ‌اکثر نقاط ايران از جمله در: روستاي مندگناباد، لالجين همدان، ميبد يزد، شهرضاي اصفهان، زنور‌آذربايجان، کلپورگان سيستان و بلوچستان، جويبار مازندران و سياهکل گيلان و... توليد‌وسايل‌ و مصنوعات سفال رايج‌ است‌.‌ محصولات سفال و سراميک در هر يک‌ از نقاط فوق الذکر با اختلاف کمي در نوع مواد اوليه‌رنگ‌ و طرح تهيه مي‌شود و به‌ همين دليل محصولات هر ناحيه به‌ خوبي‌ قابل‌ تشخيص از‌فرآورده‌هاي ساير نقاط است‌. با اين حال به دليل شرايط اجتماعي و تكنولوژيكي به تدريج از رونق سفالگري ايران كاسته شد و اين زوال تدريجي همچنان و تا كنون ادامه داشته است. هادي توسلي، يكي از استادكاران سفال گناباد به ايسنا مي‌گويد: صنعت سفال و سراميك اين شهرستان مورد بي مهري قرار گرفته است. وي كه از دوران كودكي و به شكل موروثي به اين حرفه روي آورده است و از حدود 20 سال قبل كارگاه سفال در اين شهرستان داير كرده است . مي‌گويد: براي تهيه سوخت، رنگ و لعاب با مشكلاتي از جمله گراني و تهيه آن مواجه هستيم. وي مي‌افزايد: اين صنعت اگر چه مورد توجه مسوولات وزارت صنايع، اداره صنايع روستايي جهاد كشاورزي و سازمان صنايع دستي قرا گيرد با كمترين سرمايه گذاري، بيشترين بازده و اشتغالزايي را به همراه خواهد داشت. اين سفالگر، بازاريابي، فروش و به روز درآمدن اين صنعت را از ديگر مشكلات فرا روي سفالگري در گناباد ذكر مي‌كند و مي‌گويد: تا دو دهه قبل، توليدات سفالگران روستاي به خارج از كشور صادر مي‌شد، ولي به دليل كاهش سود دهي و نبود متولي صادرات، شمار زيادي از كارگاه‌هاي اين روستا طي اين مدت تعطيل شده‌اند. توسلي گفت: هم اينك حدود 12 كارگاه در روستاي “مند” به صورت نيمه فعال داير است و صاحبان آن‌ها هم به دليل مشكلات فراوان رغبتي به كار ندارند. اين سفاگر كه داراي بزرگترين كارگاه توليد سفال در گناباد است مي‌گويد: مسوولين زيادي به اين جا سفر كرده‌اند و هر بار قول‌هايي داده‌اند، ولي بعد از چندي به فراموشي سپرده مي‌شود. وي مي‌افزايد: درخواست همه دست‌اندركاران صنعت سفال در گناباد ايجاد شهرك سفال و جمع‌آوري كارگاه‌هاي متفرق در يك نقطه است. يك هنرمند سفالگر نيز گفت: حدود 6 سال است كه سفال جاي خود را در جامعه ايراني باز كرده است و به عنوان يك مقوله مخصوص در زندگي جا گرفته است. اينگريد هيلشر در گفت‌وگو با خبرنگار ايسنا اظهار داشت: با وجود اينكه سفال سازي چندين هزار سال پيش از ايران شروع شده است؛ ولي تا چند سال پيش ارزشي به آن داده نمي‌شد و مردم ايران تصورشان اين بود كه كسي كه پول خريد چيني را ندارد، به دنبال سفال مي‌رود؛ اما حالا ديد مردم نسبت به سفال فرق كرده است. وي افزود: به نظرم در طول تاريخ، نفوذ فرهنگ‌ها و تمدن‌هاي مختلف باعث تحولات و دگرگوني‌هايي در روند تكامل سفالگري شده است كه چگونگي آن را در موزه‌ها و ويترين‌ها مي‌توان مشاهده كرد. البته خوشبختانه امروزه جوانان علاقه‌مند بسياري به اين هنر روي مي‌آورند كه مطمئنا موجب تحولات و نوآوري‌هاي در آن خواهد شد. وي ادامه داد: نقش‌آفريني بر ظروف سفالي قبل از مرحله خام پخت و پخت لعاب به يكي از روش‌هاي نقاشي، كنده‌كاري، برجسته‌كاري و مشبك‌سازي يا تلفيقي از آنها صورت مي‌گيرد و سپس اين ظروف مجددا جهت پخت و عملياتي نهايي به كارگاه برده مي‌شوند. اين هنرمند سفالگر همچنين در خصوص صادرات سفال ايراني به خارج از كشور اظهار داشت: ‌ما مشكلي از لحاظ صادرات نداريم و كارهاي سفال ايراني در خارج طرفداراني دارد؛ ولي متاسفانه تجار سفال را به عنوان كار توليدي از ما مي‌خواهند. همچنين ما با گالري‌هاي تهران همكاري داريم كه كارهاي ما را مي‌فروشند. وي ادامه داد: يك مدت كارهاي سفال ما توسط فرانسوي‌ها خريداري مي‌شد و در فروشگاه‌هاي صنايع دستي فرانسه فروخته مي‌شد. همچنين خودم حدود 150 كار سفال را به آلمان بردم و با گذاشتن نمايشگاه در آنجا توانستم اين سفالينه‌ها را بفروشم كه ميزان استقبال مردم آلمان هم از اين نمايشگاه بسيار خوب بود و به كار هنر سفال ارزش مي‌دادند. انتهاي پيام